Δεκαετία του ’80. Καταλήψεις στη Νομική. Ενας φοιτητής μοιράζει πολυγραφημένο το ποίημα του Μιχάλη Κατσαρού «Αντισταθείτε». Τυχαία περνάει από κει ο γιος του ποιητή, Στάθης Κατσαρός, και ρωτάει -δήθεν- ποιος είναι αυτός: «A, δεν τον ξέρεις. Είναι ένας νέος ποιητής, που εκφράζει τον χώρο»!
Στις 20 Μαρτίου, από τις εκδόσεις «Ελληνικά Γράμματα», και στο πλαίσιο της Παγκόσμιας Ημέρας Ποίησης, κυκλοφορεί σε μια καλαίσθητη κασετίνα, η οριστική έκδοση των τριών σημαντικότερων ποιητικών συλλογών του Μιχάλη Κατσαρού: «Το Μεσολόγγι», το «Οροπέδιο» και το «Κατά Σαδδουκαίων». Τα τρία μικρά βιβλία, με εξώφυλλα που σχεδίασε ειδικά για την έκδοση ο Αλέκος Φασιανός, συνοδεύει ένα σπάνιο ντοκουμέντο: ένα dvd με μια εκ μεγάλη συνέντευξη του ποιητή στην EPT, λίγα χρόνια πριν πεθάνει, τη σκηνοθεσία του οποίου έκανε ο γιος του Στάθης.
Ο ίδιος άνθρωπος, ο Στάθης Κατσαρός, έχει υπογράψει κι ένα βιογραφικό σημείωμα για τον πατέρα του, σαν επίμετρο, στη συλλογή «Κατά Σαδδουκαίων». Ενα κείμενο που δεν μοιάζει με τα συνήθη βιογραφικά, αφού δίπλα στις ημερομηνίες γέννησης (1920) και θανάτου (1998) του ποιητή σκιαγραφείται μια ολόκληρη εποχή κι μια ιδιαίτερη προσωπικότητα: τα παιδικά χρόνια στη Μεσσηνία, η φοίτηση στη Σχολή Θεάτρου Μπαστιά («Δεν ήθελε να απαγγείλει κείμενο άλλου κι έτσι έγραψε επιτόπου ένα ποίημα»). Τα χρόνια της Κατοχής και της Αντίστασης και τη γνωριμία με τον Μίκη Θεοδωράκη· τις λογοτεχνικές και πολιτικές παρέες της εποχής και την κυοφορία των συλλογών που σε λίγες μέρες θα επανακυκλοφορήσουν. Μαθαίνουμε ότι η πρώτη έκδοση του «Κατά Σαδδουκαίων» έγινε το 1953, σε λίγα αντίτυπα, με εξώφυλλο σχεδιασμένο από τον Νίκο Κούνδουρο. Αλλά και τις «παρεμβάσεις» για λόγους κομματικής ορθότητας που υπέστησαν οι στίχοι. Ακολουθούν η απομόνωση από τη λογοτεχνική κοινότητα, τα ιστορικά του σαρδάμ στο ραδιόφωνο των Ενόπλων Δυνάμεων, η εκδίωξή του από το ραδιόφωνο, οι διάφορες δουλειές που έκανε για να επιβιώσει, τα σουρεαλιστικά του ποιήματα, οι στίχοι που μελοποιήθηκαν, το διαρκές του χιούμορ. H συλλογή «Κατά Σαδδουκαίων» ξανακυκλοφόρησε το 1972, με πρωτοβουλία της πρώην γυναίκας του Κούλας Μαραγκοπούλου και του Γιάννη Θεοδωράκη, ο οποίος έγραψε και ένα κείμενο στο μοναδικό τεύχος του περιοδικού «Αντί» που κυκλοφόρησε στη διάρκεια της δικτατορίας. Οσοι, στο μεταξύ, του είχαν γυρίσει την πλάτη τον ανακαλύπτουν ξανά. Κι εκείνος συνεχίζει τα χάπενινγκ. «Για την ακρίβεια, όλη του η ζωή είναι πια ένα χάπενινγκ», γράφει ο Στάθης Κατσαρός.
