Οι δικαστές θεωρούν τον ρατσισμό «ρετσινιά» και προσπαθούν να εμφανίσουν τον «καλύτερο εαυτό τους», για να μην τους προσάψουν σχετικούς χαρακτηρισμούς.
Ως άνθρωποι συμμερίζονται τις φοβίες, τις ανησυχίες και τα παντός είδους «κρατήματα» της μεγαλύτερης μερίδας της ελληνικής κοινωνίας απέναντι στους μετανάστες. Ως λειτουργοί της Δικαιοσύνης, όταν βρίσκονται στην έδρα των δικαστηρίων, δεν ξεχωρίζουν -ή, ακριβέστερα, δηλώνουν ότι δεν ξεχωρίζουν- έθνη και φυλές…
Οι 250 δικαστές που συμμετείχαν στην έρευνα της κ. Ευαγγελίας Βαγενά-Παλαιολόγου, αποτέλεσαν μάλλον ευχάριστη έκπληξη με τις απαντήσεις που έδωσαν, καθώς κατά καιρούς έχουν δει το φως της δημοσιότητας καταγγελίες και εκθέσεις για μεροληπτικές συμπεριφορές εις βάρος μεταναστών. Βεβαίως, στην έρευνα αυτή εντοπίστηκαν και «περιοχές», όπως οι διοικητικοί δικαστές, οι οποίοι επισημαίνουν ότι πολλά χρειάζονται ακόμη να γίνουν, προκειμένου οι ξένοι που ζουν στην Ελλάδα να απολαύουν του συστήματος δικαιοσύνης. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με την έρευνα:
1. Οι δικαστές στην πλειονότητά τους ενοχοποιούν τους «ξένους που ζουν στην Ελλάδα» για την αύξηση της εγκληματικότητας, καθώς το 35,6% θεωρεί ότι οι ξένοι είναι αποκλειστικά υπεύθυνοι για την αύξηση της εγκληματικότητας, το 52,8% ότι είναι «μερικά υπεύθυνοι» και μόνο το 11,2% ότι «δεν είναι υπεύθυνοι». Μάλιστα, αναφέρουν ότι οι εθνικότητες που παρουσιάζουν συχνότερα κρούσματα εγκληματικότητας είναι οι Αλβανοί και οι Ρουμάνοι.
2. Στην πλειονότητά τους επίσης θεωρούν ότι οι ξένοι είναι συχνότερα δράστες αδικημάτων παρά θύματα. Εκτιμούν πως η εγκληματικότητα της ομάδας των μεταναστών οφείλεται σε λόγους οικονομικούς, κοινωνικούς και πολιτισμικούς. Συγκεκριμένα, οι δικαστές, σε ποσοστό 62%, θεωρούν ότι οι ξένοι είναι συχνότερα δράστες αδικημάτων παρά θύματα. Το 7,2% τους θεωρεί θύματα και το 29,2% τους θεωρεί θύματα και δράστες εξίσου.
Μεγάλος αριθμός
3. H πλειοψηφία των δικαστών θεωρεί υπερβολική την παρουσία των ξένων που ζουν στην Ελλάδα σήμερα. Το 60,8% θεωρεί τον αριθμό των ξένων «πάρα πολύ υψηλό», ποσοστό 32,5% τον θεωρεί απλώς «υψηλό» και μόνον το 2,8% δεν τον θεωρεί «πολύ υψηλό».
4. Το 42% των δικαστών απάντησαν αρνητικά στην ερώτηση «αν θεωρούν επικίνδυνους τους ξένους», ένα 16,8% απάντησε θετικά, ενώ το 40,8% συνδύασε την επικινδυνότητα με άλλους παράγοντες, όπως ισχύει και για τους Ελληνες.
5. Στο αίτημα ιεράρχησης των συναισθημάτων των δικαστών απέναντι στους ξένους, η συμπάθεια -με ποσοστό 45,2%- φαίνεται να είναι το συναίσθημα που κυριαρχεί, συναίσθημα που έχει αφετηρία «τη δύσκολη κατάσταση που βιώνουν οι ξένοι». Ενα 16% εκφράζει μια συναισθηματικά ουδέτερη κατάσταση, ενώ ένα ποσοστό 15,6% δηλώνει ότι αισθάνεται ανάμικτα συναισθήματα, άλλοτε συμπάθεια και άλλοτε φοβία. Παράλληλα συναισθήματα, λύπης, συμπόνιας και επιφυλακτικότητας δηλώνει ένα ποσοστό 9,6%. Ωστόσο υπάρχει και ένα υπολογίσιμο ποσοστό, 13,6%, που δηλώνει ότι αισθάνεται φοβία και αντιπάθεια.
6. H συντριπτική πλειονότητα του δικαστικού κόσμου, 85,2%, πιστεύει ότι οι ξένοι που ζουν στην Ελλάδα μπορούν να προστατευτούν από την ελληνική Δικαιοσύνη. Πάντως, ένα 14,4% πιστεύει ότι οι ξένοι δεν προστατεύονται το ίδιο με τους Ελληνες. Το 74,8% των δικαστών θεωρεί ότι η ιδιότητα του ξένου δεν επιδρά στην κρίση του δικαστή. Ωστόσο, το 24,8% δέχεται ότι επιδρά και εξ αυτού η συντριπτική πλειονότητα, το 67,7%, πιστεύει ότι η επίδραση είναι αρνητική.
Αρνητική η κοινή γνώμη
7. H πλειονότητα επίσης των δικαστών, 76,4%, πιστεύει ότι η στάση της «κοινής γνώμης είναι αρνητική απέναντι στους ξένους». Μάλιστα οι δικαστές, σε ποσοστό 54,8%, πιστεύουν ότι υπάρχει ή υποβόσκει ρατσισμός στην ελληνική κοινωνία. Ωστόσο, ο ένας στους δύο πιστεύει ότι ο ρατσισμός της ελληνικής κοινωνίας οφείλεται στη συμπεριφορά των ξένων, ενώ το 20,4% τον αποδίδει στην ξενοφοβία. Με την απάντηση αυτή, οι δικαστές φαίνεται να «στρέφονται» εναντίον των ξένων και να απαλλάσσουν την ελληνική κοινωνία για τον υπάρχοντα ή υποβόσκοντα ρατσισμό.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι απαντήσεις των διοικητικών δικαστών, οι οποίοι σε ποσοστό 100% πιστεύουν ότι οι ξένοι δεν μπορούν να προστατευτούν όπως οι Ελληνες από την ελληνική Δικαιοσύνη. H πλειοψηφία, δε, σε ποσοστό 57,1% θεωρεί ότι οι ξένοι δεν απολαύουν πλήρως όλων των δικονομικών εγγυήσεων. Επίσης, περίπου ο ένας στους δύο διοικητικούς δικαστές που πήρε μέρος την έρευνα πιστεύει ότι η ιδιότητα του ξένου επιδρά στην κρίση του δικαστή και βεβαίως όλοι, σε ποσοστό 100%, συμφωνούν ότι επιδρά αρνητικά.
Οι συμμετέχοντες
Η έρευνα της κ. Ευ. Βαγενά-Παλαιολόγου διεξήχθη με προσωπικές συνεντεύξεις, στις οποίες απάντησαν 15 αρεοπαγίτες, 13 πρόεδροι Εφετών, 32 πρόεδροι Πρωτοδικών, 72 πρωτοδίκες, 11 πάρεδροι Πρωτοδικείου, 11 ειρηνοδίκες, εννιά πταισματοδίκες, τέσσερις αντεισαγγελείς Αρείου Πάγου, έξι εισαγγελείς Εφετών, δέκα αντεισαγγελείς Εφετών, 16 εισαγγελείς Πρωτοδικών, 18 αντεισαγγελείς Πρωτοδικών, οκτώ πάρεδροι Εισαγγελίας, τρεις πρόεδροι Πρωτοδικών και τέσσερις πρωτοδίκες.
Οι θέσεις των γυναικών για τους αλλοδαπούς
Η γυναίκα δικαστής φαίνεται να εκδηλώνει μεγαλύτερη ευαισθησία και συναισθηματική συμπαράσταση προς τους ξένους, με αποτέλεσμα να αντιμετωπίζει περισσότερο κριτικά τους θεσμούς.
Δηλαδή, η γυναίκα δικαστής εμφανίζεται να πιστεύει, σε υψηλότερο ποσοστό απ’ ό,τι ο άνδρας δικαστής (19,8% έναντι 9,3%), ότι οι ξένοι δεν μπορούν να προστατευτούν από τη Δικαιοσύνη. Επίσης, σε υψηλότερο ποσοστό (24% έναντι 12,4%) πιστεύει ότι οι ξένοι δεν απολαύουν πλήρως όλων των δικονομικών εγγυήσεων.
Ομοίως μεγαλύτερα είναι τα ποσοστά των νεότερων σε ηλικία δικαστών, που πιστεύουν ότι οι ξένοι που ζουν στην Ελλάδα δεν είναι υπερβολικά πολλοί, ότι δεν είναι επικίνδυνοι και δεν είναι υπεύθυνοι για την αύξηση της εγκληματικότητας.
Σε αντίθεση με τη γυναίκα δικαστή, η γυναίκα αστυνομικός είναι πιο αρνητική, τόσο απέναντι στους ξένους, τους οποίους θεωρεί δράστες αδικημάτων και εκφράζει γι’ αυτούς λιγότερο θετικά συναισθήματα, όσο και απέναντι στους θεσμούς και την κοινωνία.
Ομως, η στάση της γυναίκας αστυνομικού απέναντι στους ξένους είναι διαφορετική και από εκείνη του άνδρα αστυνομικού. Συγκεκριμένα, σε πολύ μεγαλύτερο ποσοστό από εκείνον (70,9% έναντι 52,8%) θεωρεί ότι οι ξένοι είναι δράστες αδικημάτων. Και αυτό παρά το γεγονός ότι έχει σε μικρότερο ποσοστό προσωπική εμπειρία (3,5% έναντι 9,2%). Επίσης, ο άντρας αστυνομικός αισθάνεναι για τους ξένους μεγαλύτερη συμπάθεια (26,7%), απ’ ό,τι η γυναίκα (12,8%).