Την πρώτη φορά που η Κίκι Σμιθ ήρθε στην Υδρα για να δει τον χώρο του Σφαγείου, ήταν το περασμένο φθινόπωρο. Με μια βάρκα βγήκαν στα ανοιχτά, και από τη θάλασσα αντίκρισε το μικρό τσιμεντένιο κτίριο – ένα γκρίζο κουτί με ελάχιστο μπαλκόνι πάνω από τα βράχια, που ξεχωρίζει μέσα στο καφέ του τοπίου. Ηταν μία από τις εικόνες που χαράχτηκαν στη μνήμη της, ένα ερέθισμα που ενεργοποίησε το ένστικτό της. «Το καλλιτεχνικό σας ένστικτο;», τη ρωτήσαμε στη συνέντευξη που έδωσε για την «Κ» μία ημέρα πριν από τα εγκαίνια της site specific εγκατάστασής με τίτλο «Memory» (Μνήμη) στο Σφαγείο, μια ανάθεση του ιδρύματος ΔΕΣΤΕ για τη σύγχρονη τέχνη. «Δεν ξέρω τι σημαίνει αυτό», απάντησε με τον ήσυχο, ψιθυριστό της τρόπο. «Εννοώ το προσωπικό μου ένστικτο στο οποίο βασίζομαι απόλυτα. Δουλεύω με την παρόρμηση και τις σκέψεις της στιγμής».
Η εικαστικός Κίκι Σμιθ, μια από τις πιο επιδραστικές Αμερικανίδες δημιουργούς που είναι η φετινή καλεσμένη του ΔΕΣΤΕ, έχει στο ενεργητικό της μια καριέρα τεσσάρων δεκαετιών. Το έργο της, πολύμορφο και πολύτροπο, συνδέεται με την ανθρώπινη κατάσταση και τη σχέση μας με τη φύση, και ταυτόχρονα εμβαθύνει στην ουσία και στη σημασία της γυναικείας ταυτότητας. Αντλεί στοιχεία από μύθους και μυστικιστικούς συμβολισμούς, στρέφει το βλέμμα προς τον ουρανό παρατηρώντας τους αστερισμούς, βυθίζεται στη θάλασσα και στα πλάσματά της, πραγματικά και μυθολογικά. Ο εσωτερικός της κόσμος, γεμάτος φανταστικές εικόνες, ενώνεται με μια παγανιστική θεώρηση του κόσμου –παιδική, αθώα και ταυτόχρονα τρομακτική– και την εμπειρία μιας ταλαντούχας, αυθεντικής εικαστικού. Το αποτέλεσμα, ένα σύνολο δουλειάς που περιλάβανε γλυπτική, φωτογραφία, σκίτσα και ύφασμα – συνήθως ταπισερί.
«Οταν βρισκόμουν σε εκείνη τη βάρκα, φαντάστηκα για μια στιγμή πως κολυμπάω στη θάλασσα και δίπλα μου επιπλέει ένα κομμάτι από τα σπλάγχνα της κατσίκας που μόλις σφαγιάστηκε. Πώς θα ένιωθα αν με ακουμπούσε;», αναρωτήθηκε στη συζήτησή μας. «Αυτή την αίσθηση θέλω να μεταφέρω. Το Σφαγείο συνδέει τις κατσίκες με τη θάλασσα μέσω του αίματος. Μια γυναίκα μού διηγήθηκε ότι θυμάται τα παιδικά της καλοκαίρια στην Υδρα η θάλασσα να γίνεται κόκκινη από το αίμα. Κάποτε, όταν βρισκόμουν στο Island of Bequia της Καραϊβικής, κυνηγούσαν φάλαινες και χρησιμοποιούσαν τις σφαγμένες κατσίκες για δόλωμα. Μια μέρα, εντόσθια ξεβράστηκαν στην άμμο. Φωτογράφισα και έκανα σκίτσα των οργάνων, και μετά τα ξέχασα. Μέχρι που τα επανέφερα για αυτή την εγκατάσταση. Ηταν μια προσφορά στην ελληνική θάλασσα από τη Νέα Υόρκη».
Το «Memory» είναι ένα από τα ελάχιστα έργα in situ που έχει δημιουργήσει η Σμιθ, η δουλειά της οποίας έχει εκτεθεί στους μεγαλύτερους και σημαντικότερους χώρους τέχνης παγκοσμίως – έχει κάνει έως τώρα περισσότερες από 25 εκθέσεις σε μουσεία ανά τον κόσμο και έχει συμμετάσχει σε έξι Μπιενάλε της Βενετίας, με πιο πρόσφατη αυτή του 2017. Η συγκεκριμένη εγκατάσταση, το δέκατο κατά σειρά project που παρουσιάζεται στο Σφαγείο χάρη στην ανάθεση του ΔΕΣΤΕ, είναι ίσως μια από τις καλύτερες και πληρέστερες παραγωγές.
Η καλλιτέχνις χρησιμοποιεί δημιουργικά όλους του χώρους –ένα κεντρικό δωμάτιο και τρεις στενές πλαϊνές κάμαρες– και, αντιλαμβανόμενη πλήρως τη σκληρότητα του μέρους, παρουσιάζει μια σύνθεση με στοιχεία μεταφυσικά και τελετουργικά. Ο Τρίτωνας της παλιάς υδραίικης σημαίας μετασχηματίζεται σε ένα παράξενο ον, με κεφάλι γυναίκας και σώμα θαλάσσιου φιδιού. Και ύστερα, μαγικά όπως συμβαίνει στα παραμύθια, μια κατσίκα παίρνει τη θέση του ανθρώπινου κεφαλιού. Ετσι προκύπτει ο Αιγόκερως, το κεντρικό σύμβολο του έργου, ένας αστερισμός που απεικονίζεται επίσης στις τεράστιες σημαίες που κυματίζουν στην είσοδο. «Γιατί επιλέξατε τον Αιγόκερω;», ρωτήσαμε. «Μα αυτό είναι το ζώδιό μου», απάντησε αφοπλιστικά.
Διάρκεια έως 30 Σεπτεμβρίου.