O διευθυντής του πυρηνικού προγράμματος της ναζιστικής Γερμανίας, Βέρνερ Χάιζενμπεργκ, μετά το τέλος του B΄ Παγκοσμίου Πολέμου, πρόβαλλε τον εαυτό του ως ήρωα της αντιναζιστικής αντίστασης στον επιστημονικό τομέα, που δυναμίτισε τις προσπάθειες του Χίτλερ να κατασκευάσει πυρηνική βόμβα.
Η αλήθεια όμως είναι κάπως διαφορετική. Επιστολές και άλλα έγγραφα, που δημοσιοποιήθηκαν την Τετάρτη, δείχνουν ότι ο φίλος και κάποτε μέντορας του Χάιζενμπεργκ, ο Δανός φυσικός Νιλς Μπορ, ο οποίος πέθανε πριν από σαράντα χρόνια, πίστευε ότι υπό τη διεύθυνση του Χάιζενμπεργκ «γινόταν κάθε δυνατή προσπάθεια ώστε η Γερμανία να αποκτήσει πυρηνικά όπλα». Ειδικότερα, στα έγγραφα περιγράφεται συνάντηση του Μπορ με τον Γερμανό συνάδελφό του, που πραγματοποιήθηκε το 1941 στην κατεχόμενη Δανία.
Συνάντηση με τον Μπορ
Μετά τον πόλεμο, ο Χάιζενμπεργκ είχε υποστηρίξει ότι ταξίδεψε στην Κοπεγχάγη για να μοιραστεί με τον μέντορά του τις ανησυχίες του για τα πυρηνικά όπλα. Σύμφωνα, όμως, με τα έγγραφα που δόθηκαν στη δημοσιότητα από την οικογένεια του Μπορ και μπορεί κανείς να μελετήσει στην ιστοσελίδα του φημισμένου επιστήμονα (www.nba.nbi.dk), η αλήθεια είναι απολύτως διαφορετική.
Ηθελε πληροφορίες;
Ο Χάιζενμπεργκ δεν ταξίδεψε στην Κοπεγχάγη επιθυμώντας να εκφράσει τις ηθικές αναστολές που είχε για την κατασκευή ατομικής βόμβας ή να προτείνει στους φυσικούς και από τα δύο αντιμαχόμενα στρατόπεδα να αρνηθούν να παρέχουν τις υπηρεσίες τους, ώστε να κατασκευασθεί η βόμβα, όπως αναφέρει ο Μπορ σε επιστολή του προς τον Χάιζενμπεργκ, την οποία δεν έστειλε ποτέ. Το γράμμα, που κατά πάσα πιθανότητα είναι αυθεντικό, γράφτηκε το 1957, όταν ο Δανός επιστήμων διάβασε το «Πιο φωτεινή και από Χίλιους Ηλιους», μια ιστορία της ατομικής βόμβας στην οποία ο Χάιζενμπεργκ υπερασπίζεται τον ρόλο που διαδραμάτισε στον B΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Παρότι ιστορικοί και επιστήμονες συμφωνούν ότι ο Μπορ είναι αυτός που έθεσε τέρμα στη συνάντηση, δεν μπορούν να καταλήξουν αν ο Γερμανός επιστήμων ήθελε να σώσει τον κόσμο από τη φρίκη της πυρηνικής βόμβας ή αν απλώς επιζητούσε να αλιεύσει πληροφορίες για την παράλληλη προσπάθεια που κατέβαλλαν οι σύμμαχοι.
Ο ιστορικός της επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Χόφστρα Ντέιβιντ Κάσιντι, στο βιβλίο του «Αβεβαιότητα. H ζωή και η επιστήμη του Βέρνερ Χάιζενμπεργκ», υποστηρίζει ότι ο Γερμανός επιστήμων κατέβαλε κάθε δυνατή προσπάθεια για να πετύχει την πυρηνική σχάση και να κατασκευάσει ατομική βόμβα.
Ο γιος του Χάιζενμπεργκ, Γιόσεν, ωστόσο, που είναι φυσικός στο Πανεπιστήμιο του Νιου Χάμσαϊρ, και ο δημοσιογράφος Τόμας Πάουερς, που συνέγραψε το βιβλίο «O Πόλεμος του Χάιζενμπεργκ», υποστηρίζουν ότι ο Γερμανός επιστήμων κατέστρεψε το γερμανικό πρόγραμμα και ότι τα έγγραφα δείχνουν ότι ο Μπορ ουδέποτε έλαβε το μήνυμα που έστειλε ο Χάιζενμπεργκ στην Κοπεγχάγη.
Σταμάτησαν τις επαφές
Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Μπορ και ο Χάιζενμπεργκ διαδραμάτισαν κομβικό ρόλο στην ανάπτυξη της κβαντικής φυσικής. Μετά τη συνάντησή τους στην Κοπεγχάγη διέκοψαν κάθε επαφή. O Μπορ κατάφερε να δραπετεύσει από την κατεχόμενη Δανία το 1943 και μέσω Βρετανίας έφτασε στο Λος Αλαμος των ΗΠΑ, όπου πραγματοποιούνταν οι έρευνες για την ατομική βόμβα. Κανείς δεν γνωρίζει για ποιον λόγο δεν έστειλε την επιστολή στον παλιό του φίλο και προστατευόμενό του.