Διεθνή ανησυχία προκάλεσε η χθεσινή, ανεξιχνίαστη μέχρι στιγμής, επίθεση σε δύο τάνκερ στον Κόλπο του Ομάν, κοντά στα Στενά του Ορμούζ, που καλύπτουν το ένα τρίτο των θαλάσσιων μεταφορών πετρελαίου σε παγκόσμια κλίμακα. Το δεύτερο παρόμοιο περιστατικό μέσα σε ένα μήνα –είχε προηγηθεί επίθεση εναντίον τεσσάρων σκαφών στα ανοιχτά των Εμιράτων, στις 12 Μαΐου– προκάλεσε αύξηση των διεθνών τιμών πετρελαίου κατά 4% και ενίσχυσε τους φόβους για στρατιωτική σύγκρουση μεταξύ Ηνωμένων Πολιτειών και Ιράν.
Το ιαπωνικής ιδιοκτησίας και υπό παναμαϊκή σημαία δεξαμενόπλοιο «Kokuka Courageous», που μετέφερε μεθανόλη από τη Σαουδική Αραβία προς τη Σιγκαπούρη, επλήγη δύο φορές μέσα σε τρεις ώρες, με αποτέλεσμα να εγκαταλειφθεί από το πλήρωμα. Το δεύτερο πλοίο, νορβηγικής ιδιοκτησίας και υπό τη σημαία των Νήσων Μάρσαλ, μετέφερε νάφθα –ενδιάμεσο προϊόν διύλισης πετρελαίου– από τα Εμιράτα στην Ταϊβάν, όταν επλήγη κατά τα φαινόμενα από τορπίλη, γεγονός που προκάλεσε πυρκαγιά και έκανε αναγκαία την εκκένωσή του. Και οι 44 ναύτες των δύο τάνκερ διασώθηκαν και μεταφέρθηκαν σε λιμάνι του Ιράν, όπως ανακοίνωσε η Τεχεράνη. Από την πλευρά της, η διοίκηση του Πέμπτου Στόλου των ΗΠΑ, που εδρεύει στο Μπαχρέιν, έστειλε πολεμικά πλοία στην περιοχή για να βοηθήσει τις επιχειρήσεις διάσωσης.
Μέχρι χθες το βράδυ, παρέμεναν άγνωστοι οι δράστες των επιθέσεων και τα κίνητρά τους. Μετά τις ασθενέστερες επιθέσεις της 12ης Μαΐου, όπου είχαν χρησιμοποιηθεί μαγνητικές νάρκες, προκαλώντας περιορισμένες υλικές καταστροφές, ο σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας του Λευκού Οίκου Τζον Μπόλτον είχε ενοχοποιήσει το Ιράν, χωρίς να προσφέρει αποδείξεις. Η Τεχεράνη απέρριψε οποιαδήποτε ευθύνη, αλλά το επεισόδιο ηλέκτρισε ακόμη περισσότερο την ατμόσφαιρα στον Περσικό Κόλπο, όπου οι Αμερικανοί είχαν ήδη στείλει την αρμάδα του αεροπλανοφόρου «Αβραάμ Λίνκολν» και άλλες δυνάμεις. Εκθεση που δημοσιοποίησαν τα Εμιράτα ανέφερε ότι το σαμποτάζ πραγματοποιήθηκε από έμπειρους βατραχανθρώπους και το απέδωσε σε «κρατικό παράγοντα» χωρίς, πάντως, να κατονομάσει το Ιράν. Η ένταση κλιμακώθηκε περαιτέρω με την προχθεσινή εκτόξευση πυραύλου εναντίον αεροδρομίου της Σαουδικής Αραβίας από τους φιλοϊρανούς αντάρτες Χούθι της Υεμένης.
Η χρονική στιγμή του νέου σοβαρού επεισοδίου προκαλεί εύλογα ερωτήματα. Τη στιγμή που εκδηλώθηκαν οι επιθέσεις, ο Ιάπωνας πρωθυπουργός Σίνζο Αμπε, η χώρα του οποίου καλύπτει μέρος των ενεργειακών αναγκών της με ιρανικό πετρέλαιο, βρισκόταν στην Τεχεράνη για συνομιλίες με την ανώτατη ηγεσία της χώρας, σε μια προσπάθεια μεσολάβησης για την εκτόνωση της έντασης με τις ΗΠΑ. Το ένα από τα δύο πλοία ήταν ιαπωνικής ιδιοκτησίας, ενώ και τα δύο εκτελούσαν δρομολόγια που «συνδέονταν με την Ιαπωνία», όπως ανακοίνωσε το ιαπωνικό υπουργείο Εμπορίου.
Σημειώνοντας την περίεργη σύμπτωση, ο Ιρανός υπουργός Εξωτερικών Τζαβάντ Ζαρίφ τόνισε, μέσω Twitter, ότι «η λέξη ύποπτο δεν αρκεί για να περιγράψει έστω και στοιχειωδώς ό,τι συνέβη σήμερα το πρωί». Στο ίδιο μήκος κύματος κινήθηκε ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Αλί Ραμπέι, ο οποίος δήλωσε: «Ολες οι χώρες στην περιοχή πρέπει να προσέξουν να μην πέσουν στην παγίδα όσων επωφελούνται από την περιφερειακή αστάθεια».
Διεθνείς αντιδράσεις
Αμεσες ήταν οι διεθνείς αντιδράσεις. Εκπρόσωπος Τύπου της Βρετανής πρωθυπουργού Τερέζα Μέι δήλωσε ότι το Λονδίνο εργάζεται εντατικά για να διαπιστώσει τα πραγματικά περιστατικά του επεισοδίου. Στο Παρίσι, η εκπρόσωπος Τύπου του υπουργείου Εξωτερικών Ανιές φον ντερ Μιλ έκανε έκκληση για αυτοσυγκράτηση και αποκλιμάκωση «σε όλες τις πλευρές, με τις οποίες βρισκόμαστε σε διαρκή επαφή». Η εκπρόσωπος της γαλλικής διπλωματίας εξέφρασε επίσης την ανησυχία της για την ελεύθερη ναυσιπλοΐα, η οποία, όπως είπε, πρέπει οπωσδήποτε να διασφαλιστεί στη στρατηγικής σημασίας περιοχή του Κόλπου.
Από την πλευρά της η Μόσχα, διά στόματος του υφυπουργού Εξωτερικών Σεργκέι Ριαμπκόφ, κάλεσε τους παράγοντες της διεθνούς κοινότητας να μη σπεύσουν να κατηγορήσουν το Ιράν – μια έκκληση που προφανώς απευθυνόταν προς τις ΗΠΑ. «Τελευταία έχουμε γίνει μάρτυρες μιας εντεινόμενης εκστρατείας πολιτικών, ψυχολογικών και στρατιωτικών πιέσεων προς το Ιράν. Δεν θα θέλαμε τα σημερινά γεγονότα, που είναι τραγικά και προκάλεσαν σοκ στη διεθνή αγορά πετρελαίου, να χρησιμοποιηθούν καιροσκοπικά για να επιδεινώσουν περαιτέρω την κατάσταση εις βάρος του Ιράν», προσέθεσε ο Ρώσος αξιωματούχος.
Η αντίδραση των αγορών
Αναπόφευκτο συνεπακόλουθο της χθεσινής επίθεσης στα δύο πετρελαιοφόρα ήταν η εκτίναξη των τιμών του πετρελαίου κατά 4%, καθώς και η παράλληλη άνοδος που σημείωσαν οι μετοχές των μεγάλων πετρελαϊκών ExxonMobil και Chevron. Ορισμένα από τα χρηματιστήρια της Μέσης Ανατολής κινήθηκαν, όπως ήταν φυσικό, πτωτικά, υποχωρώντας όχι, όμως, περισσότερο από 1%. Οπως επισημαίνουν αναλυτές, η αντίδραση των αγορών σε ένα τόσο ανησυχητικό συμβάν με ορατό τον παγκόσμιο αντίκτυπο θα μπορούσε να ήταν ακόμη μεγαλύτερη. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις ορισμένων αναλυτών, η αγορά πετρελαίου έχει ως ένα βαθμό προεξοφλήσει τους γεωπολιτικούς κινδύνους που εγκυμονεί η όξυνση των σχέσεων ανάμεσα στην Ουάσιγκτον και στην Τεχεράνη.
Δεν συμμερίζονται, πάντως, όλοι οι αναλυτές αυτήν την εκτίμηση. Πολλοί εκφράζουν φόβους για τις επιπτώσεις μιας κλιμάκωσης της έντασης στην περιοχή από την οποία προμηθεύεται πετρέλαιο ο κόσμος. Η άνοδος των τιμών του «μαύρου χρυσού» αντανακλά, άλλωστε, την αναστάτωση στην αγορά πετρελαίου. Η παγκόσμια οικονομία παραμένει, σε μεγάλο βαθμό, εξαρτημένη από το πετρέλαιο, μολονότι αυξάνεται σταδιακή η χρήση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Οι μεταφορές εξαρτώνται από τη σταθερή ροή πετρελαίου προς τα διυλιστήρια και οποιαδήποτε διακοπή στην προσφορά «μαύρου χρυσού» μπορεί εύκολα να επιφέρει ελλείψεις μέσα σε λίγους μήνες.
Ανεξάρτητα από το ποια θα είναι η τροπή των γεγονότων, το συμβάν δικαιολογεί μεγάλη ανησυχία για την παγκόσμια οικονομία. Το ενδεχόμενο εμπόλεμης σύρραξης στα Στενά του Ορμούζ κρέμεται πλέον ως δαμόκλειος σπάθη πάνω από τα φορτία πετρελαίου που διασχίζουν το σημαντικότερο πέρασμα στη Μέση Ανατολή. Τα Στενά του Ορμούζ αποτελούν το πέρασμα από τον Κόλπο του Ομάν στην ανοικτή θάλασσα και είναι η σημαντικότερη στον κόσμο δίοδος για τις εξαγωγές πετρελαίου. Η αμερικανική Υπηρεσία Ενημέρωσης για Θέματα Ενέργειας (ΕΙΑ) αποκαλεί το πέρασμα «στενωπό» και το χαρακτηρίζει χειρότερο από τα Στενά της Μάλαγγας που συνδέουν τον Ινδικό Ωκεανό και τη Θάλασσα της Νότιας Κίνας.
Ενδεικτικός της σημασίας των Στενών του Ορμούζ είναι ο όγκος των εξαγωγών πετρελαίου. Το 2016, για παράδειγμα, πέρασαν από τα Στενά του Ορμούζ περίπου 18,5 εκατ. βαρέλια αργού πετρελαίου. Στο ίδιο χρονικό διάστημα από τα Στενά της Μάλαγγας πέρασαν 16 εκατ. βαρέλια πετρελαίου και άλλα πέντε εκατ. βαρέλια από τη Διώρυγα του Σουέζ. Η κρίση στην περιοχή εκδηλώνεται σε μια στιγμή όπου η παγκόσμια οικονομία αναγκάζεται να ισορροπήσει εν μέσω κραδασμών από τον σινοαμερικανικό εμπορικό πόλεμο και τις συνέπειες που ήδη έχει επιφέρει στο διεθνές εμπόριο. Μέχρι στιγμής, η ανησυχία πως η επιβράδυνση θα περιορίσει τη ζήτηση για πετρέλαιο έχει κρατήσει τις τιμές του «μαύρου χρυσού» σε μάλλον χαμηλά επίπεδα.