Σαν πρώτος αναγνώστης
«Από δω και πέρα όποιος αναζητάει την ποίηση του Μιχάλη Κατσαρού θα ανατρέχει σ’ αυτήν την έκδοση», λέει στην «K» ο Στάθης Κατσαρός, εξηγώντας τι σημαίνει «οριστική έκδοση». «Προτίμησα σε πρώτη φάση να βγουν αυτές οι συλλογές, που είναι η πρώτη του περίοδος. Ακολουθούν τα σουρεαλιστικά ποιήματα, που ίσως κυκλοφορήσουν αργότερα, αλλά δεν έχει αποφασιστεί». Μας αναγγέλλει όμως ότι θα κυκλοφορήσουν ανέκδοτά ποιήματα του M. Κατσαρού, της πρώτης περιόδου επίσης.
Ρωτήσαμε τον Στάθη Κατσαρό αν πιστεύει ότι η ποίηση του πατέρα του θα ενδιαφέρει το σημερινό κοινό. «Κατ’ αρχήν χαίρομαι με την ερώτηση. Υστερα από πάρα πολύ καιρό έκατσα να διαβάσω “Σαδδουκαίους” θέλοντας να μπω στη θέση κάποιου που το διαβάζει πρώτη φορά. Μου φάνηκε ότι γράφτηκαν χθες. Και οι Σαδδουκαίοι, όπως και τα άλλα δύο βιβλία, είναι γνήσια ποίηση. Συχνά το πολιτικό περιεχόμενο θαυμάζεται εις βάρος του ποιητικού και δημιουργικού βάθους. O Κατσαρός όμως πριν απ’ όλα ήταν ποιητής. Και μάλιστα εκείνου του είδους των ποιητών που διαβάζοντας τα ποιήματά τους κάπου ανάμεσα στους στίχους βλέπεις και τον ίδιο. Να αγωνιά, να παθιάζεται, να υποφέρει. Ενα είδος ποίησης δηλαδή που νομίζω έχει υποχωρήσει κάπου σήμερα, μπροστά σε μια σχολή ψυχρής διανοητικής προσέγγισης. Φοβάμαι ότι αυτό το μέλλον “που θα είχε πολλή ξηρασία έχει έρθει”. Και είναι αυτό που ζούμε. Δεν έχει κανείς παρά να δει το ξερό τηλεοπτικό μας τοπίο. O Μιχάλης Κατσαρός είχε γράψει ακριβώς μισόν πριν “αντισταθείτε στους θεατές”. Οσο για τον στίχο “Ελευθερία ανάπηρη πάλι σου τάζουν”, αυτό δεν θέλει φαντασία για να τον ταυτίσουμε με τις σημερινές δημοκρατίες. Κυρίως επειδή δεν εκφράζεται η πραγματική θέληση των ανθρώπων. Ουσιαστικά σήμερα, αν και δεν υπάρχουν πολλές φωνές, που να απαιτούν κάτι τέτοιο ξανατίθενται τα παλιά ερωτήματα. Πέρα από την ποίηση, που όταν είναι αληθινή είναι διαχρονική, τα βιβλία του Κατσαρού είναι σφραγισμένα από αυτήν τη διαχρονικότητα, αλλά ήταν πάντα έτσι. Αρχισαν να γίνονται γνωστά 20 χρόνια μετά τη συγγραφή τους και κάθε γενιά τα ανακαλύπτει ξανά», καταλήγει ο Στάθης Κατσαρός.
Η οριστική έκδοση των ποιημάτων ενός ανθρώπου που ακόμα θυμόμαστε τη φιγούρα του να περπατάει στους δρόμους της Αθήνας…