Ισως καμιά άλλη περιοχή στην Ελλάδα δεν έχει δέσει τόσο πολύ το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον της με μια οικογένεια, όσο η Νάουσα με τους Λαναράδες.
Η οικονομική και κοινωνική της ακμή ταυτίστηκε επί μισό και πλέον αιώνα με τα εργοστάσια κλωστοϋφαντουργίας του Ομίλου Λαναρά και τώρα που η αυτοκρατορία κλυδωνίζεται κυριαρχεί η αίσθηση ότι θα συμπαρασύρει τα πάντα. Γενεές Ναουσαίων μεγάλωσαν εργαζόμενοι στην «Βέτλανς Νάουσα», την «Πέλλα-Ολυμπος», τα «Κλωστήρια Ναούσης» και τις άλλες βιομηχανικές μονάδες της οικογένειας.
Πάππου προς πάππου οι άνθρωποι έμαθαν να είναι εργάτες στον Λαναρά που τους εξασφάλιζε το βασικό τους εισόδημα, το οποίο κάποιες εποχές ήταν μάλιστα αριστοκρατικό, ενώ η Νάουσα αποκόμισε πλούτο και φήμη στην Ευρώπη και τη μέση Ανατολή ώς το Μέντσεστερ της Βαλκανικής!
Η οικογένεια Λαναρά έδωσε πολλά και πήρε πολλά από τη Νάουσα.
Οικοδόμησε το βασίλειο του νήματος και της κουβέρτας, με επίκεντρο την πανέμορφη αυτή πόλη των είκοσι τριών χιλιάδων κατοίκων, η οποία στην πορεία των χρόνων διαμόρφωσε μια σπάνια για τα ελληνικά δεδομένα βιομηχανική κουλτούρα που εξακολουθεί να την χαρακτηρίζει, μολονότι υπήρξαν και υπάρχουν συμπληρωματικές στην οικονομία της δραστηριότητες όπως το μήλο και το ροδάκινο ή τα κρασιά της.
Ναουσαίοι και οι ίδιοι, οι Λαναράδες εισέβαλαν στον τομέα της νηματουργίας και της κουβέρτας στη δεκαετία του ’20, εκμεταλλευόμενοι ένα υψίστης σημασίας φυσικό αγαθό της πόλης τους, το νερό, μέσω του οποίου εξασφάλιζαν φτηνή ενέργεια για τις μηχανές και μεγαλούργησαν στη συνέχεια, φτάνοντας να απασχολούν στα εργοστάσιά τους στη Νάουσα και αργότερα την Αθήνα περισσότερους από εφτά χιλιάδες εργάτες.
«Οταν σχολούσαν οι βάρδιες στου Λαναρά, νόμιζες ότι γινόταν διαδήλωση στην πόλη από τους εργάτες που πηγαινοέρχονταν», λέει ενας συνταξιούχος δάσκαλος.
Ευεργέτης
Ο Λαναράς έγινε για τη Νάουσα ο ευεργέτης και τώρα μετατρέπεται σε εφιάλτη. Εφτιαξε νοσοκομεία, έδωσε λεφτά σε κοινωφελή ιδρύματα, βοήθησε δεινοπαθούντες και από την πλευρά της η τοπική κοινωνία του τα ανταπέδωσε με τυφλή εμπιστοσύνη, χάραξε το όνομά του ακόμη και σε δρόμους της πόλης, κατέθεσε στη μετοχή του στο Χρηματιστήριο και την τελευταία της δραχμή.
Οι καιροί όμως άλλαξαν όπως και οι άνθρωποι.
Τις παχιές αγελάδες στην ελληνική κλωστοϋφαντουργία έπληξε η παγκόσμια κρίση στον τομέα αυτό, οι διάδοχοι του παππού Θωμά Λαναρά σχεδίασαν με βάση τη νέα πραγματικότητα και τη δική τους επιχειρηματική φιλοσοφία, ενώ η τοπική κοινωνία, και κυρίως οι πάσης φύσεως ηγεσίες της δεν αντελήφθησαν ή δεν θέλησαν να αντιληφθούν την επερχόμενη κρίση.
Το καμπανάκι χτύπησε στις αρχές της δεκαετίας του ’90 όταν έβαλαν λουκέτο δύο από τα εργοστάσια του ομίλου, η κουβερτοποιία «Βέτλανς Νάουσα» και το «Πέλλα-Ολυμπος», απολύοντας οχτακόσιους πενήντα εργαζόμενους, ενώ υπολογίζεται ότι συνολικά χάθηκαν τότε γύρω στις δυόμισι χιλιάδες θέσεις εργασίας μιας και έκλεισαν δεκάδες άλλες μικρότερες επιχειρήσεις συμπληρωματικές των δύο βιομηχανιών.
Η καρδιά της φημισμένης κουβέρτας «Βέτλανς» έπαψε έκτοτε να χτυπάει στη Νάουσα και σήμερα τα δεκάδες πρατήρια και καταστήματα στην πόλη πωλούν κινεζικές κουβέρτες, με εξαίρεση κάποιες που παράγονται σε δύο τοπικές βιοτεχνίες, οι οποίες όμως αντιμετωπίζουν και αυτές σοβαρά προβλήματα.
Παρόλα ταύτα κανείς δεν έδειχνε να ανησυχεί, μολονότι τα κινεζικά προϊόντα, πουκάμισα, παντελόνια και μπλουζάκια, είχαν ντύσει τους μισούς Ναουσαίους και εξαιτίας της γιουγκοσλαβικής κρίσης είχαν κλείσει τα περισσότερα διαλογητήρια φρούτων και η παραγωγή ροδάκινου και μήλου παρέμενε αδιάθετη πλήττοντας σημαντικά την τοπική οικονομία.
Αποβιομηχάνιση
Οι πάντες όμως ξεσηκώθηκαν, όταν ο Ομιλος Λαναρά γνωστοποίησε στα τέλη του καλοκαιριού ότι σχεδιάζει να κλείσει, επικαλούμενος -υπαρκτές ή όχι, όπως λένε οι κατήγοροί του- οικονομικές δυσκολίες, κάποιες πτέρυγες των επιχειρήσεων που δεν αποδίδουν τα επιθυμητά και διακήρυξε το δικάιωμά του να διαχειρίζεται τη λειτουργία των εργοστασίων του με βάση τα συμφέροντά του.
Συνειδητοποιεί τώρα, με ισχυρή δόση τρόμου, η τοπική κοινωνία, ότι είναι εγκλωβισμένη στα τείχη της κλωστοϋφαντουργίας που πεθαίνει, ότι παραμένει δεμένη στο άρμα του Λαναρά που κινδυνεύει να ανατραπεί, εξαιτίας, κυρίως, της διεθνούς συγκυρίας, αλλά και, όπως πικρόχολα υποστηρίζουν τώρα πολλοί, σκόπιμων επιλογών του.
Η Νάουσα, όπως και άλλες περιοχές της Ελλάδας που πλήττονται από την αποβιομηχάνιση, διαπιστώνει εκ των υστέρων πόσο καταστρεπτική υπήρξε η μονομερής κατεύθυνση της οικονομίας της, η έλλειψη σχεδιασμού για κάτι καινούργιο, η αυτοπαγίδευση σε μια νοοτροπία που απαιτεί από το κράτος να δώσει τις λύσεις έστω και αν αυτές δεν οδηγούν πουθενά, με χαρακτηριστικό το γεγονός ότι ένα από τα βασικά αιτήματα των φορέων είναι να ενταχθεί και η Νάουσα στην κατηγορία του Λαυρίου!
Οι επιπτώσεις από την απειλούμενη κατάρρευση του Λαναρά, που απασχολεί άμεσα οχτακόσιους εργαζομένους και πολλαπλάσιους από τις συμπληρωματικές δουλειές, προβλέπονται καταστρεπτικές για την περιοχή. Ολοι τώρα αναρωτιούνται για το τι θα γίνει, αλλά κανείς δεν διαθέτει μια συγκροτημένη πειστική εναλλακτική πρόταση.
Η τοπική συνδικαλιστική ηγεσία των εργαζομένων με σαφή πολιτικό προσανατολισμό απαιτεί από το κράτος να δώσει λύση, δηλαδή να απαγορεύσει στον Λαναρά να κλείσει τα εργοστάσια, χωρίς να προβάλει ισχυρά επιχειρήματα για τον τρόπο που θα γίνει αυτό, ενώ απαγορεύει και στη ΓΣΕΕ να αναμιχθεί στο θέμα, κατατάσσοντάς την περίπου στο πλευρό της εργοδοσίας.
Ο δήμος, η νομαρχία, ο εμπορικός σύλλογος και άλλοι φορείς, βλέπουν ως μια καλή λύση την ένταξη της Νάουσας στην 4η ζώνη κινήτρων, αλλά όλοι παραδέχονται σε κατ’ ιδίαν συζητήσεις ότι πρέπει να υπάρξει συνολική αλλαγή αναπτυξιακής κατεύθυνσης.
Η Νάουσα διεθέτει απίστευτες φυσικές ομορφιές, δάση, νερά, υπέροχο κλίμα,γεωργικές καλλιέργειες -εκτός του μήλου και του ροδάκινου λειτουργούν και είκοσι οινοποιία- που υπό προϋποθέσεις μπορεί να δώσουν μια νέα ώθηση στην οικονομία της περιοχής. Δεν έχει όμως σχεδιασμό για μια άλλη πορεία στην οικονομία της και δεν θα τον αποκτήσει όσο θα παραμένει αυτοπαγιδευμένη στα περασμένα κλωστοϋφαντουργικά μεγαλεία.