Σχεδόν σε όλη την ιστορία της θεμέλιο της οικονομίας της υπήρξε η εξάρτησή της από κάποια άλλη, γι’ αυτό δεν είναι πρώτη φορά που συμπαρασύρεται από τους κραδασμούς της κρίσης άλλης χώρας. Στα χρόνια της αποικιοκρατίας εξαρτήθηκε από την Ισπανία, βρέθηκε στη σφαίρα επιρροής των ΗΠΑ την εποχή της Πρώτης Δημοκρατίας ενώ γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη όταν προσδέθηκε στο άρμα της Σοβιετικής Ενωσης. Τελευταίος αρωγός της υπήρξε από τις αρχές της νέας χιλιετίας η Βενεζουέλα που τη συνέδραμε σταθερά μέχρις ότου άρχισε να καταβυθίζεται η ίδια σε μία άνευ προηγουμένου κρίση. Ο λόγος βέβαια για την Κούβα που δέχεται πλήγμα από την κάθοδο της Βενεζουέλας στον Αδη, καθώς είχε εθιστεί στο φτηνό, σχεδόν δωρεάν, πετρέλαιο της γειτονικής χώρας και παράλληλα χάνει τις συναλλαγές με τον σημαντικότερο εμπορικό της εταίρο.
Αυτή τη φορά οι κραδασμοί στην οικονομία της Κούβας δεν είναι τεκτονικοί όπως εκείνοι τη δεκαετία του 1990, όταν η διάλυση της Σοβιετικής Ενωσης οδήγησε το κουβανικό ΑΕΠ σε μείωση κατά 35%. Συνδυάζονται, όμως, με το εμπάργκο που επανήλθε δριμύτερο, καθώς ο Ντόναλντ Τραμπ έχει ανακαλέσει την προσέγγιση που είχε εγκαινιάσει η κυβέρνηση Μπαράκ Ομπάμα. Ετσι οι Κουβανοί αναγκάζονται για μία ακόμη φορά να στέκονται επί ώρες στην ουρά για να αγοράσουν βασικά είδη διατροφής όπως το λάδι, το γάλα και το κοτόπουλο, αλλά ακόμη και για να κάνουν χρήση των μέσων μαζικής μεταφοράς. Τα δρομολόγια έχουν αραιώσει και καθυστερούν σε μεγάλο βαθμό εξαιτίας της έλλειψης καυσίμων.
Από το 2000 και μετά η Αβάνα εισήγαγε πετρέλαιο από τη Βενεζουέλα πληρώνοντάς την κυρίως σε είδος. Εστελνε στη γειτονική χώρα γιατρούς, εξειδικευμένο επιστημονικό προσωπικό και προϊόντα της. Σύμφωνα με την ιστοσελίδα Cubaposible, στο διάστημα 2000-2018 περίπου 219.000 Κουβανοί επιστήμονες ή εξειδικευμένοι επαγγελματίες μετέβησαν στη Βενεζουέλα όπου παρείχαν τις υπηρεσίες τους. Παράλληλα, 300.000 Βενεζουελανοί μετέβησαν στην Κούβα στο διάστημα 2000-2006 για ιατρική παρακολούθηση και νοσοκομειακή περίθαλψη. Σταδιακά, οι δύο χώρες συμφώνησαν σε έναν κοινό υπολογισμό της αξίας αφενός του πετρελαίου που εξήγαγε η Βενεζουέλα στην Κούβα και αφετέρου των ιατρικών ή άλλων υπηρεσιών που παρείχε η Κούβα στη Βενεζουέλα. Το ισοζύγιο ήταν προς όφελος της Κούβας. Σε διάστημα μόλις τριών μηνών, από την 1η Οκτωβρίου μέχρι και την 31η Δεκεμβρίου του 2011, η Κούβα είχε προσφέρει στη Βενεζουέλα υπηρεσίες των οποίων η αξία υπερέβαινε κατά 272 εκατ. δολάρια την αξία του πετρελαίου και των παραγώγων που είχε στείλει η Βενεζουέλα στην Κούβα. Το ποσό κατέβαλε το Καράκας στην Αβάνα.
Στροφή στη Ρωσία
Η θεαματική πτώχευση της Βενεζουέλας, όμως, έχει οδηγήσει σε ραγδαία μείωση της παραγωγής πετρελαίου. Αναπόφευκτα οι φορτώσεις πετρελαίου στην Κούβα έχουν μειωθεί κατά περισσότερο από 50%. Η Αβάνα αναγκάζεται, έτσι, να στραφεί για την κάλυψη των ενεργειακών της αναγκών σε αγορές από τη Ρωσία και την Αλγερία τις οποίες πληρώνει σε μετρητά, με αποτέλεσμα να αντιμετωπίζει πρόβλημα ρευστότητας. Ακόμη μεγαλύτερο σοκ αποτελεί η μείωση του διμερούς εμπορίου κατά 74% μέσα στα τελευταία τέσσερα χρόνια. Συρρικνώθηκε, έτσι, αναλόγως και η συνεισφορά που είχε η οικονομία της Βενεζουέλας στην οικονομία της Κούβας.
Το 2012, όταν η Βενεζουέλα βρισκόταν στον αστερισμό του Ούγκο Τσάβες, η συνδρομή της στην κουβανική οικονομία αντιπροσώπευε το 43,7% του κουβανικού ΑΕΠ. Το ποσοστό αυτό είχε ήδη συρρικνωθεί στο 19% το 2017, τελευταίο έτος που υπήρχαν ακριβή στοιχεία.
Μεγάλη απώλεια εσόδων από το εμπάργκο Τραμπ στα κρουαζιερόπλοια
Για την οικονομία της Κούβας υπήρξε ευεργετική η προσέγγιση με την Ουάσιγκτον επί προεδρίας Μπαράκ Ομπάμα. Στο σύντομο χρονικό διάστημα που διήρκεσε η χαλάρωση του μακροχρόνιου εμπάργκο κατά της Αβάνας, αυξήθηκε σημαντικά ο τουρισμός στη νήσο της Καραϊβικής. Ιδιαιτέρως ο μεγάλος αριθμός των τουριστών από τις ΗΠΑ αποτέλεσε καίρια πηγή εσόδων για την κουβανική οικονομία. Για σημαντική μερίδα του κουβανικού λαού, το κύμα των Αμερικανών τουριστών που επισκέπτονταν τη χώρα τα τελευταία χρόνια αποτελούσε λόγο αισιοδοξίας και ελπίδας για καλύτερες ημέρες στη χώρα όταν ακριβώς άρχισε η κρίση στη Βενεζουέλα. Από τις αρχές Ιουνίου, όμως, οπότε ο Αμερικανός πρόεδρος απαγόρευσε στα αμερικανικά κρουαζιερόπλοια να προσεγγίζουν τα λιμάνια της Κούβας, το νησί χάνει σημαντικά έσοδα.
Οπως αναφέρει σχετικό ρεπορτάζ των Financial Times, το 2018 επισκέφθηκαν την Κούβα περίπου 630.000 Αμερικανοί τουρίστες, σχεδόν οι μισοί από τους οποίους έφθασαν με κρουαζιερόπλοια. Στο σύνολο του περασμένου έτους τα έσοδα από τον τουρισμό ανήλθαν σε 3 δισ. δολάρια. Τους πρώτους τέσσερις μήνες του 2019, άλλωστε, την επισκέφθηκαν 257.500 Αμερικανοί, το 55% των οποίων ήρθε με κρουαζιερόπλοια. Η κρουαζιέρα είναι καίρια πηγή εισοδήματος για την Αβάνα και έχει δώσει σημαντική ώθηση στην τουριστική βιομηχανία του νησιού και στην ανάπτυξη του νεοπαγούς ιδιωτικού τομέα. Χάρη στην κρουαζιέρα υπάρχουν σήμερα στην Κούβα περισσότερα από 2.000 ιδιωτικά εστιατόρια αλλά και περισσότερα από 24.000 ιδιωτικά καταλύματα που εξυπηρετούν τους τουρίστες.
Στις 4 Ιουνίου, όμως, δόθηκε εντολή στα αμερικανικά κρουαζιερόπλοια να αλλάξουν προορισμό ακόμη κι αν έπλεαν ήδη προς την Κούβα. Περίπου 800.000 Αμερικανοί που είχαν κάνει κράτηση για Κούβα αναγκάστηκαν να αλλάξουν τα σχέδιά τους. Οπως επισημαίνει το σχετικό ρεπορτάζ της βρετανικής εφημερίδας, υπολογίζεται πως εφεξής η Κούβα θα χάνει ετησίως περίπου 112 εκατ. δολάρια από τις δαπάνες των τουριστών στη διάρκεια της παραμονής τους στο νησί αλλά και πάνω από 20 εκατ. δολάρια από λιμενικά τέλη. Η ζημία προστίθεται σε μία σειρά άλλων περιορισμών που επέβαλε η κυβέρνηση Τραμπ όπως τα λεγόμενα εκπαιδευτικά ταξίδια, η ραγδαία μείωση του προσωπικού της αμερικανικής πρεσβείας στην Αβάνα αλλά και του προσωπικού της κουβανικής πρεσβείας στις ΗΠΑ, η ακύρωση των περισσότερων διμερών συμβολαίων καθώς και οι κυρώσεις σε οποιοδήποτε πλοίο μεταφέρει πετρέλαιο από τη Βενεζουέλα στην Κούβα. Ετσι είναι και πάλι σύνηθες το θέαμα των ανθρώπων που περιμένουν στην ουρά για μερικά βασικά είδη διατροφής και πρώτης ανάγκης στη νήσο της Καραϊβικής. Ο λόγος είναι ότι η Κούβα καλύπτει από εισαγωγές τουλάχιστον το 70% των αναγκών της σε είδη διατροφής.