Αν κάποιος ταξιδιώτης στη Νέα Υόρκη σταματούσε στις γειτονιές του Χάρλεμ για έναν απλό περίπατο θα αισθανόταν τουλάχιστον μουδιασμένος, διαπιστώνοντας την επικινδυνότητα της περιοχής. Αν αντίστοιχα στη σημερινή Αθήνα ένας ανυποψίαστος επισκέπτης θελήσει να περάσει τη νύχτα από την πλατεία Βάθης, είναι βέβαιο ότι θα έρθει αντιμέτωπος με μία από τις πιο ζοφερές και θλιβερές όψεις της πόλης. Ανάλογη αίσθηση θα έχει σε μια βραδινή του βόλτα από την Ομόνοια ή τα στέκια διακίνησης ναρκωτικών στο Μενίδι, τον Ασπρόπυργο και άλλες περιοχές, που εμφανίζουν υψηλούς δείκτες εγκληματικότητας.
Η σύγχρονη μητρόπολη της Αθήνας είναι πλέον γεμάτη αντιθέσεις, αγεφύρωτα χάσματα πλουσίων και φτωχών, «γυάλινων κόσμων» και «απροστάτευτων περιοχών». Συνοικίες το… όνειρο και συνοικίες ο… εφιάλτης. Από τη μία πλευρά το κοσμοπολίτικο και το εξωραϊσμένο πρόσωπο και από την άλλη το περιθωριακό, το πάσχον, που καμιά φορά μοιάζει αφιλόξενο και εχθρικό.
Εκεί όπου περισσεύουν η φτώχεια και η ανεργία, εκεί ευδοκιμούν τα «άνθη της παραβατικότητας», ενώ αντίθετα εκεί όπου οι κάτοικοι ευημερούν, οι εγκληματικές δράσεις σπανίζουν. Οι συνοικίες του Κέντρου και γύρω από αυτό, (από τα Πατήσια μέχρι τον Κολωνό) και τα δυτικά προάστια (από Περιστέρι μέχρι Ασπρόπυργο), μαστίζονται τόσο από ελαφράς μορφής όσο και από σοβαρά κρούσματα εγκληματικότητας, που πλήττουν το αίσθημα ασφάλειας των κατοίκων. Στον αντίποδα βρίσκονται κυρίως τα βόρεια και τα νότια προάστια, όπου η ενισχυμένη αστυνόμευση φαίνεται πως έχει αποδώσει καρπούς, καλύπτοντας μ’ ένα προνομιακό πέπλο ασφαλείας την καθημερινή ζωή.
Ο «χάρτης» της παραβατικότητας έτσι όπως ιχνογραφείται από άγνωστα μέχρι τώρα στοιχεία που συνέλεξε η «K» για τις συνοικίες της πρωτεύουσας αναδεικνύει το νέο, πιο σύνθετο, πολυπολιτισμικό πρόσωπο της Αθήνας.
Μακροχρόνια άνεργοι και νέοι οι δράστες
Στις πυκνοκατοικημένες και πολυφυλετικές γειτονιές του Κέντρου της Αθήνας και τα δυτικά προάστια της Αττικής βρίσκουν στέγη Ελληνες και αλλοδαποί κακοποιοί, όπως προκύπτει από τα στατιστικά στοιχεία των τελευταίων ετών. Πατήσια, Κυψέλη, Αμπελόκηποι, Ομόνοια, Κολωνός αλλά και Μενίδι, Ανω Λιόσια, Αιγάλεω, Ασπρόπυργος, Περιστέρι βρίσκονται στο «μάτι του κυκλώνα» καθώς συγκεντρώνουν τα υψηλότερα ποσοστά παραβατικότητας. Σύμφωνα, μάλιστα, με απόρρητη έκθεση της υποδιεύθυνσης Εσωτερικών Λειτουργιών της Ασφάλειας Αττικής, 9 συνοικίες της Αθήνας και 6 των δυτικών προαστίων αντιμετωπίζουν οξύ πρόβλημα εγκληματικότητας, καθώς οι κάτοικοί τους αντιμετωπίζουν καθημερινά φαινόμενα όπως αρπαγές τσαντών, ληστείες πεζών με απειλή βίας, διαρρήξεις και «επιθέσεις» σε προσωρινά σταθμευμένα οχήματα.
Χαμηλά εισοδήματα
Ως βασική αιτία του φαινομένου αναφέρεται το υψηλό ποσοστό ανεργίας στις περιοχές αυτές, ενώ η συντριπτική πλειοψηφία των δραστών περιγράφονται ως νέοι, ημεδαποί που δεν έχουν μόνιμη απασχόληση ή είναι μακροχρόνια άνεργοι. Οπως άλλωστε προκύπτει από παλαιότερη έκθεση της «Αττικό Μετρό» για την κατανομή του εισοδήματος στο λεκανοπέδιο της Αττικής, το Κέντρο της Αθήνας και τα δυτικά προάστια συγκεντρώνουν το μεγαλύτερο ποσοστό χαμηλών και μεσαίων εισοδημάτων. Ειδικότερα, το 35% των απασχολούμενων στις συνοικίες του Κέντρου ανήκει στην κατηγορία των χαμηλόμισθων, ενώ το 35% στην κατηγορία των μεσαίων εισοδημάτων. Στα δυτικά και συγκεκριμένα στις περιοχές της Νίκαιας, του Αιγάλεω, του Χαϊδαρίου, των Λιοσίων και του Μενιδίου, το ποσοστό των χαμηλόμισθων ξεπερνά το 45% των απασχολούμενων, ενώ το ποσοστό των εργαζομένων με υψηλό εισόδημα περιορίζεται στο 5%.
Σύμφωνα με τη σχετική έκθεση της υποδιεύθυνσης Εσωτερικών Λειτουργιών, από το 2002 έως σήμερα, τριάντα είναι οι περιοχές με τα μεγαλύτερα ποσοστά μικροεγκληματικότητας και κατανέμονται με την εξής σειρά: 1. Περιστέρι, 2. N. Σμύρνη, 3. Πατήσια, 4. Πετράλωνα, 5. Π. Φάληρο, 6. Πειραιάς, 7. Γλυφάδα, 8. N. Κόσμος, 9. Αμπελόκηποι, 10. Ακρόπολη, 11. Ηλιούπολη. 12. Χαλάνδρι, 13. Αλιμος, 14. Κυψέλη, 15. Μενίδι, 16. Δάφνη, 17. Νίκαια, 18. Κολωνός, 19. N. Ιωνία, 20. Χαϊδάρι, 20. Αιγάλεω, 21. Μαρούσι, 22. N. Ηράκλειο, 23. N. Φιλαδέλφεια, 24. Αγ. Ανάργυροι, 25. Πετρούπολη, 26. Χολαργός, 27. Σύνταγμα, 28. Χαλκηδόνα, 29. Ψυχικό, 30. Κηφισιά.
Από το σύνολο των κλοπών εξιχνιάζεται μόλις το 10%, ενώ από το σύνολο των ληστειών το 30%, καθώς οι δράστες δεν ανήκουν σε οργανωμένες εγκληματικές ομάδες, αλλά είναι «νεαροί, άνεργοι, φτωχοί και συχνά εξαρτημένοι από τα ναρκωτικά και δρουν ευκαιριακά» όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στην έκθεση της αστυνομίας.
Εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων, ίδια είναι η εικόνα που προκύπτει από τις αυτόφωρες συλλήψεις δραστών στις οποίες έχουν προχωρήσει από την αρχή του χρόνου τα κατά τόπους αστυνομικά τμήματα και αφορούν κυρίως σε μικροκλοπές, διακίνηση ναρκωτικών και σωματεμπορία. Στην κορυφή του σχετικού πίνακα βρίσκονται το Κέντρο της Αθήνας και τα δυτικά προάστια, ενώ όπως αναμενόταν, τα χαμηλότερα ποσοστά εντοπίζονται στο Παλαιό Ψυχικό και τα βόρεια προάστια γενικότερα.
Τα στέκια τοξικομανών
Από την αρχή του χρόνου, το Αστυνομικό Τμήμα (A.T.) Ακροπόλεως έχει προχωρήσει σε 1.124 αυτόφωρες συλλήψεις, το A.T Αχαρνών σε 949, το A.T. Ομόνοιας σε 928, το A.T. Ανω Λιοσίων σε 622, το A.T. Ασπροπύργου σε 539, το A.T. Συντάγματος σε 452 και το A.T. Εξαρχείων σε 290. Στο Παλαιό και Νέο Ψυχικό, οι υποθέσεις για τις οποίες κινήθηκε αυτόφωρη διαδικασία ανέρχονται συνολικά σε 42.
Απειλή για τους κατοίκους του Κέντρου αποτελούν τα στέκια διακίνησης ναρκωτικών, τα περισσότερα από τα οποία εντοπίζονται σε μια ακτίνα από τα Πατήσια έως τον Κολωνό, με επίκεντρο την Ομόνοια και την πλατεία Βάθης. Σύμφωνα με όσα δήλωσε στην «K» υψηλόβαθμος αξιωματικός της Υποδιεύθυνσης Δίωξης Ναρκωτικών, το πρόβλημα παραμένει έντονο στο Κέντρο της πρωτεύουσας, σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει στη Δυτική Αττική, όπου η κατάσταση έχει σε κάποιο βαθμό ομαλοποιηθεί. «Τα τελευταία τέσσερα χρόνια πραγματοποιούμε στο Μενίδι, στο Ζεφύρι, στα Ανω Λιόσια και τον Ασπρόπυργο καθημερινές εξορμήσεις, με αποτέλεσμα η διακίνηση ναρκωτικών να έχει σχετικά περιοριστεί, δίχως αυτό να σημαίνει ότι το πρόβλημα έπαψε να υφίσταται» σχολιάζει.
«Ζώνη υψηλού κινδύνου» χαρακτηρίζεται το Κέντρο, τα δυτικά και βορειοανατολικά προάστια και σε ό,τι αφορά πιο βαριές μορφές εγκληματικότητας, όπως διακεκριμένες κλοπές και διαρρήξεις. Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία του υπουργείου Δημόσιας Τάξης, σε σύνολο 427 ληστειών που διαπράχθηκαν στην Αττική το 2003, οι 191 έγιναν στο Κέντρο της Αθήνας, οι 67 στα δυτικά προάστια, οι 51 στα βορειοανατολικά, ενώ μόλις 25 περιπτώσεις απασχόλησαν την Υποδιεύθυνση Ασφαλείας Νοτιοανατολικής Αττικής. Ιδια είναι η εικόνα που προκύπτει από τις κλοπές αυτοκινήτων και μοτοσικλετών, καθώς σε σύνολο 2.551 κλοπών από την αρχή του έτους, οι 1.155 διεπρέχθησαν στην Αθήνα, οι 463 στη Δυτική Αττική και οι 365 στην Βορειοανατολική Αττική. Τέλος, σε σύνολο 7.434 διαρρήξεων από την αρχή του χρόνου, 3.048 διαπράχθηκαν στην Αθήνα, 1.116 στις δυτικές και 1.629 στις βορειοανατολικές συνοικίες.
Σύμφωνα με τους γνωρίζοντες, τα βορειοανατολικά προάστια εμφανίζουν υψηλά ποσοστά διαρρήξεων, εξαιτίας του ότι οι δράστες αποκομίζουν μεγάλη λεία από τα σπίτια της περιοχής.
Η ανασφάλεια απορρυθμίζει την κοινωνική ζωή
Σε ακτίνα μόλις μερικών χιλιομέτρων, το πρόσωπο της Αθήνας αλλάζει δραματικά. Συνοικίες, όπου οι κάτοικοι απολαμβάνουν την ασφάλεια αλλά και συνοικίες, όπου η εγκληματικότητα αποτελεί καθημερινό φαινόμενο, περιοχές, οι οποίες έχουν σχεδόν γκετοποιηθεί από την παρουσία κάθε είδους παρανόμων.
Η «K» αποτύπωσε τα χαρακτηριστικά της καθημερινής διαβίωσης τριών περιοχών της πόλης, με διαφορετικό πρόσωπο: το κέντρο, το Μενίδι και το Ψυχικό.
Το πολυφυλετικό Κέντρο
«Καλύτερα να αλλάξετε γιατρό, κυρία μου. Να πάτε σε άλλη περιοχή. Εδώ πρέπει να προσέχετε συνεχώς μην τυχόν και σας κλέψουν την τσάντα. Αυτή είναι η Αθήνα του 2004. Να φοβάσαι να κυκλοφορήσεις μέρα μεσημέρι στο κέντρο, που έχει γεμίσει μαύρους και άλλους ξένους και να μην ακούς πουθενά ελληνικά».
Η ηλικιωμένη κυρία κατέβηκε θορυβημένη στην οδό Σωκράτους μετά τη συμβουλή ενός φοβισμένου ταξιτζή, ο οποίος δεν αντέχει να αντικρίζει το πολυφυλετικό πρόσωπο του κέντρου της Αθήνας κάθε φορά που περνά από την πλατεία Θεάτρου και την Κουμουνδούρου.
Αυτή είναι η μία όψη. O κ. Τέλης Οικονόμου, που διατηρεί παραδοσιακό εστιατόριο από το 1979 στην πλατεία Θεάτρου, έχει διαφορετική άποψη. «Δεν μ’ ενοχλεί κανένας. Εδώ έρχονται και τρώνε Ελληνες και αλλοδαποί χωρίς να δημιουργούν το παραμικρό πρόβλημα. Το σκηνικό είναι όμορφο και αρμονικό»…
Βέβαια, δεν λείπουν οι αρπαγές τσάντας και οι μικροκλοπές, αλλά όλοι όσοι εργάζονται στην περιοχή Ψυρρή δεν αισθάνονται ότι απειλούνται ούτε από συμμορίες ούτε από στοιχεία οργανωμένου εγκλήματος.
«Τα τελευταία 3 – 4 χρόνια, η περιοχή πάνω από την πλατεία Κουμουνδούρου κατακλύζεται από καταστήματα αλλοδαπών. Δεν αντιμετωπίζουμε πρόβλημα εγκληματικότητας», λέει στην «K» ο κ. Αναστάσιος Νιώρας, ιδιοκτήτης καταστήματος εκκλησιαστικών ειδών.
Ο κ. Αντώνης Βενέτης, ιδιοκτήτης φούρνου στην οδό Σαρρή, γεννήθηκε και μεγάλωσε σ’ αυτήν τη συνοικία. «Σίγουρα δεν είναι η ήσυχη γειτονιά των παιδικών μου χρόνων, όπου έπαιζα μπάλα, αλλά δεν καταδυναστευόμαστε από οργανωμένες συμμορίες».
Η γκρίζα όψη του ρεαλισμού απαντάνται κυρίως στην Ομόνοια και ιδιαίτερα στην πλατεία Βάθης. O Ακι Αλίλι από τη Βόρεια Ηπειρο διατηρεί περίπτερο επί της οδού Μάρνη και ζει τους τελευταίους μήνες καθημερινά το αλισβερίσι τοξικομανών, ιερόδουλων, προαγωγών. Κάθε άλλο παρά άνετα αισθάνεται. «Τα βράδια γίνονται φασαρίες. Κανείς δεν τολμά να περάσει από αυτό το στενό τη νύχτα», λέει και δείχνει έναν μικρό πεζόδρομο, όπου γίνεται όλη η διακίνηση.
«Εδώ έρχονται μόνο όσοι θέλουν να αγοράσουν ή να πουλήσουν «πράμα», ναρκωτικά ή γυναίκες», λέει ο κ. Κώστας Βέκρης, ο οποίος περνά συχνά από την περιοχή.
Το Μενίδι
Οταν ένας αστυνομικός αντιστοιχεί σε 3.000 άτομα σε μία περιοχή όπου η εγκληματικότητα και η παραβατικότητα έχουν χτυπήσει κόκκινο από καιρό, τότε το αίσθημα ανασφάλειας των κατοίκων απορρυθμίζει την κοινωνική ζωή.
