Το νέο ευρωπαϊκό κομματικό τοπίο

Το νέο ευρωπαϊκό κομματικό τοπίο

2' 58" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Η σημασία του αποτελέσματος των ευρωεκλογών για την Ελλάδα επισκίασε, όπως ήταν φυσικό, τις πολιτικές εξελίξεις στις υπόλοιπες χώρες. Είναι όμως λάθος να παραβλέπουμε τη μεγάλη εικόνα. Το αμεσότερο και ίσως βαθύτερο μήνυμα των εκλογών που συνήθως περνάει απαρατήρητο είναι πως η σημασία τους αυξάνεται, όχι τόσο γιατί πολλαπλασιάζονται οι αρμοδιότητες του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, όσο γιατί αποκτούν μεγαλύτερο πολιτικό ενδιαφέρον, γεγονός που αντανακλάται στη δημοσιογραφική τους κάλυψη. Αργά αλλά σταθερά οι εκλογές αυτές ξεπερνούν τα σύνορα της κάθε χώρας και αθροίζονται ερμηνευτικά. Παρατηρούμε στην πράξη την υλοποίηση της επικοινωνιακής θεωρίας του Αμερικανού πολιτικού επιστήμονα Karl Deutsch, που τη δεκαετία του 1950 υποστήριξε πως το εύρος των μέσων επικοινωνίας αντιστοιχεί στο εύρος των πολιτικών διεργασιών. Δημιουργείται μια ευρωπαϊκή «δημόσια σφαίρα» που με τη σειρά της διευρύνει πολιτικές ταυτότητες και διεργασίες.

Περνώντας στο περιεχόμενο των εκλογών προκύπτει μια οφθαλμοφανής αναντιστοιχία ανάμεσα στον φόβο και την απαισιοδοξία για μια υποτιθέμενη επερχόμενη επέλαση της λαϊκιστικής ακροδεξιάς και τα αποτελέσματα που φαίνεται να σηματοδοτούν τα όρια της επιρροής της. Η κυρίαρχη δημοσιογραφία γνώμης, τόσο η φιλελεύθερη όσο και η σοσιαλδημοκρατική, ανέμενε έναν ακροδεξιό θρίαμβο καθώς δεν ήταν λίγοι εκείνοι που αντιμετώπιζαν τον πρώην σύμβουλο του Ντόναλντ Τραμπ, Στιβ Μπάνον, ως τον άνθρωπο που θα πετύχαινε να ανατρέψει το πολιτικό κατεστημένο στην Ευρώπη διαλύοντας την Ευρωπαϊκή Ενωση. Για άλλη μια φορά όμως, η πραγματικότητα τους διέψευσε. Η φυγόκεντρη τάση που προέκυψε μετά την κρίση του 2010 φαίνεται να υποχωρεί προς όφελος μιας κεντρομόλου δυναμικής.

Πράγματι, η εμβέλεια του δεξιού λαϊκισμού ουσιαστικά περιορίζεται σε τρεις μεγάλες χώρες: στην Ιταλία όπου ο ανερχόμενος αστέρας του χώρου αυτού, ο Ματέο Σαλβίνι κατόρθωσε να απορροφήσει τόσο την μπερλουσκονική δεξιά όσο και ένα σημαντικό κομμάτι του κινήματος των Πέντε Αστέρων· στη Γαλλία όπου η Μαρίν Λεπέν παραμένει υπολογίσιμος παράγοντας δίχως όμως να μπορεί να κάνει το απαραίτητο γι’ αυτήν ξεπέταγμα· και τη Μεγάλη Βρετανία, όπου ο Νάιτζελ Φάρατζ εκμεταλλεύθηκε με μαεστρία την προκλητική αδυναμία των Συντηρητικών να διαχειριστούν το Brexit. Η πιο ενδιαφέρουσα περίπτωση είναι κατά τη γνώμη μου η Γαλλία, όπου ο πρόεδρος Μακρόν βρέθηκε αντιμέτωπος με μια λαϊκή εξέγερση (τα «Κίτρινα Γιλέκα»), δίχως ουσιαστικά να διαθέτει κομματικό μηχανισμό καθώς το κίνημά του έχει περιορισμένη τοπική παρουσία. Παρ’ όλη την πίεση που δέχθηκε όμως, άντεξε, ουσιαστικά αντλώντας στήριξη από τη δεξαμενή των ψηφοφόρων της Κεντροδεξιάς.

Αντίθετα, τα κόμματα της λαϊκιστικής αριστεράς όπως οι Ποδέμος ή το κόμμα του Ζαν-Λικ Μελανσόν στη Γαλλία υπέστησαν πραγματική πανωλεθρία. Ουσιαστικά, όταν πλέον κάνουμε λόγο για λαϊκισμό στην Ευρώπη, πρέπει να εννοούμε μονάχα τη δεξιά εκδοχή του.

Πώς διαμορφώνεται ύστερα απ’ όλα αυτά το κομματικό τοπίο στην Ευρώπη; Προφανώς συνεχίζουμε να βιώνουμε μια αστάθεια και πολυδιάσπαση των κομματικών συστημάτων με τα μεγάλα παλιά κόμματα να δυσκολεύονται να προσαρμοστούν. Πρακτικά αυτό σημαίνει πως η Σοσιαλδημοκρατία αδυνατεί να επανέλθει, καθώς τα ευκατάστατα και μορφωμένα κοινωνικά στρώματα που τη στήριζαν κατευθύνονται στους Πράσινους και τους Φιλελεύθερους, ενώ οι εργάτες και οι κάτοικοι της περιφέρειας στηρίζουν πλέον τη λαϊκιστική δεξιά.

Κάτω όμως από την τρικυμία της επιφάνειας, φαίνεται να αποκρυσταλλώνεται ένα χοντρικά τριπολικό σύστημα: στο κέντρο τοποθετείται η Κεντροδεξιά, με τα εναπομείναντα σοσιαλιστικά κόμματα και τους Πράσινους στα αριστερά της και τη λαϊκιστική δεξιά στην απέναντι πλευρά. Με βάση το δεδομένο αυτό, το μεγάλο ερώτημα αφορά στη μελλοντική δομή των κομματικών συμμαχιών: θα κινηθούν τα λαϊκιστικά κόμματα της Δεξιάς προς το κέντρο έτσι ώστε να μπορούν να συμμαχούν με την Κεντροδεξιά ή θα παραμείνουν αποκλεισμένα στο γκέτο της Ακροδεξιάς; Η κεντρομόλος δυναμική που αναπτύσσεται αυτή τη στιγμή παραπέμπει στη μεγάλη παράδοση πολιτικής ενσωμάτωσης των ευρωπαϊκών δημοκρατικών συστημάτων.

* Ο κ. Στάθης Ν. Καλύβας είναι καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης, κάτοχος της έδρας Gladstone στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή