«Δεν ξέρω να σας πω τι θα ήταν η ποίηση χωρίς την Αμοργό. Πάντα πίστευα ότι η ποίηση και η μουσική έχουν μια αυτάρκεια και δεν περιμένουνε τα καινούργια έργα για να ξαναϋπάρξουν. Αλλά μπορώ να πω πόσο σημαντικό ποίημα είναι η Αμοργός: υπήρξε το πιο ολοκληρωμένο ποιητικό κείμενο στην εποχή που βγήκε, διότι καμία από τις εργασίες των άλλων σημαντικών μας ποιητών εκείνου του καιρού, που άσκησαν μεγάλη επίδραση στα ελληνικά γράμματα, δεν έδωσε με τόση πυκνότητα και τόση αρτιότητα ένα ολόκληρο ποίημα, όπως είναι η Αμοργός του Νίκου Γκάτσου». Παρατηρήσεις του Μάνου Χατζιδάκι για το έργο που είχε μυθικές διαστάσεις μέσα του, και παρά τις επανειλημμένες εξαγγελίες του δεν κατάφερε να ολοκληρώσει τη μελοποίησή του.
Η δισκογράφηση της «Αμοργού» είναι από μόνη της γεγονός. Πολύ περισσότερο που δεν πρόκειται για την ηχογράφηση της πρώτης παρουσίασης που έγινε πριν από δύο χρόνια στο Ηρώδειο, αλλά για μια νέα εργασία στο στούντιο η οποία απαίτησε και χρόνο και κόπο.
Η έκδοσή της πάντως (από τις πιο προσεγμένες δουλειές του με ενδιαφέρουσα επεξεργασία στο φωτογραφικό υλικό), συμπίπτει και με τα εικοσάχρονα του «Σείριου». O Γιώργος Χατζιδάκις που έζησε όλες αυτές τις παλινδρομήσεις και τον μύθο της Αμοργού, το παρομοίωσε σαν ενα ταξίδι 35 χρόνων, τη «μουσική Ιθάκη» του Μάνου Χατζιδάκι.
Πολυδιάστατο έργο
Ενα πολυδιάστατο έργο που επιδέχεται πολλές προσεγγίσεις, όπως παρατήρησε ο Νίκος Κυπουργός, υπεύθυνος για την ενορχήστρωση και την αναπροσαρμογή της Αμοργού. O ίδιος άλλωστε έζησε την ιστορία της από το 1973 που άκουσε τα πρωτα μελοποιημένα αποσπάσματα σε μια κασέτα. Οκτώ χρόνια αργότερα τον κάλεσε ο Χατζιδάκις να αναλάβει την ενορχήστρωσή της, ενώ το 1987 που προανήγγειλε εκ νέου την παρουσίασή της τον κάλεσε να στρωθεί στη δουλειά, δίνοντάς του ολόκληρο το πρώτο μέλος σε παρτιτούρα για πιάνο. H παρουσίαση του έργου δεν έγινε ούτε και τότε και όπως πιστεύει ο N. Κυπουργός μετά το 1987 «ο Χατζιδάκις δεν ξανάγραψε ούτε μια νότα για την Αμοργό και πάντως δεν βρέθηκε τίποτα νεότερο (έστω και σε μορφή σημειώσεων) στον επιμελώς τακτοποιημένο φάκελο με την παρτιτούρα για πιάνο που φύλαγε στο αρχείο του».
Η Αγαθή Δημητρούκα έδωσε την εικόνα από την πλευρά του Νίκου Γκάτσου, ο οποίος όπως υπογράμμισε «ποτέ δεν πίστεψε ότι ο M. X. θα ολοκλήρωνε τη μελοποίηση της Αμοργού». Ωστόσο αρνιόταν να τη δώσει σε όσους του τη ζητούσαν: «Ελεγε ότι ανήκει στον Χατζιδάκι». Τι είναι όμως αυτό το μυθικό ποίημα για τους ερμηνευτές του; «H ανάγκη να ξαναθυμηθούμε τα μεγάλα πνευματικά έργα σε αυτήν την γκρίζα εποχή», είπε η Μαρία Φαραντούρη, ενώ για τον Τάση Χριστογιαννόπουλο και τον νεότερο Δώρο Δημοσθένους, δώρο.
Για τον «συνθέτη που μονίμως κατέρριπτε τα μουσικά σύνορα» μίλησε ο Λουκάς Καρυτινός, ενώ η ματιά του Γιώργου Χρονά που και τον Χατζιδάκι γνώριζε και την πρώτη παρουσίαση της Αμοργού έζησε, είχε ενδιαφέρον. «Μια καντάτα, μια λειτουργία, στο αίνιγμα Νίκος Γκάτσος – έτσι το χαρακτήρισε το 1991 ο Ευγένιος Αρανίτσης. Θα πρόσθετα, πως αν έγραφε ο Σοφοκλής στους καιρούς μας, έτσι θα έγραφε. Ενα κορυφαίο χορικό στο κέντρο μιας τραγωδίας του». H Αμοργός που βαδίζει 62 χρόνια από την πρώτη της έκδοση «αποκαλύπτει στον αναγνώστη αιγυπτιακό μυστήριο λουσμένο με σκότος και με φως». H ελληνική απάντηση στη λατινική λειτουργία, του Ρέκβιεμ», κατά τον Γ. Χρονά..
Σίγουρα πρόκειται για ένα έργο προς ανακάλυψη. «Ας θυμηθούμε τι έγινε στην πρώτη ακρόαση του Μεγάλου Ερωτικού», θύμισε στους βιαστικούς ο Νίκος Κυπουργός.