Στο μέλλον θα προκαλεί τεράστιο ενδιαφέρον –ως αντικείμενο μελέτης– ο ψυχικός σύνδεσμος μεγάλου αριθμού ψηφοφόρων με τα πολιτικά κόμματα. Ισως σήμερα είναι δύσκολο για έναν νέο άνθρωπο να κατανοήσει τον σύνδεσμο ψυχής με ένα μεγάλο ή μικρό κόμμα, όπως οι μεγαλύτεροι θυμόμαστε από το πρόσφατο ιστορικό παρελθόν.
Πώς να εξηγήσεις σε έναν σύγχρονο άνθρωπο την παραγωγή εκατοντάδων χιλιάδων πλαστικών λαβάρων που σείονταν σε μαζικές συγκεντρώσεις, που ανέμιζαν σε μπαλκόνια ή σε αυτοκίνητα; Αν επιλέξουμε, π.χ., τη σύγκρουση ΠΑΣΟΚ και Νέας Δημοκρατίας στις εκλογές του 1985, θα φέρουμε στον νου τα συντεταγμένα πλήθη στους δρόμους της Αθήνας, που πέρα από την οργάνωση σε επίπεδο κομματικό φανέρωναν τη «θρησκευτική» πίστη στα μεγάλα κόμματα. Σταδιακά, ο ψυχικός σύνδεσμος χαλάρωνε ήδη από την εποχή Σημίτη, που κατόρθωσε στα μέσα και στα τέλη της δεκαετίας του ’90 να διεμβολίσει ένα τμήμα από το συμπαγές αστικό ακροατήριο της Ν.Δ.
Σήμερα, ο μεγάλος αριθμός των περιφερόμενων ψηφοφόρων, διεθνές πλέον γνώρισμα του 21ου αιώνα, αποκαλύπτει ένα τοπίο χαλαρού ψυχικού συνδέσμου, τουλάχιστον σε συμπαγείς πλειοψηφίες. Οι λόγοι είναι πολλοί, από τη γενική κρίση ταυτότητας των κοινωνιών έως την ένταση της ψηφιακής δικτύωσης. Αλλά, πλέον, η κόπωση της γενικής παραζάλης και της ανασύνταξης των κοινωνιών την τελευταία δεκαετία γεννά την πεποίθηση ότι μπορούν να ενισχυθούν οι ψυχικοί δεσμοί με τους κομματικούς σχηματισμούς που προτείνουν συνθέσεις και πρόοδο. Η διαφαινόμενη υποχώρηση της αντισυστημικής ψήφου απελευθερώνει πεδίο για καλλιέργεια μιας νέας σχέσης με μεγάλες ομάδες ψηφοφόρων.
Η Νέα Δημοκρατία, ως το μόνο από τα παλαιά κόμματα που διατηρεί ψυχικούς δεσμούς με ένα συμπαγές τμήμα των ψηφοφόρων της, καλείται να κεφαλαιοποιήσει τη νέα επιθυμία για «κανονικότητα». Ο ΣΥΡΙΖΑ, αντιθέτως, στερείται παράδοσης ψυχικού συνδέσμου με πλατιά ακροατήρια. Ο κατακερματισμός του άλλοτε κραταιού ΠΑΣΟΚ, με τη σχεδόν θρησκοληπτική συνοχή του, αφήνει ένα τεράστιο κενό ψυχικής διασύνδεσης με την κοινωνία στην αυριανή αξιωματική αντιπολίτευση. Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν έχει «ενδοχώρα».