Τι είδους δικομματισμός θα προκύψει;

Τι είδους δικομματισμός θα προκύψει;

3' 44" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Οι πρόσφατες ευρωεκλογές δείχνουν να απάντησαν προκαταβολικά στο βασικό ερώτημα των εκλογών του Ιουλίου, το ποιος δηλαδή θα είναι ο νικητής. Η σχεδόν διψήφια διαφορά μεταξύ Ν.Δ. και ΣΥΡΙΖΑ στις ευρωεκλογές διαμόρφωσε την εκτίμηση στη μεγάλη πλειοψηφία των πολιτών της χώρας μας πως το αποτέλεσμα είναι εξαιρετικά δύσκολο, αν όχι αδύνατον, να ανατραπεί κατά τη διάρκεια της επόμενης αναμέτρησης. Πραγματικά, καθώς οι ευρωεκλογές, με βάση τις ατζέντες και τις επικοινωνιακές στρατηγικές που υιοθετήθηκαν τόσο από την κυβέρνηση όσο και την αντιπολίτευση, πήραν ένα χαρακτήρα εθνικών εκλογών δεν βλέπω σοβαρές πιθανότητες η σειρά των κομμάτων να αλλάξει. Εξάλλου, ας μη γελιόμαστε, το εκλογικό αποτέλεσμα δεν διαμορφώθηκε μέσα στις λίγες εβδομάδες της προεκλογικής περιόδου. Πάνω-κάτω το εκλογικό αποτέλεσμα αποτυπωνόταν αρκετούς μήνες τώρα στις έρευνες κοινής γνώμης. Αν κάτι ήταν άγνωστο πριν από τις εκλογές του Μαΐου ήταν απλώς η τελική διαφορά μεταξύ Ν.Δ. και ΣΥΡΙΖΑ και όχι η νίκη της πρώτης. Δεν βλέπω τους λόγους να αλλάξουν τα πράγματα τώρα.

Από τις ευρωεκλογές έμεινε, πάντως, αναπάντητη μια σειρά από άλλα ερωτήματα: Ποιο θα είναι το εύρος της διαφοράς μεταξύ των δύο πρώτων κομμάτων στις εκλογές του Ιουλίου; Τι είδους κυβέρνηση θα προκύψει, μονοκομματική ή συμμαχική; Επίσης, πόσα κόμματα θα καταφέρουν να περάσουν το κατώφλι του 3% και να εκπροσωπηθούν στο Κοινοβούλιο; Από τις εκλογές του Σεπτεμβρίου του 2015 προέκυψε ο αριθμός των οκτώ κομμάτων. Σήμερα, κάτι τέτοιο δείχνει απίθανο να επαναληφθεί. Γενικότερα, σε ό,τι αφορά τα μικρότερα κόμματα, καμιά δυναμική δεν καταγράφεται, αντίθετα, όπως έχει από καιρό επισημανθεί, το βάλτωμα των μικρών κομμάτων είναι γεγονός («Το 2019 δεν θα είναι η χρονιά των μικρών κομμάτων», «Καθημερινή» 13.1.2019).

Οι επόμενες εκλογές εντάσσονται στην κατηγορία εκείνων των εκλογών που μπορούν να θεωρηθούν κρίσιμες. Τον όρο πρώτος έχει εισαγάγει ο Αμερικανός πολιτικός επιστήμονας Valdimer Orlando Key, στο άρθρο του «A Theory of Critical Elections» (The Journal of Politics, 1955).

Εξετάζοντας την εξέλιξη και τις μεταβολές του αμερικανικού πολιτικού συστήματος στο πρώτο μισό του 20ού αιώνα, ο Κey εισήγαγε την έννοια των κομβικών ή κρίσιμων εκλογών (critical elections) προκειμένου να γίνουν αντιληπτές οι τάσεις απο-ευθυγράμμισης και επαν-ευθυγράμμισης των ψηφοφόρων μετά την οικονομική κρίση του 1929, όπως αυτές αποτυπώθηκαν μετά τις εκλογές του 1932.

Κάπως έτσι θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε τις ερχόμενες εκλογές ως κομβικής σημασίας. Μάλιστα, μετά τις εκλογές του 2012, που έφεραν την κατάρρευση του δικομματισμού της Μεταπολίτευσης και εύστοχα χαρακτηρίστηκαν «εκλογικός σεισμός» («2012: ο διπλός εκλογικός σεισμός», επιμ. Γιάννης Βούλγαρης, Ηλίας Νικολακόπουλος), αυτές που ακολουθούν, αποκτούν ιδιαίτερη σημασία γιατί, αυτή τη φορά, δείχνουν ικανές να σταθεροποιήσουν τη μορφή του δικομματισμού που γεννήθηκε το 2012 μέσα στις συνθήκες της οικονομικής και πολιτικής κρίσης εκείνων των ημερών.

Το ζήτημα, όμως, δεν τελειώνει εδώ. Από το εκλογικό ποσοστό και τη διαφορά μεταξύ των δύο κομμάτων, προκύπτει ένα σημαντικό ερώτημα που σχετίζεται με τη φυσιογνωμία αυτού του νέου δικομματισμού: θα πρόκειται για έναν ισόρροπο δικομματισμό περίπου δύο ισοδύναμων κομμάτων με ίσες περίπου πιθανότητες νίκης του ενός επί του άλλου στις μεθεπόμενες εκλογές ή θα πρόκειται περισσότερο για δικομματισμό με ένα κυρίαρχο κόμμα, αυτό που ο καθηγητής Θ. Διαμαντόπουλος έχει αποκαλέσει «ασύμμετρο δικομματισμό» (στο βιβλίο «Το πολιτικό σύστημα των ΗΠΑ»);

Μέχρι σήμερα, οι έρευνες κοινής γνώμης αφήνουν ανοικτά και τα δύο σενάρια: Και την περίπτωση, δηλαδή, να καταγραφεί στην κάλπη ένας ισόρροπος δικομματισμός, ενδεχομένως μια αντεστραμμένη εικόνα του αποτελέσματος του 2015, με τη Ν.Δ. να κινείται γύρω ή και πάνω από 35%, αλλά και τον ΣΥΡΙΖΑ κοντά στο 28-30%.

Αλλά, από την άλλη, υπαρκτή δείχνει και η πιθανότητα η Ν.Δ. να πλησιάσει ή και να πατήσει το 40% και ο ΣΥΡΙΖΑ να κινηθεί κοντά στη ζώνη του 25%. Στη δεύτερη περίπτωση η Ν.Δ. δεν θα έχει επιτύχει απλώς μια μεγάλη νίκη, θα συμβεί κάτι πολύ περισσότερο από αυτό. Θα θέσει τους όρους για την ιδεολογική και εκλογική ηγεμονία της τα επόμενα αρκετά χρόνια.

Η συζήτηση για τη φύση του δικομματισμού που θα προκύψει μπορεί να θεωρηθεί από αρκετούς πως είναι εντελώς ακαδημαϊκού χαρακτήρα, και με τεχνικές λεπτομέρειες αδιάφορες ή, έστω, μικρής σημασίας για το ευρύ κοινό. Δεν συμφωνώ. Το είδος του δικομματισμού που θα διαμορφωθεί, θα αποτυπώσει σε γενικές γραμμές όχι απλώς κομματικούς συσχετισμούς αλλά ταυτόχρονα ένα πλαίσιο άσκησης της πολιτικής με μακροχρόνιες συνέπειες σε θεσμικό, κοινωνικό και συμβολικό επίπεδο. Ταυτόχρονα, επειδή οι θεσμοί στην Ελλάδα δεν έχουν, δυστυχώς, τον απαιτούμενο βαθμό αυτονομίας από την εκτελεστική εξουσία, ο χαρακτήρας του δικομματισμού που θα προκύψει θα επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό και αυτούς.

* Ο κ. Νίκος Μαραντζίδης είναι καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και επισκέπτης καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Καρόλου στην Πράγα και στο Πανεπιστήμιο της Κεράλα (Ινδία).

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή