Βιοχημικά, από τον… Ηρακλή έως τον άνθρακα

Βιοχημικά, από τον… Ηρακλή έως τον άνθρακα

3' 16" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Παρά την υπεράνθρωπη σωματική του δύναμη, ακόμη και ο ημίθεος Ηρακλής αναγκάσθηκε να χρησιμοποιήσει βιοχημικά όπλα στους δυσκολότερους άθλους του. Αντιμέτωπος με τη Λερναία Υδρα, ο Ηρακλής υποχρέωσε το μυθικό πλάσμα να εγκαταλείψει το κρησφύγετό του, εξαπολύοντας εναντίον του βέλη αλειμμένα με πίσσα. Αφού φόνευσε την Υδρα, ο Ηρακλής εμβάπτισε τα βέλη του στο δηλητήριό της. O άθλος αυτός του Ηρακλή ίσως να αποτελεί την πρώτη περιγραφή χημικών και βιολογικών όπλων στη δυτική ιστορία. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο που ο όρος τοξικό προέρχεται από την ελληνική λέξη «τόξον». Οι αρχαίοι Ελληνες δεν ήταν, όμως, οι μόνοι που αξιοποίησαν τη φύση για πολεμικούς σκοπούς. H ιστορικός Αντριέν Μέγιορ (Mayor) υποστηρίζει σε πρόσφατο σύγγραμμά της ότι βιολογικοί παράγοντες χρησιμοποιήθηκαν σε αρχαίες μάχες σε Ευρώπη, Μέση Ανατολή, Ινδία και Κίνα. Μερικοί από τους στρατηλάτες που χρησιμοποίησαν τέτοιες μεθόδους ήταν ο Αννίβας, ο Ιούλιος Καίσαρας και ο Μέγας Αλέξανδρος. Οι Μάγια του Μεξικού, τους οποίους οι ιστορικοί θεωρούσαν κάποτε φιλειρηνικό λαό, έχουν αποκτήσει πολύ διαφορετική και αιμοσταγή εικόνα χάρη σε πρόσφατες αρχαιολογικές έρευνες. Οι κάτοικοι της Ταϊτής, στο N. Ειρηνικό, που θεωρούνταν ενσαρκώσεις του Τιμίου Βαρβάρου του Ζαν Ζακ Ρουσό, υπήρξαν συχνά ωμοί και κτηνώδεις.

Γνώση από τον 18ο αιώνα π.Χ.

Σχεδόν όλες οι αρχαίες κοινωνίες εξολόθρευαν τους εχθρούς τους με βίαια μέσα. «Οι ακαδημαϊκοί αρνούνταν την πραγματικότητα. O πόλεμος είναι διαρκές φαινόμενο, που συναντάται ακόμη και στην αυγή της ανθρώπινης ιστορίας», λέει ο δρ Στίβεν Λεμπλάν, Εθνολόγος του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ. O δρ Λεμπλάν, αν και δεν διάβασε το βιβλίο της Μέγιορ, υποπτεύεται ότι η συγγραφέας δεν ερεύνησε αρκετά πίσω στην ιστορία του ανθρώπου, κάτι που θα της επέτρεπε να ανακαλύψει πολλά ακόμη περιστατικά αξιοποίησης βιοχημικού πολέμου.

Αρχαίοι Ελληνες και Ρωμαίοι

Αν και η Μέγιορ αναφέρει επιγραφές των Σουμερίων σε σφηνοειδή γραφή, στις οποίες περιγράφεται ακριβής γνώση θανατηφόρων παθογόνων από τον 18ο αιώνα προ Χριστού, το βιβλίο της επικεντρώνεται στις απαρχές της τέχνης του πολέμου, όπως αυτή αναπτύχθηκε από τους Ελληνες και τους Ρωμαίους. Το ενδιαφέρον της Μέιγορ για τις αρχαίες χρήσεις βιοχημικών μεθόδων πολέμου πηγάζει από τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 και ιδιαίτερα από τον πανικό που προκάλεσε η υπόθεση της αποστολής επιστολών που περιείχαν άνθρακα σε ομοσπονδιακές υπηρεσίες της Ουάσιγκτον. Αρχαιολόγοι ειδικευμένοι στην αρχαία Ελλάδα τόνισαν, όμως, στη Μέγιορ ότι οι Ελληνες δεν θα χρησιμοποιούσαν ποτέ τοξικά οπλικά συστήματα εξαιτίας της σημασίας που απέδιδαν στις «δίκαιες αναμετρήσεις». Αλλοι συγγραφείς απέφυγαν να ασχοληθούν με τα βιοχημικά όπλα στην αρχαιότητα, εν μέρει εξαιτίας της πεποίθησής τους ότι τα όπλα αυτά αποτελούν επινόηση του σύγχρονου ανθρώπου.

Η ικανότητα χειρισμού παθογόνων, τοξινών και χημικών ουσιών, ως πολεμικά μέσα θα απαιτούσε ασφαλώς σύγχρονες επιστημονικές γνώσεις επιδημιολογίας, βιολογίας και χημείας. Οι περισσότεροι ιστορικοί πίστεψαν έτσι ότι η αρχαιότητα ήταν απαλλαγμένη από τέτοιες εναλλακτικές μορφές πολέμου, εκτός από περιστασιακές δολιοφθορές εναντίον αποθεμάτων πόσιμου ύδατος ή την εκτόξευση μολυσμένων με πανούκλα πτωμάτων με τη βοήθεια πολιορκητικών μηχανών πάνω από τείχη πολιορκημένων πόλεων.

Το μόνο που χρειάζονταν, όμως, οι αρχαίοι ήταν εμπειρικές γνώσεις, για να διαπιστώσουν ότι το δηλητήριο των φιδιών είναι τοξικό και μπορούσε να αξιοποιηθεί σε βέλη.

Δηλητηριώδη βέλη στον Τρωικό

Τα δηλητηριώδη βέλη αποδείχθηκαν άλλωστε ανεκτίμητα στον πόλεμο της Τροίας. Αν και ο Ομηρος δεν αναφέρεται διεξοδικά στις εναλλακτικές μεθόδους πολέμου, οι περιγραφές του για μαύρο αίμα που έβγαινε από μολυσμένες πληγές πολεμιστών και τη χρήση βδελλών για την απόρριψη του μολυσμένου αίματος αποδεικνύει ότι ο αρχαίοι Ελληνες γνώριζαν καλά τις ιδιότητες των δηλητηρίων. Οι τοξότες της αρχαιότητας, όμως, χρησιμοποιούσαν και αποστάγματα τοξικών φυτών για να επενδύσουν τις αιχμές των βελών τους, ενώ η Μέγιορ περιγράφει επίσης συνειδητές προσπάθειες μετάδοσης ευλογιάς και βουβωνικής πανώλους σε εχθρικές πόλεις και στρατούς. Οι Σπαρτιάτες δημιούργησαν άλλωστε δηλητηριώδη αέρια και φλογοβόλο συσκευή κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού Πολέμου, ενώ οι Ασσύριοι εξαπέλυαν πύρινες σφαίρες αποτελούμενες από εύφλεκτα πετρελαϊκά μίγματα.

Οι αρχαίοι, όμως, είχαν συνειδητοποιήσει τους κινδύνους, όπως φαίνεται και από το μύθο του Ηρακλή, ο οποίος προκάλεσε άθελά του την καταστροφή σε εκείνους που προσπαθούσε να βοηθήσει, καταγράφοντας το πρώτο περιστατικό «φιλικών πυρών» στην ιστορία.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή