«Εφευρέτη πρώτης κλάσης» είχαν χαρακτηρίσει, στις αρχές της δεκαετίας του 1960 τον Αριστόβουλο Πετζετάκι, οι Financial Τimes.
Και όχι άδικα, αφού ο χημικός μηχανικός από την Αμοργό με συνεχείς καινοτομίες άνοιγε το δρόμο στην εξέλιξη του τομέα των πλαστικών. Οι εφευρέσεις του, εξάλλου, ήταν αυτές που του χάρισαν παγκόσμια απήχηση, πλούτο, αλλά και την ευκαιρία να δημιουργήσει την πρώτη ελληνική πολυεθνική εταιρεία.
Σύντομα άρχισε να κατοχυρώνει διεθνείς πατέντες, οι οποίες αργότερα εκχωρήθηκαν σε κολοσσούς όπως η Goodyear, Pirelli και Dunlop.
Η καινοτομία που του εξασφάλισε θέση στην ιστορία της παγκόσμιας βιομηχανίας ήταν η δημιουργία του νέου εύκαμπτου ελαστικού πλαστικού σωλήνα Heliflex. Την εφεύρεση αυτή ολοκλήρωσε με το σχεδιασμό της μηχανής και του καλουπιού για την παραγωγή του νέου επαναστατικού προϊόντος. Στα μέσα της δεκαετίας του 1960, ο σωλήνας Heliflex αντικατέστησε αμέσως το σωλήνα ruber που είχε τότε κραταιά θέση όχι μόνο στη βιομηχανία πλαστικών, αλλά και στην ύδρευση, την άρδευση και τη γεωργία. Το βασικό ελάττωμα του σωλήνα ruber ήταν η ευαισθησία του στον ήλιο, μειονέκτημα μείζονος σημασίας για τομείς όπως η γεωργία, καθώς απαιτείτο η συχνή και ως εκ τούτου δαπανηρή αντικατάστασή του.
Ακόμη ένα επαναστατικό πλεονέκτημα της μηχανής που σχεδίασε, ήταν η δυνατότητά της για γρήγορη αλλά και για μεγάλες ποσότητες παραγωγή. Η σημασία αυτής της καινοτομίας γίνεται εύκολα αντιληπτή αν αναλογιστεί κανείς ότι τότε τα μηχανήματα ήταν αργά και με ελάχιστη παραγωγική ικανότητα, επιβραδύνοντας αντιστοίχως και την εξέλιξη των πωλήσεων σε όλες τις βιομηχανίες πλαστικών του κόσμου.
Στην προσπάθειά μας να αντλήσουμε στοιχεία για την προσωπικότητα και το έργο του εμπνευσμένου Αμοργιανού επιχειρηματία, ψάξαμε και μιλήσαμε με ανθρώπους που είχαν δουλέψει μαζί του τη χρυσή -για την εταιρεία- περίοδο 1960-1973, οπότε και πέθανε ξαφνικά και σε νεότατη ηλικία από καρδιακό επεισόδιο.
«Ο άνθρωπος που ανέτρεψε τα δεδομένα στην παγκόσμια βιομηχανία πλαστικών», «αυτοδημιούργητος και πρωτοπόρος επιχειρηματίας», «άλλαξε την ιστορία στη γεωργία, την άρδευση, την ύδρευση, τη σύγχρονη κατοικία…» και κυρίως «πάνω από όλους σεβόταν και υποστήριζε τους εργαζομένους του». Μερικές μόνο φράσεις που όμως περιγράφουν την ευφυΐα, αλλά και την προσωπικότητα του ερευνητή και ιδρυτή της βιομηχανίας «Πετζετάκις». Φράσεις που ήταν κοινές στις αφηγήσεις όλων όσοι μας μίλησαν.
Η πορεία
Γεννήθηκε στις αρχές του 1920 στην Αμοργό, νησί που δέχτηκε πολλές δωρεές από εκείνον και σήμερα τον τιμά έχοντας τοποθετήσει την προτομή του στην είσοδο του λιμανιού.
Γιος του Γ. Πετζετάκι, ο οποίος είχε στο Μοσχάτο μία μικρή βιοτεχνία που έφτιαχνε μικρά ελαστικά τοπ. Οσο ήταν ακόμη φοιτητής στο Πολυτεχνείο, είχε δείξει το ενδιαφέρον του για την έρευνα, ταλέντο που καλλιέργησε και ανάπτυξε στο μικρό εργοστάσιο του πατέρα του.
Οταν πια το ανέλαβε και έχοντας ήδη κάνει μικρές καινοτομίες, ήταν έτοιμος να κάνει το μεγάλο άλμα.
Το 1960 ίδρυσε την «Α.Γ. Πετζετάκις», μετεξέλιξη της μονάδας του πατέρα του, που σύντομα τον έκανε πάμπλουτο. Τα περιοδικά της εποχής έγραφαν για εκείνον, ότι είναι ο μοναδικός επιχειρηματίας που κατάφερε σε μικρό χρονικό διάστημα να γίνει τόσο πλούσιος και τον συμπεριελάμβαναν μεταξύ των πλουσιότερων στον κόσμο.
Το 1965 ήταν η χρυσή χρονιά της καριέρας του, όταν ανακάλυψε το σωλήνα heliflex, που αποτέλεσε το διαβατήριο για τη ραγδαία επέκτασή του στο εξωτερικό. Ιδρυσε θυγατρικές σε 22 χώρες και παράλληλα έδινε το δικαίωμα χρήσης της πατέντας σε άλλες εταιρείες που του κατέβαλαν υψηλά royalties. Μεταξύ αυτών, η Indiana Tools Diyes στην Αμερική και η Mitsubishi στην Ιαπωνία.
«Ανθρωπο της έρευνας αλλά και της παραγωγής με έντονη διορατικότητα» τον χαρακτήρισε κάποιος παλιός συνεργάτης του. Αυτό ακριβώς το χάρισμα τον έκανε πρωτοπόρο. Προέβλεψε ότι οι χώρες της Μ. Ανατολής και της Αφρικής είχαν τεράστια ανάγκη για έργα ύδρευσης και άρδευσης. Ετσι, δημιούργησε την υποδομή και τα δίκτυα ώστε μεγάλο μέρος των εξαγωγών του να κατευθύνονται προς αυτές τις περιοχές, οι οποίες τότε βρίσκονταν ακόμη στο περιθώριο του επενδυτικού ή εμπορικού ενδιαφέροντος των ξένων επιχειρήσεων.
Το 1968-1969, μας αφηγείται κάποιος άλλος, έκανε ακόμη μία σπουδαία ανατροπή στη βιομηχανία. Μέχρι τότε, στα έργα αποχέτευσης χρησιμοποιούσε μία σκληρή σωλήνα γερμανικής προέλευσης, για την οποία πλήρωνε ιδιαιτέρως υψηλά -όπως έκρινε ο Αριστόβουλος Πετζετάκις- royalties. Σύντομα ανακάλυψε ένα άλλο προϊόν, με μεγαλύτερη αντοχή και πιο εύχρηστο από τη γερμανική σωλήνα, και πλέον γίνεται εκείνος που εισπράττει υψηλά royalties από τις γερμανικές -και όχι μόνο- επιχειρήσεις που έκαναν χρήση της πατέντας του.
Το 1973, σε ηλικία 50 ετών, πέθανε ξαφνικά από καρδιακό επεισόδιο. «Αν ζούσε περισσότερο, ο κλάδος των πλαστικών θα είχε προχωρήσει ακόμη περισσότερο από τις νέες εφευρέσεις του», λέει κάποιος παλιός συνεργάτης του.
Η σχέση
με τους εργαζόμενους
«Αγαπούσε τους εργαζόμενους, κυρίως εκίνους που απασχολούνταν στην παραγωγή, καθώς πίστευε ότι εκείνοι είναι που στηρίζουν την επιχείρηση και όχι τα διοικητικά στελέχη», αναφέρουν άλλοι. Ηταν γενναιόδωρος στις αμοιβές του και συνήθως «επεφύλασσε» έξτρα μπόνους στο προσωπικό του, το οποίο εθεωρείτο το πιο καλοπληρωμένο της εποχής εκείνης. Στην εκπαίδευση έδινε επίσης μεγάλη σημασία και σύντομα εργαζόμενοι στην Πετζετάκις δέχονταν δελεαστικές προτάσεις από ομίλους του εξωτερικού που ήθελαν την τεχνογνωσία τους στην παραγωγή των πρωτοποριακών -ακόμη και σήμερα- προϊόντων της ελληνικής πολυεθνικής.
«Δεν είναι τυχαίο πως έξι – επτά από τις μεγαλύτερες εταιρείες του κλάδου του πλαστικού σήμερα, όπως η Interplus και η Plexaco, δημιουργήθηκαν από ανθρώπους που θήτευσαν στο πλευρό του», αναφέρει κάποιος.
Οι δημοκρατικές του πεποιθήσεις εκφράστηκαν πλήρως την περίοδο της δικτατορίας, όταν στο εργοστάσιό του επέτρεπε τις συζητήσεις ή ακόμη και εκδηλώσεις εναντίον του φασιστικού καθεστώτος. Αλλά το επιχειρηματικό του στίγμα ήταν τόσο ισχυρό που, ενώ ήταν γνωστή η αντίθεσή του στη δικτατορία, πραξικοπηματίες κατέφτασαν μια φορά στο γραφείο του προκειμένου να ζητήσουν τη βοήθειά του για θέματα που αφορούσαν τις εξαγωγές.
Η αγάπη του προς τους εργαζομένους του εκδηλώθηκε όμως και μετά τον ξαφνικό θάνατό του, όταν άφησε ποσοστό 7% στο προσωπικό του. Μάλιστα, κάποιοι εκτιμούν ότι το ποσοστό αυτό έφτανε έως και 25%, καθώς λίγο πριν είχε εισαχθεί η εταιρεία στο Χρηματιστήριο.
Η μεγάλη περίοδος που ακολούθησε το θάνατό του αποτέλεσε τις μαύρες σελίδες στην ιστορία του ελληνικού κολοσσού, καθώς κακή διαχείριση, απουσία σοβαρής ηγετικής μορφής (τα παιδιά του ήταν μικρά όταν απεβίωσε) άφησαν το περιθώριο σε πολλούς να σπαταλήσουν ή ακόμη και να κλέψουν από την τεράστια περουσία της Πετζετάκις. «Το μεγάλο φαγοπότι ξεκίνησε μετά το θάνατο του Αριστόβουλου, με πρωταγωνιστές ακόμη και μέλη πολύ κοντινά στο οικογενειακό περιβάλλον του ερευνητή βιομήχανου», λένε χαρακτηριστικά.
Μέχρι να αναλάβει ο Γεώργιος Πετζετάκις σε ηλικία 23 ετών την εταιρεία (το 1986), στο τιμόνι είχε προηγηθεί η προτελευταία εκ των τεσσάρων αδελφών του. Νωρίτερα ήταν η μητέρα του και ακόμη πιο πριν αδέλφια του εκλιπόντος.
Στην εικοσαετία που ακολούθησε η εταιρεία πραγματοποίησε πολλές εξαγορές στο εξωτερικό και το 2003 με την κατάρρευση της καναδέζικης θυγατρικής, το οξύ πρόβλημα ρευστότητας που ήδη αντιμετώπιζε, άρχισε να γίνεται ορατό. Τα δάνεια των 120 εκατ. ευρώ γονάτισαν τη μητρική εταιρεία του ομίλου, τα οποία ωστόσο σήμερα έχουν υποχωρήσει στα 97 εκατ. ευρώ.
Η -προσωρινή- αναστολή της διαπραγμάτευσης της μετοχής από το Χρηματιστήριο την περασμένη Δευτέρα, ήταν ακόμη ένα πλήγμα για την ήδη βαριά λαβωμένη βιομηχανία και πλέον η αγορά αναμένει την απόφαση των 17 πιστωτριών τραπεζών για το αν θα προχωρήσουν στη ρύθμιση των χρεών ή αν η αυλαία για την «Πετζετάκις» θα κλείσει οριστικά…