H εξεύρεση των αιτίων κάθε αεροπορικού δυστυχήματος είναι χρονοβόρα και δύσκολη, ωστόσο πάντα ή καλύτερα σχεδόν πάντα αποκαλύπτονται. Αρκεί οι εμπειρογνώμονες και οι αρχές που αναλαμβάνουν την έρευνα να έχουν υπομονή και σωφροσύνη, να μην αρκούνται στο εύκολο ή το προφανές, και τόση επιμονή ώστε να αναζητούν σε όλα απάντηση χωρίς να παραβλέπουν την παραμικρή λεπτομέρεια.
Συχνά τα πράγματα είναι εύκολα, καθώς οι μετρήσεις και οι καταγραφές στα μαύρα κουτιά φανερώνουν τι συνέβαινε κάθε λεπτό και τι ήταν αυτό που πήγε στραβά.. Σε άλλες περιπτώσεις, δεν υπάρχουν τέτοια στοιχεία με αποτέλεσμα -δυστυχώς- τα θύματα του δυστυχήματος να δίνουν τη λύση στους διάφορους γρίφους της υπόθεσης.
Σενάρια συνωμοσίας
Ετσι εξιχνιάστηκε το μυστήριο της συντριβής του αεροσκάφους της TWA, που πραγματοποιούσε την πτήση 800 Νέα Υόρκη – Παρίσι, στις 17 Ιουλίου 1996. H έλλειψη προφανούς λόγου του δυστυχήματος προκάλεσε όργιο συνωμοσιολογικών σεναρίων. Πολλοί έλεγαν ότι επλήγη από πύραυλο εδάφους – αέρος, άλλοι μιλούσαν για βόμβα που τοποθέτησαν τρομοκράτες ή για ηλεκτρονικές παρεμβολές στα όργανα πλοήγησης του αεροσκάφους, που προκάλεσαν οι αρχές.
Πράγματι στα συντρίμμια του αεροσκάφους ανιχνεύθηκαν ίχνη εκρηκτικών, χωρίς ωστόσο να βρεθεί τμήμα του μηχανισμού. Αυτή ήταν λοιπόν η αιτία του δυστυχήματος; Οχι. Οπως αποδείχθηκε, τα εκρηκτικά είχαν τοποθετηθεί στο αεροσκάφος λίγες ημέρες νωρίτερα κατά τη διάρκεια εκπαίδευσης σκύλων ανιχνευτών της αστυνομίας.
Κλήθηκε, επομένως, ειδικός εμπειρογνώμονας αεροπορικών δυστυχημάτων να βρει τη λύση. O Ντένις Σάναχαν -αναφέρει στο βιβλίο της «Stiff» η Μαίρη Κόουτς- κλήθηκε να διαπιστώσει αν ευσταθούσε η θεωρία της βόμβας και να εντοπίσει το σημείο που υποτίθεται ότι αυτή είχε εκραγεί, εξετάζοντας τα στοιχεία της νεκροψίας των επιβατών.
Απουσία θραυσμάτων
Αφετηρία της έρευνάς του αποτέλεσε το γεγονός ότι οι σοροί των θυμάτων, που βρέθηκαν να πλέουν στον ωκεανό, δεν είχαν διαμελιστεί. Θεωρητικώς, εάν η πτώση του αεροσκάφους οφειλόταν σε έκρηξη βόμβας, οι σοροί των επιβατών κοντά στο σημείο της έκρηξης έπρεπε να έχουν κομματιαστεί και να φέρουν θραύσματα της βόμβας, των τοιχωμάτων και της επένδυσης του αεροπλάνου. Μάλιστα, η κατανομή τους στο νεκρό σώμα θα μαρτυρούσε την τροχιά που ακολούθησαν τα θραύσματα προτού τους χτυπήσουν, και κατά συνέπεια τη θέση της βόμβας. Εάν, λόγου χάρη, η βόμβα εξερράγη στη δεξιά τουαλέτα, στα σώματα των επιβατών που κάθονταν απέναντι θα έπρεπε να βρεθούν δεκάδες θραύσματα στο πρόσωπο, το στήθος και την κοιλιά, ενώ όσοι βρίσκονταν στη σειρά των θέσεων στο διπλανό διάδρομο θα έπρεπε να έχουν θραύματα στα πλευρά. Οπως έδειξαν οι ακτινογραφίες, τα θύματα της TWA 800 δεν είχαν πληγεί από θραύσματα.
Ορισμένοι έφεραν χημικά εγκαύματα, γεγονός που θα μπορούσε να σημαίνει ότι το αεροσκάφος επλήγη από πύραυλο. O Σάναχαν, όμως, πίστευε ότι τα εγκαύματα προκλήθηκαν μετά την πτώση του αεροσκάφους, όταν τα θύματα έπεσαν στα διασκορπισμένα πάνω στη θάλασσα καύσιμα του αεροπλάνου. Τελικώς δικαιώθηκε, διότι τα εγκαύματα ήταν εντοπισμένα στην πλάτη. Διαφορετικά, εάν δηλαδή ευσταθούσε η εκδοχή του πυραύλου, οι επιβάτες θα είχαν καεί στα πλευρά και το πρόσωπο, αφού η πλάτη προστατεύεται από την πολυθρόνα.
Θερμικά εγκαύματα
Επίσης ο Σάναχαν παρατήρησε ότι τα θερμικά εγκαύματα στα πτώματα ήταν στο πρόσθιο μέρος. Αφού συνέκρινε τη θέση κάθε επιβάτη και το σημείο των θερμικών εγκαυμάτων που είχε υποστεί, μπόρεσε να χαρτογραφήσει την πορεία της φωτιάς. Διαπίστωσε, επίσης, ότι τα καθίσματα είχαν καεί πολύ περισσότερο από τα σώματα των επιβατών, γεγονός που υποδηλώνει ότι μόλις εκδηλώθηκε η φωτιά, οι επιβάτες «εκτινάχθηκαν» από τις θέσεις τους και μακριά από το αεροπλάνο. Ετσι, επαληθεύθηκαν οι υποψίες περί έκρηξης δεξαμενής καυσίμων σε ένα από τα φτερά. H έκρηξη ήταν αρκετά ισχυρή ώστε να «σπάσει» το αεροσκάφος, αλλά ταυτόχρονα αρκετά μακριά από την καμπίνα επιβατών με αποτέλεσμα τα πτώματα να βρεθούν αρτιμελή. H πρόσκρουση στο νερό αποτέλεσε την αιτία θανάτου τους, όπως αποδείχθηκε από τη νεκροτομή. Οι άτυχοι επιβάτες -ευτυχώς- δεν κατάλαβαν απολύτως τίποτε από τη μοιραία πορεία τους προς τον θάνατο.
Τελικώς απεδείχθη ότι πράγματι η πτώση οφειλόταν σε έκρηξη της δεξαμενής καυσίμων, την οποία προκάλεσε ανάφλεξη των ατμών των καυσίμων, εξαιτίας της φθαρμένης καλωδίωσης.
Σε ποιο σημείο του αεροπλάνου έχουμε μεγαλύτερες πιθανότητες επιβίωσης; «Εξαρτάται από τα ειδικά χαρακτηριστικά κάθε δυστυχήματος», απαντά ο Σάναχαν. Και αν είχε κανείς ελευθερία επιλογής να κάτσει όπου θέλει, τι θα επέλεγε; «Μα φυσικά την πρώτη θέση», απαντά.
Οδηγίες προς τους επιβάτες
Οσο και αν οι πρόσφατες εικόνες της αεροπορικής τραγωδίας στο Γραμματικό μάς πείθουν περί του αντιθέτου, το 80% έως 85% των αεροπορικών δυστυχημάτων δεν είναι απαραιτήτως θανατηφόρα για τους επιβαίνοντες. Τι καλύτερη απόδειξη από το πρόσφατο συμβάν του Airbus της Air France που ανεφλέγη στο αεροδρόμιο του Τορόντο: οι επιβαίνοντες βγήκαν όλοι λαχταρισμένοι, αλλά ζωντανοί. Αν ακολουθήσετε τις συστάσεις της FAA (Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Πολιτικής Αεροπορίας των ΗΠΑ) είναι πολύ πιθανό να σωθείτε. Ιδού λοιπόν:
– Σχεδιάστε, διαβάστε, ακούστε. Μπαίνοντας στο αεροπλάνο σχεδιάστε πώς θα βγείτε απ’ αυτό σε περίπτωση άμεσης ανάγκης. Ενημερωθείτε και προγραμματίστε τις κινήσεις σας.
– Ντυθείτε για να σωθείτε. Εξοπλισθείτε με ταξιδιωτική ενδυμασία. Οχι ψηλά τακούνια, ούτε σαγιονάρες. Φορέστε αθλητικά παπούτσια και μακρύ άνετο παντελόνι, πάντα με τη σκέψη σας στην τσουλήθρα διάσωσης, εάν για παράδειγμα προσγειωθείτε και το αεροπλάνο φλέγεται.
– Καθήστε καλά. Σε περίπτωση αναγκαστικής προσγείωσης, λάβετε την κατάλληλη στάση για να μη χτυπήσετε. Αφαιρέστε μολύβια και στυλό από τις τσέπες σας και βγάλτε τα γυαλιά σας.
– Ακολουθήστε τις οδηγίες. Ακολουθήστε το πλήρωμα, αλλά μην περιμένετε οδηγίες που δεν θα έλθουν ποτέ. Πολλοί περιμένοντας αποτεφρώθηκαν καθισμένοι και δεμένοι στις θέσεις τους. Αυτοενεργήστε.
– Ξεχάστε τις αποσκευές. Σκεφτείτε τη ζωή σας, όχι τα πράγματά σας. Σημαντικά έγγραφα και χρήματα βάλτε τα στην τσέπη εξ αρχής.
– Βοήθεια ή μήπως όχι; Αν ξαφνικά πέσει η μάσκα οξυγόνου, φορέστε την αμέσως. Μόνον αν δεν λιποθυμήσετε, θα μπορέσετε να βοηθήσετε όσους το έχουν ανάγκη.
Η αποσυμπίεση
Η αποσυμπίεση μπορεί να παραλύσει τα μέλη του πληρώματος σε κλάσματα δευτερολέπτου, χωρίς καν να αντιληφθούν τι τους συνέβη. Ενα τέτοιο περιστατικό συνέβη σε Boeing 737-204 -η έκθεση του συμβάντος δε αναφέρει τον αερομεταφορέα- που εκτελούσε την πτήση Λονδίνο – Ντουμπρόβνικ στις 13 Αυγούστου του 1998.
O συγκυβερνήτης αισθάνθηκε ξαφνικά, κατά την άνοδο, πίεση στα αυτιά και ελέγχοντας τους μετρητές διαπίστωσε ότι κάτι δεν πήγαινε καλά με την πίεση του αέρα μέσα στο αεροσκάφος. Ενημέρωσε αμέσως τον κυβερνήτη που προσπάθησε να φορέσει τη μάσκα οξυγόνου. H παροχή, όμως, μπλέχτηκε στα γυαλιά του που έπεσαν στο δάπεδο. Εσκυψε να τα σηκώσει και λιποθύμησε. O συγκυβερνήτης προσπάθησε να τον ανασηκώσει από τα όργανα, αλλά δεν τα κατάφερε. Κάλεσε την αεροσυνοδό, που είχε ήδη νιώσει τη διαφορά της πίεσης και είχε φορέσει τη μάσκα οξυγόνου, να τον βοηθήσει. H γυναίκα για να μην καθυστερήσει δεν πήρε τη φορητή φιάλη οξυγόνου που βρισκόταν σε ένα ντουλάπι, λίγα μέτρα πιο κάτω. Φτάνοντας στον θάλαμο διακυβέρνησης, ο συγκυβερνήτης τής ζήτησε να φροντίσει τον αναίσθητο πιλότο. Μέχρι να το καταφέρει λιποθύμησε και αυτή. Τελικά, ο συγκυβερνήτης κατάφερε να τοποθετήσει τη μάσκα οξυγόνου στο πρόσωπο του συναδέλφου του που ανέκτησε τις αισθήσεις του και έκανε τις απαραίτητες ενέργειες. Σε λίγη ώρα πραγματοποιούσε αναγκαστική προσγείωση στο αεροδρόμιο Γκάτγουικ, χωρίς να τραυματιστεί κανείς από τους επιβάτες ή το πλήρωμα.
Οπως αποδείχθηκε, ο εμπειρότατος πιλότος δεν θυμόταν τίποτα από την περιπέτεια ούτε γνώριζε ότι έχασε τις αισθήσεις του. H αποσυμπίεση σε αυτήν την περίπτωση οφειλόταν σε ρωγμές σε μία θύρα.