Στην ούτως ή άλλως υποβαθμισμένη περιοχή του Μενιδίου, έχουν την «έδρα» τους τρία-τέσσερα μεγάλα στέκια τοξικομανών και εμπόρων. H διακίνηση γίνεται στην κυριολεξία κάτω από τη μύτη των ελάχιστων αστυνομικών, οι οποίοι προσπαθούν να ελέγξουν την κατάσταση.
Αλλά δεν είναι μόνο τα ναρκωτικά. Σύμφωνα με τους κατοίκους, η παρουσία χρηστών στην περιοχή σχετίζεται με μια σειρά παραβατικών πράξεων, όπως μικροκλοπές και διαρρήξεις, οι οποίες αποτελούν μάστιγα για την περιοχή.
«Παρά τις φιλότιμες προσπάθειες των αστυνομικών, η δύναμη είναι ανεπαρκής, για να καλύψει τις ανάγκες ενός δήμου με 140.000 κατοίκους. Ανάμεσά τους ζουν πολλοί Ινδοί και Πακιστανοί, οι οποίοι όμως στην πλειονότητά τους είναι φιλήσυχοι και σε καμία περίπτωση δεν ευθύνονται για την υψηλή εγκληματικότητα. Το μόνο που μπορούμε να κάνουμε στην περιοχή είναι να ελέγχουμε αν τα καταστήματα πληρούν τους όρους λειτουργίας», λέει στην «K» ο δήμαρχος Μενιδίου κ. Σπύρος Στριφτός.
Αποτελεσματική η αστυνόμευση στο Παλαιό και Νέο Ψυχικό
Ωραία σπίτια, υψηλά εισοδήματα, χαμηλή εγκληματικότητα, αίσθημα ασφάλειας. Το Παλαιό και το Νέο Ψυχικό συγκεντρώνουν τα χαμηλότερα ποσοστά παραβατικότητας και οι κάτοικοί τους φαίνεται να απολαμβάνουν μια μάλλον ήσυχη και προστατευμένη καθημερινότητα.
Η παρουσία ιδιωτικών εταιρειών security, με τις οποίες η δημοτική αρχή έχει συνάψει σχετικές συμφωνίες και η πρόσφατη δημιουργία τμήματος δημοτικής ασφάλειας για το Νέο Ψυχικό αποδεικνύονται αποτελεσματικά μέτρα για τη διατήρηση του τρίπτυχου: «ησυχία, τάξη και ασφάλεια»…
«Από τις 8 το βράδυ μέχρι τις 6 το πρωί, άντρες της ιδιωτικής αστυνομίας περιπολούν την περιοχή του Π. Ψυχικού και ανάλογα με την περίπτωση είτε δρουν οι ίδιοι είτε ειδοποιούν την αστυνομία», λέει στην «K» ο αντιδήμαρχος Π. Ψυχικού Παντελής Ξυριδάκης.
Στο Νέο Ψυχικό, το δημοτικό τμήμα ασφαλείας απαρτίζεται από 12 άτομα, που κάνουν περιπολία κατά τις νυχτερινές ώρες. «Επιπλέον, δεν έχουμε ντόπια εγκληματικότητα, καθώς οι οικογένειες που ζουν σήμερα εδώ είναι μεσαίων και υψηλών εισοδημάτων», λέει ο δήμαρχος N. Ψυχικού κ. Πάρης Πασάς.
Επιπλέον, εντός των ορίων του δήμου Π. Ψυχικού, υπάρχουν αρκετά φυλασσόμενα κτίρια – πιθανοί στόχοι και κατ’ επέκτασιν είναι έντονη η παρουσία της ελληνικής αστυνομίας. Στον «αποκλεισμό» των κακοποιών στοιχείων συνέβαλε και η επιλογή των δύο δήμων να αποτρέψουν τη διαμπερή κυκλοφορία (με δρόμους ήπιας κυκλοφορίας και πολλούς μονόδρομους).
Ενα άλλο κεφάλαιο είναι ο μειωμένος αριθμός κέντρων διασκέδασης και καφέ – μπαρ, καθώς οι άδειες δίνονται με το σταγονόμετρο και κατόπιν αυστηρού ελέγχου των όρων που πρέπει να πληρούν τα εν λόγω καταστήματα.