«Το Σχέδιο Μάρσαλ άλλαξε την Ελλάδα»

«Το Σχέδιο Μάρσαλ άλλαξε την Ελλάδα»

7' 25" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Το Σχέδιο Μάρσαλ έβγαλε την Ελλάδα από την εξαθλίωση και έθεσε τα θεμέλια για μια ταχεία οικονομική ανάπτυξη που επέτρεψε στη χώρα να ενσωματωθεί στην ενιαία Ευρώπη, δηλώνει με το πάθος του ανθρώπου που βίωσε από κοντά τα γεγονότα, ο 80χρονος σήμερα Τζέιμς Γουόρεν που στις αρχές της δεκαετίας του ’50 ήταν ηγετικό στέλεχος της αμερικανικής οικονομικής αποστολής που υλοποίησε το σχέδιο Μάρσαλ στην Ελλάδα. Ενα χρόνο μετά την άφιξή του στην Αθήνα, σε ηλικία μόλις 24 ετών, ο Γουόρεν τοποθετήθηκε υπεύθυνος όλων των εισαγωγών στην Ελλάδα. Μιλώντας στην «Κ» με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 60 ετών από την εξαγγελία του σχεδίου τον Ιούνιο του 1947 από τον τότε υπ. Εξωτερικών Τζορτζ Μάρσαλ, ο Τζέιμς Γουόρεν δηλώνει πικραμένος για την «παραποίηση της ιστορίας από τους περισσότερους Ελληνες ακαδημαϊκούς που γράφουν με βάση τα ιδεολογικά πιστεύω τους και όχι την αντικειμενική έρευνα και γνώση». Λάτρης της Ελλάδας, διατηρεί εδώ και δεκαετίες φιλίες με Ελληνες και ομογενείς, και μιλάει αρκετά καλά τα ελληνικά. Στη διάρκεια συζήτησης στο μικρό κήπο της κατοικίας του που βρίσκεται λίγα τετράγωνα από το Καπιτώλιο, δηλώνει ότι από το ’48 έως το ’55 «έγιναν πραγματικές επαναστάσεις» ενδεικτικότερη των οποίων ήταν ίσως «η δραχμή που εμπιστεύθηκε ο κόσμος και ξεπέρασε την ασθένεια της χρυσής λίρας». Τέλος, πλέκει το εγκώμιο του Γεωργίου Καρτάλη, υπογραμμίζοντας ότι «αυτός έπαιξε τον καθοριστικό ρόλο στην υλοποίηση του Σχεδίου Μάρσαλ από ελληνικής πλευράς, και όχι ο Μαρκεζίνης όπως πιστεύουν πολλοί».

Απίστευτη η διαφορά μέσα σε επτά χρόνια

– Τι σήμαινε το Σχέδιο Μάρσαλ για την Ελλάδα;

– Δυστυχώς, έχει επικρατήσει ένα μονοπώλιο από εκπροσώπους μιας ομάδας που ονομάζω «η επανάσταση που χάθηκε», οι οποίοι θεωρούν ότι έχουν το δικαίωμα να ξαναγράφουν την ιστορία όπως τη βλέπουν αυτοί. Αν είσαι ένας ανεξάρτητος νεαρός ακαδημαϊκός που θέλει να διοριστεί στο ελληνικό πανεπιστήμιο, είσαι αναγκασμένος να επαναλαμβάνεις τα ψέματά τους, αλλιώς είσαι καταδικασμένος. Δυστυχώς, στην Ελλάδα η πραγματική και σε βάθος ακαδημαϊκή έρευνα γύρω από την περίοδο εκείνη είναι πολύ φτωχή. Ο,τι έχει γραφτεί προέρχεται από τους ιδεολογικούς υποστηρικτές της «επανάστασης που χάθηκε». Είναι μια συνεχής και επίπονη προσπάθεια ανάδειξης των σφαλμάτων που έγιναν, και έγιναν μερικά, και πιεστικής υποβάθμισης της σημασίας του σχεδίου για το οποίο δεν χρειάζεται να απαντήσω εγώ, αρκεί όλοι να κοιτάξουν την Ελλάδα του 1947, και στη συνέχεια την Ελλάδα του 1954, και θα διαπιστώσουν μια απίστευτη διαφορά.

– Ποια ήταν η εικόνα της χώρας όταν φθάσατε στην Ελλάδα;

– Η Ελλάδα βγήκε από τον πόλεμο κατεστραμμένη. Το 1948 η Ελλάδα χρειαζόταν εισαγωγές αξίας 480 εκατομμυρίων δολαρίων για τροφή, καύσιμα και τις βασικές λειτουργίες της οικονομίας, αλλά είχε τη δυνατότητα απορρόφησης μόλις 150 εκατομυρίων. Τα τραπεζικά αποθέματα ήταν σχεδόν ανύπαρκτα. Οι άνθρωποι έδιναν μάχη να επιβιώσουν.

– Πώς αντιμετώπιζαν την κατάσταση οι Ελληνες πολιτικοί;

– Ηταν σαν να χορεύουν στο κατάστρωμα ενός βυθιζόμενου πλοίου. Εθελοτυφλούσαν και απέφευγαν τη λήψη των αναγκαίων αποφάσεων. Εδειχναν να μην ξέρουν τι να κάνουν. Και φυσικά υπήρχε διαφθορά και εκμετάλλευση των απλών ανθρώπων.

– Πότε άλλαξε αυτή η στάση;

– Οταν ήρθε η αμερικανική αποστολή, που γνώριζε ότι για να σωθεί η χώρα χρειάζονταν σκληρά μέτρα. Κατέληξαν με την κυβέρνηση Τσαλδάρη σε μια πολύ αυστηρή συμφωνία, πολλές πτυχές της οποίας αποτελούσαν σαφή παρέμβαση στα εσωτερικά της Ελλάδας. Μπορεί κάλλιστα να πει κανείς ότι επρόκειτο όχι για απλή παρέμβαση, αλλά για επέμβαση στην εθνική κυριαρχία της χώρας. Προσωπικά πιστεύω ότι επρόκειτο για μια πολύ έξυπνη και επιτυχή κίνηση από την πλευρά των Ελλήνων ιθυνόντων. Ηταν μια μικρή ομάδα Ελλήνων πατριωτών -και δεν χρησιμοποιώ τη λέξη τυχαία- που τόλμησαν να κάνουν βήματα που θα απέτρεπαν την καταστροφή της χώρας τους, η οποία κινδύνευε να εξελιχθεί σε Αλβανία ή Βουλγαρία. Η επιτυχία ήταν ότι έφεραν τους Αμερικανούς, όχι απλά ως συμβούλους, αλλά ως ελεγκτές και υπεύθυνους των αποφάσεων. Για τα επόμενα χρόνια η Ελλάδα έπρεπε να καταπιεί την περηφάνια της και να αποδεχθεί ευρείες παρεμβάσεις. Αυτό ήταν το πνεύμα της συμφωνίας μεταξύ των δύο χωρών.

Δραστικά μέτρα παντού

– Τι μέτρα εφαρμόσατε;

– Είχαμε να κάνουμε με μια ασθένεια. Και χρειάζονταν δραστικά μέτρα που θα χτυπούσαν το κακό στη ρίζα του. Αυτό σήμαινε αποκατάσταση τηλεπικοινωνιών, δημιουργία ενιαίου συστήματος παραγωγής και παροχής ηλεκτρικής ενέργειας που θα προερχόταν από ελληνικές πηγές, δίκτυο μεταφορών μέσω σιδηροδρόμων, οδικών αρτηριών, γεφυρών, λιμανιών.

Το δεύτερο κύμα επενδύσεων αφορούσε τη γεωργία. Στόχος ήταν η αλματώδης αύξηση της οικονομικής πίτας, όχι απλά η αναδιανομή της. Δεν υπήρχε ούτε ένας τομέας της ελληνικής οικονομίας που να μην επηρεάσθηκε από το Σχέδιο Μάρσαλ. Ακόμη και ο φορολογικός κώδικας έπρεπε να γίνει λιγότερο άδικος. Μεγάλη μάχη, που ήταν επιτυχής, δόθηκε στον τομέα της υγείας. Εξαλείφθηκε η ελονοσία, σημειώθηκε δραστική μείωση των περιστατικών φυματίωσης, πνευμονίας και τύφου.

– Γιατί ξαφνικά οι Αμερικανοί ήθελαν να λύσουν τα προβλήματα των Ελλήνων;

– Γιατί η Ελλάδα βρισκόταν σε ένα στρατηγικό σημείο. Και παρέμενε στρατηγικά σημαντική έως το 1989, όταν κατέρρευσε η Σοβιετική Ενωση.

– Υπήρχαν διαφωνίες στα κέντρα αποφάσεων της Ουάσιγκτον για τη σημασία που έπρεπε να δοθεί στην Ελλάδα;

– Φυσικά υπήρχαν. Οι Ρεπουμπλικανοί, όπως πάντα, ήταν υπέρ του απομονωτισμού και κατά της παροχής οικονομικής βοήθειας σε τρίτες χώρες. Αλλά επικράτησαν τα πολύ ισχυρά επιχειρήματα του Τρούμαν, του Ατσεσον, του Μάρσαλ, του Κέναν.

– Πώς έβλεπε η αμερικανική κοινή γνώμη το Σχέδιο Μάρσαλ;

– Η κοινή γνώμη είχε πολύ μεγάλη σημασία για την υλοποίηση του Σχεδίου Μάρσαλ που διήρκεσε τέσσερα χρόνια. Ηταν ένα τεράστιο πρόγραμμα. Εάν μεταφράσουμε τα ποσά στη σημερινή τους αξία, το σχέδιο Μάρσαλ για την Ευρώπη ήταν ύψους 130 δισ. δολαρίων, από τα οποία τα 20 δισ. αφορούσαν την Ελλάδα. Αν προσθέσουμε και τη στρατιωτική βοήθεια, που δεν περιλαμβανόταν στο σχέδιο Μάρσαλ, ήταν άλλα 10 δισ. Μιλάμε για συνολική βοήθεια 30 δισεκατομμυρίων δολαρίων σε σημερινές τιμές. Αν για την Ευρώπη ήταν ένα πολύ χρήσιμο πρόγραμμα, για την Ελλάδα ήταν καθοριστικό.

– Πώς λειτουργούσε στην πράξη η διανομή της βοήθειας;

– Υπήρχε ένας Αμερικανός και ένας Ελληνας ειδικός στον κάθε τομέα, όπως π.χ. στη γεωργία, την ύδρευση κ.ά. Ο Αμερικανός, που είχε και τα χρήματα, θεωρούσε ότι έπρεπε να υλοποιηθεί ένα έργο, αλλά μερικές φορές ο Ελληνας δεν μπορούσε να πάρει το «πράσινο φως» από το υπουργείο του λόγω της γραφειοκρατικής κωλυσιεργίας. Τελικά, η απόφαση υλοποιείτο μετά την παρέμβαση του Αμερικανού αξιωματούχου. Μερικές φορές γινόταν και το αντίθετο.

Ταύρος εν υαλοπωλείω

– Μήπως οι Αμερικανοί παρενέβησαν υπερβολικά στα εσωτερικά της Ελλάδας;

– Νομίζω ναι. Εμειναν περισσότερο και έκαναν επεμβάσεις, όχι απλά παρεμβάσεις. Θα έλεγα ότι αρκετές φορές λειτουργούσαν ως ταύρος εν υαλοπωλείω. Αλλά από την άλλη, αν είμαστε δίκαιοι θα πρέπει να δούμε τα αποτελέσματα. Μέσα σε επτά χρόνια άλλαξε ριζικά η δομή της ελληνικής οικονομίας. Από τη σχεδόν μηδενική παραγωγική δυνατότητα, φθάσαμε σε μια οικονομία που άρχισε να παράγει και να εξάγει. Η εισροή συναλλάγματος αυξήθηκε από 150 εκατ. δολάρια σε 300 εκατ.

– Υπήρξε διασπάθιση της οικονομικής βοήθειας;

– Είμαι βέβαιος ότι υπήρξε. Γνωρίζετε ότι η Ελλάδα ήταν προσηλωμένη στον κρατισμό. Αλλά η Ελλάδα είναι σήμερα μια τελείως διαφορετική χώρα και αυτή η διαφορά άρχισε με το Σχέδιο Μάρσαλ.

– Ποιος ακριβώς ήταν ο δικός σας ρόλος;

– Ενας από τους στόχους μου ήταν να πιέσω την Ελλάδα προς την ΕΟΚ. Εάν ήθελε κάποιος να εισάγει ένα προϊόν, έπρεπε να μου αποδείξει ότι αυτό δεν παράγεται στην Ελλάδα, αλλά ούτε και στην Ευρώπη. Μόνο τότε επέτρεπα την εισαγωγή από την Αμερική.

Στόχος ήταν η ενίσχυση της ελληνικής οικονομίας και εν συνεχεία η ενσωμάτωσή της στην ενιαία δημοκρατική Ευρώπη, συχνά και εις βάρος των αμερικανικών εξαγωγών.

– Γιατί;

– Γιατί η στρατηγική μας ήταν να δημιουργήσουμε μια ενιαία Ευρώπη μέρος της οποίας θα ήταν και η Ελλάδα. Οταν πήγα στην Ελλάδα το ’50 στους δρόμους έβλεπες μόνο «Σεβρολέτ». Οταν έφυγα, το ’55, υπήρχαν παντού «Βόλβο» και «Σιτροέν».

– Πώς εξηγείτε την αμφιλεγόμενη στάση αρκετών Ελλήνων έναντι του Σχεδίου Μάρσαλ;

– Νομίζω ότι οφείλεται σε γεγονότα άσχετα προς το Σχέδιο Μάρσαλ, όπως την πολιτική των ίσων αποστάσεων που τήρησε η Αμερική στο πογκρόμ της Κωνσταντινούπολης το ’55 και στο Κυπριακό. Μέχρι τότε ήμαστε στη συνείδηση του κόσμου η χώρα που έσωσε την Ελλάδα και ξαφνικά στο μυαλό πολλών μετατραπήκαμε σε αντίπαλο.

Ζητούσαν… αποζημίωση από τις ΗΠΑ επειδή εξαφάνισαν τα αφροδίσια νοσήματα!

«Προς τον διευθυντή της αμερικανικής αποστολής στη Θεσσαλονίκη,

Η Ενωση Ιατρών Θεσσαλονίκης έχει την τιμή να σας γνωστοποιήσει τα κάτωθι: Στην Ελλάδα, όπως φανταζόμαστε και στην Αμερική, όποτε ανθρώπινες ανακαλύψεις και η βιομηχανική πρόοδος τείνουν να πλήττουν μια συγκεκριμένη κοινωνική ομάδα, η πολιτεία έχει την ηθική υποχρέωση να αποζημιώνει τους επαγγελματίες που πλήττονται από την πρόοδο.

Καθώς κατά τη μεταπολεμική περίοδο η πενικιλλίνη έχει εξαφανίσει τα αφροδίσια νοσήματα, προς όφελος της πολιτείας και της κοινωνίας, αλλά έχει προκαλέσει οικονομική ζημία στους ιατρούς που ασχολούνται με το θέμα, ζητήσαμε από το κράτος να χρεώνει κάθε χάπι αντιβιοτικού επιπλέον 200 δραχμές με τις οποίες να αποζημιώνει αυτούς που έχουν πληγεί. Το κράτος συμφωνεί επί της αρχής να ικανοποιήσει το αίτημά μας, αλλά υποστηρίζει ότι η Αμερικανική Αποστολή δεν το επιτρέπει. Γι’ αυτό θα θέλαμε να σας παρακαλέσουμε να προβείτε στα απαραίτητα βήματα για τη θετική επίλυση του ζητήματος».

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή