Ήρθε για πρώτη φορά στην Ελλάδα όταν ήταν δέκα ετών. «Έχω υπέροχες αναμνήσεις από εκείνο το ταξίδι, ιδιαίτερα από την Ακρόπολη και το παλάτι της Κνωσού», λέει η Μαντλίν Μίλερ. «Λόγω της αγάπης μου για την αρχαιότητα, έβλεπα με δέος τα ελληνικά μουσεία – αλλά όχι μόνο. Το ίδιο αισθανόμουν και για την ελληνική γη και τη φύση: τον τρόπο που το φως έπεφτε πάνω στο νερό, πώς οι ακτίνες του ήλιου περνούσαν μέσα από τα φύλλα των ελαιόδεντρων. Και δεν μπορώ να μην αναφέρω το φαγητό. Η αγάπη μου για τη φέτα γεννήθηκε σ’ εκείνο το πρώτο ταξίδι!» συμπληρώνει γελώντας. Στα τέλη Σεπτεμβρίου, η βραβευμένη Αμερικανίδα συγγραφέας των βιβλίων «Το τραγούδι του Αχιλλέα» και «Κίρκη» –που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Διόπτρα– θα βρεθεί και πάλι στη χώρα μας και στην Costa Navarino, για ένα εξαήμερο αφιερωμένο στον συναρπαστικό κόσμο των ομηρικών επών, με τίτλο «Συζητώντας με τον Όμηρο». Στο βιογραφικό της η 40χρονη Μίλερ έχει σπουδές Κλασικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Μπράουν και Αρχαίου Δράματος στο Γέιλ, και στην καρδιά της μια άσβεστη αγάπη για τον Όμηρο. «Όταν ήμουν πέντε ή έξι ετών, η μητέρα μου τα βράδια, πριν κοιμηθώ, μου διάβαζε αποσπάσματα από την “Ιλιάδα” και την “Οδύσσεια”. Έτσι ερωτεύτηκα τα ομηρικά έπη!»
Από όλους τους ήρωες γιατί επιλέξατε τον Πάτροκλο ως πρωταγωνιστή για το πρώτο σας βιβλίο, «Το τραγούδι του Αχιλλέα»;
Από τον Όμηρο μαθαίνουμε ότι ο Πάτροκλος είναι ο πιο αγαπημένος σύντροφος του Αχιλλέα. Βλέπουμε πόσο συντετριμμένος είναι ο Αχιλλέας από τον θάνατό του. Και όμως, γνωρίζουμε ελάχιστα γι’ αυτόν. Η ομηρική αφήγηση μας δίνει κάποιες πληροφορίες που κεντρίζουν το ενδιαφέρον μας: ότι η φιλία τους γεννήθηκε στα παιδικά τους χρόνια και ότι ο Πάτροκλος ήταν πάντα ευγενικός και καλός με όλους. Ήθελα, λοιπόν, να καταλάβω ποιος ήταν αυτός ο άνδρας που σήμαινε τόσο πολλά για τον Αχιλλέα και να αφηγηθώ την ιστορία της σχέσης τους.
Και μετά, η Κίρκη. Τι σας έκανε να επιχειρήσετε μια νέα «απεικόνιση» αυτής της ηρωίδας;
Έβρισκα συναρπαστική αυτή τη μυστηριώδη γυναίκα: μια όμορφη θεά, που μεταμόρφωνε τους άντρες σε χοίρους. Γιατί το έκανε αυτό; Ο Όμηρος δεν δίνει καμία απάντηση. Ένα επίσης ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι η δύναμή της δεν προέρχεται από τη θεϊκή καταγωγή της, αλλά από ένα είδος μαγείας, το οποίο η ίδια εφηύρε. Είναι η πρώτη μάγισσα στη δυτική λογοτεχνία και βρίσκω υπέροχο το ότι είναι… αυτοδημιούργητη. Στην «Οδύσσεια» τη γνωρίζουμε μόνο μέσω του Οδυσσέα και του τρόπου που τον υπηρετεί. Σκέφτηκα ότι έπρεπε να έχει την ευκαιρία να αφηγηθεί τη δική της ιστορία.
Iστορία (ή μυθολογία) απέναντι στη μυθοπλασία. Ιστορικές πηγές απέναντι στη φαντασία του συγγραφέα. Ποια η αναλογία αυτών στα βιβλία σας;
Οι αναλογίες δεν είναι ίδιες στο «Τραγούδι του Αχιλλέα» και στην «Κίρκη». Υπάρχουν πολλοί μύθοι για τον Αχιλλέα· επομένως, είχα περισσότερο υλικό στη διάθεσή μου. Ο ρόλος μου ήταν να βρω το νήμα που τους ενώνει, να καταλάβω τις αιτίες πίσω από τα γεγονότα και τις καταστάσεις. Γιατί σήμαινε τόσο πολλά ο Πάτροκλος για τον Αχιλλέα; Γιατί η Κίρκη μεταμόρφωνε τους άντρες σε χοίρους; Ειδικά στην περίπτωσή της χρειάστηκε να επινοήσω περισσότερα, μια και αναφέρεται μόνο σε τέσσερις μύθους. Ήδη σας περιέγραψα δύο διαφορετικούς τρόπους προσέγγισης και δουλειάς –εντός και εκτός του πλαισίου των γνωστών μύθων–, τους απόλαυσα όμως το ίδιο.
Τι είναι για σας η Ελλάδα; Και ποια η κληρονομιά της στην ανθρωπότητα;
Μια χώρα με σπουδαία ιστορία, πάθος, ομορφιά και πολυπλοκότητα. Η επιρροή της είναι βαθιά: στην τέχνη, στη λογοτεχνία, στις επιστήμες, στη φιλοσοφία, στη δημοκρατία. Όμως, δεν αναφέρομαι μόνο στην αρχαία Ελλάδα. Και στη νεότερη εποχή έζησαν πολλοί λαμπροί Έλληνες –καλλιτέχνες, συγγραφείς και διανοητές–, όπως ο Κωνσταντίνος Καβάφης.
Αν μπορούσατε να ταξιδέψετε πίσω στον χρόνο και να συναντήσετε τον Όμηρο, τι θα τον ρωτούσατε;
Θα είμαι ειλικρινής. Όπως πολλοί ακαδημαϊκοί σήμερα, δεν πιστεύω ότι ο συγγραφέας της «Ιλιάδας» και της «Οδύσσειας» ήταν ένα πρόσωπο. Αυτά τα έπη προέκυψαν από μια προφορική παράδοση αιώνων, που περνούσε από γενιά σε γενιά. Αν υπήρξε στ’ αλήθεια ο Όμηρος, θα πρέπει να ήταν ο πιο διάσημος γνώστης των συγκεκριμένων μύθων – ή ο πιο διάσημος αφηγητής τους. Σε αυτή την περίπτωση, θα του ζητούσα να μου αφηγηθεί μία από αυτές τις ιστορίες.
Ποιες είναι οι αγαπημένες σας ελληνικές λέξεις και γιατί;
Η αρχή της «Ιλιάδας»: «Μήνιν άειδε θεά Πηληϊάδεω Αχιλήος/ουλομένην». Με το που άκουσα αυτόν τον στίχο, ο κόσμος του Ομήρου με μάγεψε. Ποιος ήταν ο Αχιλλέας; Γιατί ήταν τόσο θυμωμένος; ■