H σφαγή της μεραρχίας Acqui στην Κεφαλονιά

H σφαγή της μεραρχίας Acqui στην Κεφαλονιά

7' 43" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Στις 25 Ιουλίου 1943 το Ανώτατο Φασιστικό Συμβούλιο στη Ρώμη εκδίωκε τον Μουσολίνι και ο βασιλιάς Βιτόριο Εμμανουέλε ανέθετε την πρωθυπουργία στον στρατηγό Μπαντόλιο. Ενα βαθύ ρήγμα είχε γίνει στην ανώτατη Ιταλική Διοίκηση που φάνηκε ότι θα έχει σοβαρές επιπτώσεις στη συνέχιση του πολέμου της Ιταλίας κατά των Συμμάχων. Ηδη οι Αγγλο-Αμερικανοί είχαν πατήσει σε ιταλικό έδαφος, στο νησί Παντελάρια και σε λίγο θα αποβιβάζονταν στη Σικελία. Οι Γερμανοί διέβλεψαν ότι οι σύμμαχοί τους Ιταλοί θα εγκατέλειπαν τον πόλεμο και με ταχύτατες κινήσεις προώθησαν γερμανικά τμήματα, σε εδάφη που υπήρχαν μόνο Ιταλοί, για εποπτεία και παρακολούθηση.

Σε αναλογία με την έκταση και τον πληθυσμό στην Κεφαλονιά υπήρχε μια από τις μεγαλύτερες ιταλικές μονάδες: 12.000 άνδρες της Μεραρχίας Acqui ενώ το νησί είχε μεταβληθεί σε απόρθητο οχυρό. Τεράστια επάκτια πυροβόλα, αντιαεροπορικά διάσπαρτα σε όλα τα υψώματα, αποθήκες με μεγάλες ποσότητες πυρομαχικών και τροφίμων. O λόγος διπλός: α) Το νησί ήταν το πρώτο σκαλοπάτι για μεταφορά ενισχύσεων στα ιταλικά στρατεύματα στη B. Αφρική, β) H Κεφαλονιά εθεωρείτο ότι θα ήταν η πρώτη αποβατική κίνηση Συμμάχων στη Βαλκανική, όπως εφέρετο το σχέδιο Τσόρτσιλ. Ετσι έφθασαν στο νησί περίπου 400 Γερμανοί στις αρχές Αυγούστου για να παρακολουθούν τους Ιταλούς που σκορπίστηκαν σε διάφορα σημεία, με τον κύριο όγκο τους στη χερσόνησο του Ληξουρίου.

Αντιπρόσωπος του Μπαντόλιο ο στρατηγός Καστελάνο υπέγραψε την ανακωχή στο στρατηγείο του Αϊζενχάουερ στις 3 Σεπτεμβρίου σε έναν ελαιώνα έξω από τη Μεσσίνα της Σικελίας. H ανακωχή ανακοινώθηκε το βράδυ της 8ης Σεπτεμβρίου και βρήκε 700.000 άνδρες του ιταλικού στρατού εκτός του ιταλικού εδάφους (Κορσική, N. Γαλλία, Βαλκάνια, Ελλάδα, νησιά). Αυτή η τεράστια στρατιωτική δύναμη θα εξουδετερωθεί, εκτός κάποιων μονάδων, μέσα σε λίγες ώρες από τους ναζί με γρήγορες και αποφασιστικές κινήσεις!

Δεν υπάκουσαν

Στην Αθήνα ο διοικητής των ιταλικών στρατευμάτων στην Ελλάδα στρατηγός Vecchiarelli υπέγραψε το επόμενο βράδυ την παράδοση των ανδρών του στον Γερμανό στρατηγό Hubert Lanz. Δύο οργανωμένες μονάδες δεν υπάκουσαν στην παράδοση: α) H Μεραρχία Pinerolo της Θεσσαλίας της οποίας ο διοικητής στρατηγός Infante ζήτησε από τον επικεφαλής της Συμμαχικής Στρατιωτικής Αποστολής στην Ελλάδα συνταγματάρχη Κρις Γουντχάουζ οι άνδρες του να συμπολεμήσουν κατά των Γερμανών. O Γουντχάουζ δεν είχε βέβαια οργανωμένη στρατιωτική μονάδα. Ετσι, υπεγράφη Σύμφωνο με τους εκπροσώπους του ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ για να πολεμήσουν οι Ιταλοί μαζί τους. Αιφνιδιαστικά και παρά τη συμφωνία, τμήματα του ΕΛΑΣ αφόπλισαν τους άνδρες ενώ για έναν ολόκληρο χρόνο τους περιέφεραν σε διάφορα στρατόπεδα συγκεντρώσεως ως αιχμαλώτους. H μεταχείριση των ανδρών αυτών υπήρξε τραγική. Από τους 8.000 στρατιώτες επέστρεψαν μόνο 2.200 μεταπολεμικά στην Ιταλία. H δεύτερη Μεραρχία που δεν υπάκουσε αμέσως στην παράδοση ήταν η Acqui της Κεφαλονιάς. O διοικητής της, στρατηγός Antonio Gandin, προσπαθούσε με διαπραγματεύσεις να πετύχει παράδοση μεν των όπλων, αλλά και ασφαλή μεταφορά των ανδρών του στην πατρίδα τους. Οι Γερμανοί αντίθετα κέρδιζαν ημέρες για την απόβαση νέων δυνάμεων στο νησί. H παντοδύναμη όμως μεραρχία Acqui, από το ίδιο βράδυ της αναγγελίας της ανακωχής, είχε αυτοδιαλυθεί. Οι άνδρες θεωρούσαν ότι ο πόλεμος γι’ αυτούς τελείωσε και ότι τους περίμεναν οι οικογένειές τους. H πειθαρχία ήταν σχεδόν ανύπαρκτη. Ανοιξαν οι τεράστιες αποθήκες και οι κάτοικοι του νησιού επωφελήθηκαν για να προμηθευτούν μεγάλο αριθμό όπλων αλλά και τροφίμων από τα οποία υπέφεραν στα χρόνια της Κατοχής.

Ο στρατηγός Gandiδεχόταν διαφορετικές εισηγήσεις. Αλλοι του ζητούσαν παράδοση και άλλοι τη σύγκρουση με τους Γερμανούς (12.000 άνδρες έλεγαν έναντι 400 Γερμανών!). Εμπειρος αξιωματικός ο στρατηγός διέβλεπε τον κίνδυνο μιας μάχης: O ιταλικός στόλος που θα μπορούσε να υποστηρίξει την άμυνα είχε ήδη παραδοθεί στους συμμάχους στην Αλεξάνδρεια. H ιταλική αεροπορία ανύπαρκτη. Καμιά βοήθεια δεν μπορούσε να προσφέρει η παραπαίουσα κυβέρνηση Μπαντόλιο που είχε διαφύγει με τον βασιλέα από τη Ρώμη στο Μπρίντεζι. Οι σύμμαχοι είχαν ήδη αρχίσει τη νέα μεγάλη απόβαση στο Anzio της Ιταλίας και ήταν αδιανόητο να στείλουν δυνάμεις για την άμυνα του νησιού.

Αντίθετα, τα αεροδρόμια των Γερμανών βρίσκονταν πολύ κοντά στο απέναντι ηπειρωτικό ελληνικό έδαφος (Αραξος, Αγρίνιο). O Gandiσυνέχιζε τις διαπραγματεύσεις και συγκαλούσε πολεμικά συμβούλια των ανωτέρων αξιωματικών. Μικροεπεισόδια είχαν αρχίσει μεταξύ των πρώην συμμάχων.

Στις 12 Σεπεμβρίου ο Gandiκαι το επιτελείο του αποφάσιζε μάλλον να παραδώσει τα όπλα, εξασφαλίζοντας τη μεταφορά των ανδρών του στην Ιταλία. Εν τω μεταξύ, μια μικρή ομάδα αριστερών του νησιού κυκλοφόρησε προκηρύξεις που καλούσαν τους Ιταλούς να πολεμήσουν με την υπόσχεση ότι θα είχαν τη συμπαράσταση μεγάλης ομάδος ενόπλων του νησιού. Νεαροί αξιωματικοί ήταν υπέρ της συγκρούσεως. Απόλυτη σύγχυση επικρατούσε στη Μεραρχία.

Στις 6 το πρωί της 13ης Σεπτεμβρίου δύο μικρά γερμανικά σκάφη φάνηκαν από την πλευρά της θάλασσας του Ληξουρίου. Δύο νεαροί αξιωματικοί που διοικούσαν μονάδες του πυροβολικού, χωρίς την εντολή του στρατηγού κτύπησαν τα δύο σκάφη. Το ένα βυθίστηκε, το άλλο κτυπήθηκε. Ηταν πια φανερό ότι ο Gandiδεν διοικούσε τη Μεραρχία. H αφορμή για τη γερμανική επίθεση ήταν πια δεδομένη.

