Ο,τι λάμπει στο επαγγελματικό στερέωμα φαίνεται χρυσός για τους νέους της χώρας μας, που επιθυμούν διακαώς την προβολή και το εύκολο κέρδος στη ζωή τους. Οι χώροι του μόντελινγκ, της τηλεόρασης, των τεχνών και της… νύχτας, που γεννούν «αστέρια» μεγάλου ή μικρού βεληνεκούς, συγκινούν ιδιαίτερα τα Ελληνόπουλα, που ονειρεύονται μια καριέρα υποσχόμενη δόξα και χρήμα.
Λιγότερο επιπόλαια και επιδερμικά φαίνεται ότι αντιμετωπίζουν τον επαγγελματικό προσανατολισμό τους οι νεαροί Ευρωπαίοι, οι οποίοι δίνουν σαφή προτεραιότητα στις πανεπιστημιακές σπουδές και στις νέες τεχνολογίες ως μέσα για την καταξίωσή τους σε παραγωγικές δραστηριότητες. Οι προβολείς της δημοσιότητας, που χαρακτηρίζουν συγκεκριμένες επαγγελματικές ιδιότητες αποτελούν μαγνήτη για ένα περιορισμένο ποσοστό νέων της Ευρώπης.
Αυτό τουλάχιστον καταδεικνύει σχετική έρευνα για τα επαγγελματικά πρότυπα των εφήβων και των νέων της Ελλάδας και άλλων πέντε ευρωπαϊκών χωρών (Ιρλανδία, Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία, Ολλανδία). Στην Ελλάδα, την έρευνα πραγματοποίησε στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος «Share» η Ελληνική Καταναλωτική Οργάνωση (EKATO) σε δείγμα 1.230 ατόμων ηλικίας 15 – 25 ετών από τη Θεσσαλονίκη, τη Φλώρινα, την Αθήνα, το Κιλκίς, τα Γρεβενά και την Πάτρα.
Σχεδόν οι μισές από τις κοπέλες που ρωτήθηκαν (48%) ποιο επάγγελμα θα ήθελαν να εξασκήσουν στο μέλλον απάντησαν ότι φιλοδοξούν να διαπρέψουν ως μοντέλα, τηλεπαρουσιάστριες, τραγουδίστριες και ηθοποιοί. Σαφή προτίμηση σε χώρους εργασίας της νύχτας έδειξαν το 56% των αγοριών, που δήλωσαν ότι θα επέλεγαν τη δουλειά του μπάρμαν ή του πορτιέρη.
Κατώτεροι
οι χειρώνακτες
Οσον αφορά στο αντικείμενο εργασίας, το 73% των νέων δεν επιθυμεί να ασχοληθεί με χειρωνακτική εργασία, διότι την αντιμετωπίζει ως κοινωνικά κατώτερη και περισσότερο κουραστική, ενώ 36% επιδιώκουν να κινηθούν σε ένα επαγγελματικό πεδίο, στο οποίο δεν θα χρειάζεται να σκέφτονται ιδιαίτερα. Μόλις το 7% των συμμετεχόντων στην έρευνα εξέφρασε την επιθυμία για επιστημονική έρευνα.
Αξίζει να επισημανθεί ότι 65% των νέων διαμορφώνουν τα επαγγελματικά τους πρότυπα βάσει της προβολής που παρέχει ένα επάγγελμα, ανεξάρτητα από τον τελικό προορισμό, 30% επηρεάζονται από την οικονομική κατάσταση, ενώ 40% επιλέγουν την επαγγελματική τους σταδιοδρομία συμβουλευόμενοι την οικογένειά τους.
Αδικούνται οι κοπέλες
Η πλειοψηφία των ερωτηθέντων έδειξε σαφή προτίμηση σε διοικητικές θέσεις και δήλωσαν ότι θα απέφευγαν να εργαστούν σε κατασκευαστικές εταιρείες. Κορίτσια και αγόρια ομολογούν ότι δεν χαίρουν ίσης μεταχείρισης ούτε στο σπίτι ούτε στο σχολείο και κατ’ επέκταση στον εργασιακό χώρο.
Οι κοπέλες θεωρούν ότι προτιμώνται σε θέσεις υποδοχής και ότι υποχρεούνται να παρέχουν περισσότερες υπηρεσίες από αυτές που προβλέπει η σύμβαση εργασίας και η περιγραφή των καθηκόντων τους.
Στην ερώτηση αν τους ενδιαφέρει η ενασχόληση με την πολιτική, οι περισσότεροι εκδήλωσαν αδιαφορία, ενώ αρκετοί διατύπωσαν την άποψη ότι ακούγεται «άπιαστο όνειρο». Από την άλλη πλευρά, η ασφάλεια ή οι κίνδυνοι που διέπουν ορισμένα επαγγέλματα αποτελούν σημαντικά κριτήρια για την επιλογή του αντικειμένου όπου θα σταδιοδρομήσουν.
Στην Ευρώπη
Από τα ερωτηματολόγια που συμπληρώθηκαν σε άλλες πέντε ευρωπαϊκές χώρες προκύπτει ότι η κουλτούρα κάθε λαού σε συνδυασμό με τα πρότυπα που προβάλλονται από τα MME διαμορφώνουν σε σημαντικό βαθμό τις επιθυμίες των νέων για επαγγελματική ανέλιξη.
Στην Ισπανία, το 38% των συμμετεχόντων στην έρευνα στρέφεται σε παραγωγικές δραστηριότητες, όπως βιομηχανία, βιοτεχνία, αγροτικές καλλιέργειες. Ανώτερες σπουδές με την προοπτική της εξέλιξης σε άλλη ευρωπαϊκή χώρα επιθυμεί το 22% των Ισπανών, ενώ η επαγγελματική ενασχόληση με τον αθλητισμό συγκινεί το 8% της νεολαίας. Μόδα, τραγούδι και χορός έλκουν το ενδιαφέρον των Ισπανίδων σε ποσοστό 11%. Ωστόσο, προσανατολίζονται περισσότερο στη διδασκαλία μουσικής και χορού.
Στην Ιταλία, τα παιδιά δείχνουν να έχουν μπολιαστεί με την πλούσια πολιτιστική παράδοση του τόπου τους, που ξεκινά από την περίοδο της Αναγέννησης. Ετσι, το 42% των ερωτηθέντων θέλει νε εντρυφήσει σε επίπεδο ανώτατων σπουδών και επαγγελματικής ενασχόλησης με τις τέχνες. Κυρίως ενδιαφέρονται για ζωγραφική, γλυπτική, ιστορία της τέχνης και τεχνοκριτική. Το 14% των νεαρών κοριτσιών δηλώνει ότι θα ήθελε να διακριθεί στο χώρο της τηλεόρασης και του ραδιοφώνου, με απώτερο στόχο να ασκήσει το επάγγελμα της ηθοποιού ή της τραγουδίστριας. Σταθερό ωράριο σε γραφείο, καθαρό περιβάλλον και επικοινωνία επιθυμεί το 21% των αγοριών.
Στην Ιρλανδία, οι αγροτικές εργασίες (γεωργία και κτηνοτροφία) αποτελούν την πρώτη επιλογή για το 36% των Ιρλανδών, που φαντάζονται τη ζωή τους συνδεδεμένη με τη φύση, ενώ το 18% κοριτσιών και αγοριών εκφράζει την επιθυμία να ασχοληθεί με την εκπαίδευση. Ακολουθούν τα τουριστικά και οικονομικά επαγγέλματα με ποσοστό ενδιαφέροντος 17%, ενώ τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης αποτελούν πόλο έλξης για το 2% των Ιρλανδών νέων.
Στην Ολλανδία, σχεδόν το 47% των νέων που συμμετείχαν στην έρευνα έλκεται από τις εφαρμογές των νέων τεχνολογιών στον αγροτικό τομέα, την παροχή υπηρεσιών και τη δημιουργία νέων προϊόντων τηλεπικοινωνιών. H μουσική, ως ερασιτεχνική ενασχόληση (π.χ. συμμετοχή σε ορχήστρα, εκμάθηση μουσικού οργάνου) παράλληλα με την εργασία συγκινεί το 40% των Ολλανδών, ενώ το 4% φιλοδοξεί μια καριέρα στον καλλιτεχνικό χώρο.
Στη Γαλλία, οι νέοι βλέπουν σε ποσοστό 19% το πανεπιστήμιο ως μέσο για την επαγγελματική τους σταδιοδρομία και την καθιέρωσή τους σε μεγάλες επιχειρήσεις. Φαίνεται ακόμη ότι οι διάσημοι γαλλικοί οίκοι μόδας έχουν επηρεάσει τις επαγγελματικές «φαντασιώσεις» τους, καθώς 16% δήλωσαν ότι θα επιθυμούσαν να ασχοληθούν με το σχεδιασμό, τη δημιουργία, την παραγωγή ρούχων, τη φωτογραφία και ό,τι άλλο άπτεται της βιομηχανίας της μόδας. Τέλος, το 20% των Γάλλων εφήβων και νέων εκδηλώνει έντονο ενδιαφέρον για τα καλλιτεχνικά επαγγέλματα.
Χωρίς στόχους η παιδεία
Μια μάλλον επιφανειακή και επιδερμική θεώρηση του εργασιακού τους μέλλοντος φανερώνουν οι απαντήσεις των νέων της Ελλάδας, ενώ η σύγκριση με εκείνες των υπολοίπων νεαρών Ευρωπαίων δημιουργεί έντονο προβληματισμό στους φορείς της ελληνικής εκπαίδευσης.
«Στις άλλες χώρες διαφαίνεται υγιής και παραγωγικός προσανατολισμός της νεολαίας, γεγονός που οδηγεί στο συμπέρασμα ότι κοινωνία και παιδεία είναι σε σωστό δρόμο. Στην ελληνική περίπτωση, δεν διαφαίνεται αντίστοιχος προσανατολισμός, αλλά σύγχυση στόχων της κοινωνίας και ειδικότερα της παιδείας», επισημαίνει ο εκπαιδευτικός κ. Ελευθέριος Γείτονας, από τα εκπαιδευτήρια «Γείτονα» της Βάρης και «Κωστέα – Γείτονα» της Παλλήνης.
«Αεριτζίδικη» επιβίωση
Ο κ. Γείτονας εκφράζει την ανησυχία του «για το γεγονός ότι τους νέους μας διαπερνά ένα ρεύμα «αεριτζίδικης» επιβίωσης – νομίζουν πως μπορούν να επιβιώσουν χωρίς σκληρή δουλειά και προσπάθεια. H κυρίαρχη τάση να καταλάβουν διοικητικές θέσεις υπαγορεύεται και από το το πολιτικό μας σύστημα που αντί να έχει δομές παραγωγικές και αναπτυξιακές, συντηρείται από πελατειακές σχέσεις. Φοβάμαι ότι στην Ελλάδα δεν υπάρχουν επιλογές αιχμής και προοπτικής για τους νέους μας. Κι αυτό οφείλεται στην έλλειψη στρατηγικών και παραγωγικών προτεραιοτήτων. Για παράδειγμα, σε άλλες χώρες υπάρχει μια έλξη για την αγροτική απασχόληση με την υποστήριξη των νέων τεχνολογιών. Στην Ελλάδα, δεν έχουμε διαμορφώσει τέτοιους στόχους. H αγροτική απασχόληση εντάσσεται προφανώς από τους νέους μας στις χειρωνακτικές εργασίες».
Η εμπειρία, πάντως, των Κέντρων Συμβουλευτικής και Επαγγελματικού Προσανατολισμού έρχεται να αποενοχοποιήσει εν μέρει τα Ελληνόπουλα και να εξασθενίσει την εντύπωση ότι τις επαγγελματικές επιλογές τους επηρεάζει το lifestyle της εποχής.
«Πιστεύω ότι συχνά τα παιδιά απαντούν ελαφρά τη καρδία στα ερωτηματολόγια. Νομίζω ότι μπορώ να κρίνω βάσει του τρόπου που καταρτίζουν το μηχανογραφικό τους τον Ιούνιο και τον Σεπτέμβριο. Οι έφηβοι δίνουν μεγάλη βαρύτητα στη γνώμη των γονέων τους και στα θέλω τους συνυπολογίζουν τις επιδόσεις τους στο σχολείο», επισημαίνει η κ. Ευαγγελία Σιαλάκη, υπεύθυνη στο ΚΕΣΥΠ της A΄ Διεύθυνσης Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης του νομού Θεσσαλονίκης.
Ελλιπές μάθημα ΣΕΠ
Μπορεί τα «λαμπερά επαγγέλματα» να ασκούν ιδιαίτερη γοητεία στους νέους, αλλά οι τελικές αποφάσεις τους εδράζονται σε άλλα κριτήρια που διαμορφώνονται από την οικογένεια: την κουλτούρα, την παιδεία.
«Οι μαθητές μας παραπαίουν μεταξύ ρομαντικών και πραγματιστικών αντιλήψεων γύρω από την επαγγελματική τους αποκατάσταση στην κρίσιμη περίοδο από 14 έως 18 ετών. Το μάθημα του ΣΕΠ σίγουρα δεν είναι ούτε πανάκεια ούτε ο από μηχανής θεός. Ωστόσο, αν μετατραπεί σε υπηρεσία θα είναι σε θέση να παρέχει ικανή ποσότητα και ποιότητα πληροφοριών στους νέους, ώστε να χαράξουν την επαγγελματική της πορεία», τονίζει η κ. Σιελάκη.
Για να απεγκλωβιστούν οι νέοι από το κλίμα επαγγελματικής απροσδιοριστίας που διατρέχει τη νεοελληνική πραγματικότητα χρειάζονται εφόδια. Σύμφωνα με τον εκπαιδευτικό κ. Γείτονα, το σχολικό σύστημα οφείλει να οπλίσει τους μαθητές με δεξιότητες ζωής: μητρική γλώσσα ως εργαλείο σκέψης, νέοι κώδικες πολιτισμού (πληροφορική), άθλησης και ψυχικής καλλιέργειας.
Οπως αποφαίνονται οι ειδικοί, μέσα στα επόμενα πενήντα χρόνια, οι επαγγελματικές νόρμες προβλέπεται να αλλάξουν τουλάχιστον οκτώ φορές, δηλαδή κάθε έξι χρόνια θα αναπροσδιορίζονται οι επαγγελματικές αξίες. Στο πλαίσιο αυτής της ρευστότητας, η προσφορά εργασίας θα πρέπει να υπηρετεί τις ανάγκες μιας πολυδύναμης κοινωνίας και των προσωπικών επιδιώξεων κάθε νέου.