Αποτελεί φαινόμενο η αντοχή των βιβλίων του Μίκα Βάλταρι (1908 – 1979) σε ολόκληρο τον κόσμο. Ισως γιατί έχουν τόσο συναρπαστική πλοκή, ίσως γιατί έχουν τόσο βαθιά ουμανιστικά ιδεώδη, ίσως γιατί αναβιώνουν τόσο λεπταίσθητα ολόκληρες ιστορικές εποχές, τα βιβλία του είναι κόσμοι ολόκληροι, σύμπαντα που στοίχειωσαν τη φαντασία του μέσου δυτικού αναγνώστη σε όλο το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα. Ο Βάλταρι, γέννημα-θρέμμα του Ελσίνκι, είναι ο πιο διάσημος Φινλανδός συγγραφέας, πολυγραφότατος δημιουργός, με πολλά από τα βιβλία του να έχουν μεταφερθεί στον φινλανδικό κινηματογράφο.
Στην Ελλάδα, όπως και σε όλες σχεδόν τις ευρωπαϊκές χώρες, ο Βάλταρι είναι ιδιαίτερα αγαπητός και αποτελεί τομή στη γνωριμία με το έργο του, η πρωτοβουλία των εκδόσεων «Καλέντης», που σε συνεργασία με τη φιλόλογο μεταφράστρια Μαρία Μαρτζούκου, προχωρούν σε μία εκ νέου γνωριμία του έργου του Μίκα Βάλταρι με το ελληνικό κοινό. «Είναι η πρώτη φορά που τα βιβλία του Βάλταρι μεταφράζονται απευθείας από τα φινλανδικά χωρίς περικοπές», λέει η Μαρία Μαρτζούκου, η οποία υπογράφει το «Σινουχέ, ο Αιγύπτιος» (σελ. 892, τιμή 29 ευρώ), το πιο διάσημο, ίσως, βιβλίο του Βάλταρι που μόλις κυκλοφόρησε. Το 2003 είχε κυκλοφορήσει το «Ιωάννης Αγγελος» (γνωστό και ως «Ο Μαύρος Αγγελος») πάλι σε μετάφραση Μαρίας Μαρτζούκου από τις εκδόσεις «Καλέντης».
Παλαιότερα, μας πληροφορεί η μεταφράστρια του Μίκα Βάλταρι, τα βιβλία αυτά μεταφράζονταν από αγγλικές μεταφράσεις οι οποίες είχαν ήδη περικοπές. Πολλά από τα βιβλία είχε μεταφράσει στο παρελθόν ο Γιάννης Λάμψας (και κυκλοφορούν ακόμη από τις εκδόσεις «Κάκτος»). Ηταν ανέκαθεν ιδιαίτερα δημοφιλή στην Ελλάδα, και ο «Μαύρος Αγγελος», π.χ., είχε συμπεριληφθεί στη σειρά βιβλίων τσέπης ΒΙΠΕΡ του Παπύρου στις αρχές της δεκαετίας του ’70. Ο Μίκα Βάλταρι είχε ειδικότητα στο να εμβαθύνει σε ιστορικές περιόδους, στην Αίγυπτο, στο Βυζάντιο, στην εποχή των Ετρούσκων κ.ά., με ένα τρόπο που παρέσυρε τον αναγνώστη σε μια μυστική συνενοχή. Παράλληλα, όμως, καλλιεργούσε και όλα τα άλλα είδη, σενάρια, διηγήματα, δοκίμια και αστυνομικά μυθιστορήματα.
Το φθινόπωρο του 2006 θα κυκλοφορήσει από τον «Καλέντη» το αστυνομικό του Βάλταρι με τίτλο «Ποιος σκότωσε την κυρία Σκροφ». «Πρόκειται για ένα αστυνομικό μυθιστόρημα με το οποίο ο Βάλταρι συμμετείχε σε ένα σκανδιναβικό διαγωνισμό», μας λέει η Μαρία Μαρτζούκου. «Το 1939 είχε προκηρυχθεί στις σκανδιναναβικές χώρες διαγωνισμός για να δουν πώς θα μπορούσαν να περάσουν τα διδάγματα του αγγλοσαξωνικού αστυνομικού. Ο διαγωνισμός ήταν με κλειστές συμμετοχές και ο Βάλταρι πρώτευσε με αυτό το μυθιστόρημα στον διαγωνισμό της Φινλανδίας». Δημιούργησε τον επιθεωρητή Πάλμο και στην πατρίδα του είχε μεγάλη επιτυχία. Ο Βάλταρι πίστευε στις βαθιές ανθρώπινες αξίες και στη διαπάλη του καλού με το κακό. Ανάμεσα στον ιδεαλισμό και τον ρεαλισμό, τα βιβλία του Βάλταρι προέκυψαν «μέσα από την απογοήτευση της μεσαίας τάξης στη Φινλανδία μετά τον πόλεμο». Ο Μίκα Βάλταρι, πατριώτης και ιδεολόγος, ενσάρκωσε και αφομοίωσε τις κοινές προσδοκίες και διαψεύσεις και επιχείρησε να καλλιεργήσει την πίστη σε ένα νέο ουμανισμό μέσα από έργα που επιβεβαιώνουν ότι ο άνθρωπος παραμένει στη βάση του ίδιος. Είτε στην αρχαία Αίγυπτο είτε στη Φινλανδία του 20ού αιώνα. «Ολα επιστρέφουν και τίποτα δεν αλλάζει κάτω από τον ήλιο, ούτε καν ο άνθρωπος, μολονότι αλλάζουν τα ρούχα του, αλλάζουν και οι λέξεις της γλώσσας του», λέει στον «Αιγύπτιο» διά στόματος Σινουχέ ο Μίκα Βάλταρι. Ο κλασικός της Φινλανδίας έχει επιστρέψει στην Ελλάδα.