Τελευταίες διαπραγματεύσεις

Οι Γερμανοί πραγματοποιούν ακόμα μια σειρά διαπραγματεύσεων, αλλά με τη σκληρή αξίωση να παραδοθούν οι Ιταλοί. Φθάνει με υδροπλάνο στην Κεφαλονιά και ο διοικητής της Ορεινής Μεραρχίας των Ιωαννίνων, στρατηγός Hubert Lanz, αλλά τα αντιαεροπορικά των Ιταλών δεν του επιτρέπουν να προσθαλασσωθεί στο Αργοστόλι. Από το Ληξούρι ζητεί από τον Gandiτην παράδοση. Γερμανικές προκηρύξεις πέφτουν στο νησί με την υπόσχεση ότι οι Ιταλοί θα γυρίσουν στα σπίτια τους εάν παραδοθούν.

Το πρωί της 14ης Σεπτεμβρίου (έξι ημέρες μετά την αναγγελία της ανακωχής) ο Gandiαποφασίζει να πολεμήσει. Πραγματοποιείται ένα πρωτοφανές για στρατιωτική μονάδα δημοψήφισμα. Οι στρατιώτες παρασυρόμενοι από ανεύθυνους νεαρούς αξιωματικούς αποφασίζουν να πολεμήσουν. Εν τω μεταξύ, φθάνουν από την Ηπειρο οι γερμανικές ενισχύσεις. Πρόκειται για 1.200 σκληροτράχηλους ναζί της Ορεινής Μεραρχίας «Edelweiss» με επικεφαλής τον ταγματάρχη Harald voHirschfeld. Είναι άνδρες που γύρισαν από το ρωσικό μέτωπο και έχουν διαπράξει εκεί ομαδικές σφαγές και εκτελέσεις.

Η μάχη αρχίζει

Το μεσημέρι 15 Σεπτεμβρίου ο ουρανός της Κεφαλονιάς σκοτεινιάζει από δεκάδες αεροπλάνα «στούκας» που σφυροκοπούν για ώρες τις ιταλικές θέσεις. Στις 16 Σεπτεμβρίου θα κτυπηθεί σκληρά το Αργοστόλι μετά την πληροφορία ότι οι Ελληνες βοηθούν τους Ιταλούς. Ρίπτονται εκατοντάδες εμπρηστικές βόμβες. H πόλη καίγεται. Κτίρια ιδρυμάτων και ολόκληρες συνοικίες θα καταστραφούν με πολλούς νεκρούς. Οι συνεχείς βομβαρδισμοί και τις υπόλοιπες μέρες θα παραλύσουν την ιταλική αντίσταση. Το μέτωπο των συγκρούσεων θα βρίσκεται για περίπου μια εβδομάδα ανάμεσα στους ορεινούς όγκους που χωρίζουν την περιοχή του Ληξουρίου από τον κύριο κορμό της Κεφαλονιάς. Το αρχηγείο του Χίτλερ θα διαβιβάσει στον στρατηγό Alexander Loer στη Θεσσαλονίκη τις διαταγές και εκείνος θα τις προωθήσει στον στρατηγό Lanz στα Γιάννενα. Οι αμυνόμενοι Ιταλοί στην Κεφαλονιά θεωρούνται προδότες του συμμαχικού αγώνα και θα πρέπει να εκτελεσθούν ομαδικά.

Οι σφαγές

Το μέτωπο θα σπάσει στις 21 Σεπτεμβρίου. Οι Γερμανοί προωθούνται προς τα ενδότερα του νησιού και εκτελούν ομαδικά τους άνδρες των ιταλικών μονάδων που συναντούν. Ελάχιστοι Γερμανοί εκτελούν εκατοντάδες Ιταλών που δέχονται παθητικά, χωρίς αντίσταση, τη μοίρα τους. Το νησί θα γεμίσει με πτώματα. H έκταση των βανδαλισμών των ναζί είναι πρωτοφανής. Τα πτώματα πρέπει να παραμείνουν άταφα… H παράδοση του στρατηγού Gandiκαι του επιτελείου γίνεται στο χωριό Κεραμιές. O στρατηγός εκτελείται σε άγνωστο σημείο. Για τους αξιωματικούς του Επιτελείου επιφυλάσσουν μια δήθεν τυπική διαδικασία. Τους συγκεντρώνουν έξω από το Αργοστόλι και εκεί λειτουργεί μια μορφή στρατοδικείου. Απλά οι αξιωματικοί αναφέρουν το όνομα και τον βαθμό τους και οδηγούνται στο απόσπασμα. Εκεί εκτελούνται 186 αξιωματικοί, ενώ μικρός αριθμός που εδήλωσαν κάτοικοι παλαιών περιοχών της Αυστρο-ουγγαρίας θα γλιτώσουν. Οι διάφορες πηγές αναφέρουν το σύνολο των εκτελεσθέντων και νεκρών Ιταλών (3.000 περίπου σε σύγκρουση με νάρκη πλοίου που τους μετέφερε στην ηπειρωτική Ελλάδα) σε 9.500. Υπήρξε η μεγαλύτερη σφαγή ενστόλων στον B΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Το αρχηγείο του Φίρερ στις 25 Σεπτεμβρίου θα αναγγείλει την εξουδετέρωση της μεραρχίας Acqui της Κεφαλονιάς.

Από τους υπευθύνους των σφαγών δύο Γερμανοί κατεδικάστηκαν μεταπολεμικά σε ολιγόχρονη φυλάκιση. Για πολλά χρόνια η σφαγή παρέμενε άγνωστη: Οι Γερμανοί δεν επιθυμούσαν να γνωσθεί ότι μονάδες της Βέρμαχτ (και όχι των Es-Es) προέβησαν σε αυτήν την απάνθρωπη εκτέλεση. Οι Ιταλοί δεν απεφάσιζαν εάν οι νεκροί ήταν ήρωες ή επρόκειτο για μια ομαδική αυτοκτονία.

Οι υπεύθυνοι επέζησαν

Το αξιοσημείωτο της συρράξεως είναι ότι οι δύο λοχαγοί του πυροβολικού που άρχισαν τις επιχειρήσεις χωρίς την εντολή του Gandiεπέζησαν, παρά το ότι βρέθηκαν και αυτοί απέναντι από τα εκτελεστικά αποσπάσματα. O Renzo Apollonio παρέμεινε στο νησί επικεφαλής 300 περίπου επιζησάντων Ιταλών για βοηθητικές υπηρεσίες, ενώ είχε δικαστεί σε θάνατο από μεταγενέστερο στρατοδικείο. Παραμένει αίνιγμα η διάσωσή του. Μεταπολεμικά έγινε στρατηγός και ήρωας της Ιταλίας. Επισκεφτόταν τακτικά την Κεφαλονιά για προσκύνημα, επικεφαλής ομάδας επιζησάντων.Ο άλλος, ο Amos Pampaloni, κατέφυγε στα βουνά και τον περισυνέλεξε ο ΕΛΑΣ. Με την κυκλοφορία του βιβλίου «Το Μαντολίνο του Λοχαγού Κορέλι» και της αντίστοιχης ταινίας παρουσιάστηκε ύστερα από χρόνια στο νησί ως ο ήρωας που περιέγραφε ο Αγγλος συγγραφέας.

Και οι δύο αυτοί λοχαγοί είναι οι βασικοί υπεύθυνοι για τη σύγκρουση. Τελικά κατέληξαν «ήρωες», αφού οι Ιταλοί επιζητούσαν την ανάδειξη της θυσίας των νεκρών τους.

Το ισοζύγιο δυνάμεων ανετράπη

Οπως γράφει ο Τσόρτσιλ στα «Απομνημονεύματά» του, ο ΕΛΑΣ κατόρθωσε να αποκτήσει τον οπλισμό των δύο ιταλικών Μεραρχιών της Acqui και της Ρinerolo.

Ετσι ανετράπη η ισορροπία δυνάμεων των δύο αντιστασιακών οργανώσεων ΕΔΕΣ-ΕΛΑΣ, ενώ ο πολύς Γιάννης Ιωαννίδης αποκαλύπτει στις Αναμνήσεις του πως ο ΕΛΑΣ έκρυψε μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας για την παράδοση του οπλισμού 46.000 όπλα, οπλοπολυβόλα, πολυβόλα και 3 τηλεβόλα…

Ποτέ οι τότε αντίπαλοι Ιταλοί και Γερμανοί δεν σκέφθηκαν μεταπολεμικά να ζητήσουν συγνώμη για τις καταστροφές της Κεφαλονιάς, μιας περιοχής που δεν είχε σχέση με τη σύγκρουσή τους. Και βέβαια ποτέ δεν έγινε λόγος για κάποιες συμβολικές αποζημιώσεις.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή