Τέτοιες μέρες του Δεκέμβρη, πριν από 32 χρόνια, οι δημοσιογράφοι του οικονομικού ρεπορτάζ γράφαμε στον πυρετό του πιο συνταρακτικού οικονομικού και πολιτικού θρίλερ της μεταπολίτευσης. Ηταν οι μέρες που άρχισε η σύγκρουση της κυβέρνησης του Κωνσταντίνου Καραμανλή με τον καθηγητή Στρατή Ανδρεάδη (στο σκίτσο) που διηύθυνε και ήλεγχε, ως κύριος μέτοχος, τον μεγαλύτερο οικονομικό όμιλο της χώρας. Τον είχα καθηγητή στο Διοικητικό Δίκαιο το ’49 – ’50 στην ΑΣΟΕΕ και ως δημοσιογράφος από το 1955 και μετά έγραφα άρθρα για την αλματώδη άνοδό του αλλά και για τις συγκρούσεις που προκαλούσε η αθυροστομία του.
Το 1963 π.χ. σε μια δίκη με την «Ελευθερία» του Πάνου Κόκκα, έδειξε προκλητικά την τσάντα του και απευθυνόμενος σε πολιτικούς που είχαν έλθει να καταθέσουν ως μάρτυρες είπε: «Σας έχω όλους μέσα σε αυτήν!». Τον Απρίλιο του ’67, η χούντα τον έθεσε σε κατ’ οίκον περιορισμό για δύο μήνες με την κατηγορία ότι δήθεν χρηματοδοτούσε την ΕΔΑ!
Ο Ανδρεάδης, πάντως, με όλες τις αντιφάσεις του, ήταν πρωτίστως ένας προικισμένος και δημιουργικός επιχειρηματίας, ένας δαιμόνιος σε ευρηματικότητα και ελιγμούς μάνατζερ, ο οποίος, αφού ανέλαβε το 1952 με προτροπή των τότε μετόχων τη διοίκηση της Εμπορικής Τράπεζας, άρχισε να χτίζει μεθοδικά την αυτοκρατορία του. Το 1958, εξαγοράζει από τον περίφημο Αγγλο τραπεζίτη Χάμπρο την Ιονική (και μαζί της τη Λαϊκή), το 1962 την Τράπεζα Πειραιώς, το 1963 ιδρύει την Τράπεζα Επενδύσεων στην οποία μετέχουν ξένες τράπεζες με πρώτες την Bank of America και την Barclays και το 1964 την Αττικής. Επεκτείνεται σε άλλους χώρους χτίζοντας το 1963 το Athens Ηilton, το 1965 ιδρύει τη Βιομηχανία Φωσφορικών Λιπασμάτων στην Καβάλα, ενώ προηγουμένως είχε επίσης ιδρύσει τη Βιομηχανία Χυμών και Κονσερβών και το 1969 τα ναυπηγεία Ελευσίνος. Στο συγκρότημα Ανδρεάδη, επίσης, ανήκαν οι μεγάλες ασφαλιστικές εταιρείες Ιονική, Φοίνιξ και Γενικαί Αποθήκαι, ενώ στην Πάχη Μεγάρων η εταιρεία «Στραν» του Ανδρεάδη είχε απαλλοτριώσει, με τη βοήθεια της χούντας, χιλιάδες στρέμματα με φιστικιές και ελιές για να χτίσει ένα από τα μεγαλύτερα διυλιστήρια της χώρας. Καιφυσικά ο ηλεκτρικός σιδηρόδρομος Πειραιάς-Κηφισιά.
Ολη αυτή η αυτοκρατορία κυριεύθηκε εξ εφόδου εν μια νυκτί από την κυβέρνηση, που κήρυξε έκπτωτο από τη διοίκηση της Εμπορικής και της Ιονικής (από τις οποίες εξαρτιόνταν μετοχικά όλες οι άλλες τράπεζες και επιχειρήσεις) τον Ανδρεάδη, διορίζοντας επιτρόπους τους διευθυντές της Τραπέζης της Ελλάδος Εμμ. Κηπουρίδη και Δ. Καλοδούκα. Πολλοί συνάδελφοί μου στιγμάτισαν την ενέργεια αυτή ως παράνομη δήμευση της περιουσίας του Ανδρεάδη, ενώ άλλοι, όπως εγώ, γράψαμε για μια κρατικοποίηση που κατέστη αναγκαία γιατί ο Ανδρεάδης χρηματοδοτούσε τις επιχειρήσεις του με χρήματα των καταθετών, κατά παράβαση των κανόνων της Νομισματικής Επιτροπής. Στις 18-4-76 είχα γράψει στην «Καθημερινή» ένα άρθρο με τον τίτλο: «Ναι στις τράπεζες, όχι στον Ανδρεάδη», που εξόργισε τον παλαιό καθηγητή μου.
Εκνευρισμός
Θυμάμαι, σαν και τώρα, ότι ανήμερα του Αγίου Νικολάου περιμέναμε στην Τράπεζα της Ελλάδος πλήθος δημοσιογράφων έξω από την αίθουσα που συνεδρίαζε από τις 11 το πρωί η Νομισματική Επιτροπή, υπό την προεδρία του υπουργού Συντονισμού Παναγή Παπαληγούρα. Δύο ώρες αργότερα, βγήκε χλωμός και καταφανώς εκνευρισμένος ο Παναγής, για να μας διαβάσει την απόφαση διορισμού των κρατικών επιτρόπων. Θυμάμαι πολύ καλά ότι ο Παναγής, από το καλοκαίρι του ’74 που είχε πάρει στα χέρια του την έκθεση του υποδιοικητή της Τραπέζης της Ελλάδος Νίκου Κυριαζίδη που μιλούσε για παρανομίες του Ανδρεάδη, διέταξε μεν έλεγχο στις τράπεζες, αλλά τον βασάνιζε το ερώτημα τι να κάνει. Στον Γ. Ράλλη που ήταν υπουργός Προεδρίας και στον Ιω. Βαρβιτσιώτη που ήταν υπουργός Εμπορίου είχε εκφράσει την αγωνία του και άλλωστε και οι δύο τον συμβούλευσαν να μην ασκήσει δίωξη, αφού τέτοια παραπτώματα ήταν συνήθη εκείνη την εποχή. Στη συνεδρίαση, μάλιστα, της Ν.Ε. του Αγίου Νικολάου, βγήκε σε μια στιγμή έξω, πήρε παράμερα τον τότε οικονομικό σύμβουλο της Τραπέζης της Ελλάδος κ. Δημ. Χαλικιά και τον ρώτησε. «Τι κάνουμε τώρα;». Μέχρι την τελευταία στιγμή είχε τις αμφιβολίες του παρ’ ότι προσωπικά «σιχαινόταν» τον Ανδρεάδη. Μέρες πριν ήμουν στο γραφείο του Παναγή και του είπα ότι είδα στην αίθουσα αναμονής τον Ανδρεάδη να βηματίζει. «Ασ’ τον να κάνει σουηδική γυμναστική», μου απάντησε με περιφρόνηση.
Η απόφαση της Ν.Ε. στις 6 Δεκεμβρίου του 1975 ήταν τυπική. Η «καρατόμηση» του Ανδρεάδη με συνοπτικές διαδικασίες, που θύμιζαν διαδικασίες εκτάκτου στρατοδικείου, είχε ολοκληρωθεί την προτεραία. Το πρωί της 5ης Δεκεμβρίου, ο Παπαληγούρας παραλαμβάνει τα έγγραφα των ελεγκτών Κηπουρίδη και Καλοδούκα, τα οποία καταγγέλλουν τις παρανομίες Ανδρεάδη. Αφού τα διαβάζει ο Παναγής, τα παίρνει και πάει στη Βουλή, στο γραφείο του πρωθυπουργού, τα δείχνει στον Καραμανλή και τον ενημερώνει για το περιεχόμενό τους. Ο Καραμανλής μέσα σε δύο ώρες συγκαλεί υπουργικό συμβούλιο στο οποίο, αφού εκθέτει τα γεγονότα, χαρακτηρίζει τη συμπεριφορά Ανδρεάδη σαν επεισόδιο που εμπίπτει στο άρθρο 44 του Συντάγματος που αναφερόταν σε «έκτακτες περιπτώσεις επειγούσης και απροβλέπτου ανάγκης»! Κανείς υπουργός δεν απετόλμησε αντίρρηση και βάσει του άρθρου αυτού συντάσσεται πράξη νομοθετικού περιεχομένου, την οποία -είναι νύχτα πια προχωρημένη- υπογράφει ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Κωνσταντίνος Τσάτσος, και μόλις που προλαβαίνει ξημερώματα να δημοσιευθεί στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως!
Απαξίωση
Τριάντα δύο χρόνια μετά τα δραματικά αυτά επεισόδια, κανείς πολιτικός από αυτούς που τα έζησαν, δεν βγαίνει σήμερα να τα επικροτήσει. Ο βίαιος και εν πολλοίς αυθαίρετος τερματισμός μιας ανθούσας οικονομικής αυτοκρατορίας, που έδινε δουλειά και εισόδημα σε δεκάδες χιλιάδες πολίτες, η σταδιακή απαξίωση των κρατικών πια τραπεζών και επιχειρήσεων, η δυσφήμηση της χώρας στο εξωτερικό, η δυσπιστία των Ελλήνων επιχειρηματιών προς τον Καραμανλή, που προκάλεσε άπνοια επενδύσεων κ.λπ., απέδειξαν ότι οι χειρισμοί του Δεκεμβρίου 1975 ήταν σαφώς λαθεμένοι και δεν θα είχε συμβεί η ζημιά αν αντί της δήμευσης είχε επιβληθεί ένα βαρύ πρόστιμο στον Ανδρεάδη για τις ταχυδακτυλουργίες του.
Γιατί έγιναν, όμως, όλα αυτά; Ο Στρατής Ανδρεάδης σε συνέντευξή του το 1985 είπε ότι «η ενέργεια που έγινε το 1975 είχε κίνητρα προσωπικά. Ας μου επιτραπεί να πω κίνητρα ταπεινά των τότε κυβερνώντων». Το περιβάλλον του όμως μιλούσε από την αρχή ανοιχτά για βεντέτα Καραμανλή και Παπαληγούρα. Γιατί όμως; Διέδιδαν ότι ο Ανδρεάδης έκανε το λάθος, όταν ο Καραμανλής ήταν στο Παρίσι εξόριστος, να του ζητήσει με εξώδικο να αδειάσει το μικρό διαμέρισμα στην Καρνεάδου 24, στο οποίο έμενε τα τελευταία πέντε χρόνια μετά τον χωρισμό του με την Αμαλία και ότι ο Παπαληγούρας ήταν ενοχλημένος επειδή η Ιονική έκανε κατάσχεση περιουσιακών στοιχείων του αδελφού του έναντι χρεών. Οποιος γνώριζε, όμως, τον Καραμανλή και τον Παπαληγούρα, δεν μπορούσε να δώσει πίστη σε τέτοιες μικρότητες. Αν για κάτι ήταν προκατειλημμένοι και οι δύο εναντίον του Ανδρεάδη, αυτό πρέπει να είχε σχέση με την αγνωμοσύνη και την αλαζονεία του ανδρός.
Ο Ανδρεάδης επωφελήθηκε σαφώς από την οικονομική πολιτική που άσκησε ο Καραμανλής την οκταετία 1955 – 1963. Κι όμως, μετά το απριλιανό πραξικόπημα, η μεν σύντροφός του, η κ. Ντορέτ, ανέλαβε να εισαγάγει στην καλή κοινωνία τη Δέσποινα, ο ίδιος δε διαφήμιζε στο εσωτερικό και προπαντός στο εξωτερικό τους «καλούς» συνταγματάρχες που απήλλαξαν την Ελλάδα από τους διεφθαρμένους πολιτικούς και ο Γεώργιος Παπαδόπουλος έπαιζε μαζί του τάβλι δύο απογεύματα την εβδομάδα. Είναι ενδεικτικό ότι οι πιο στενοί του συνεργάτες (Κική Τσιτσιλιάνου, Παύλος Χατζηπαύλου, και Ευάγγ. Κατσαρός) τον συμβούλευαν να φύγει στο Παρίσι γιατί είχε εκτεθεί πολύ με τις σχέσεις του με τη χούντα.
Είδα για τελευταία φορά τον Ανδρεάδη την άνοιξη του 1987. Στα γενέθλιά του, μου έκανε τραπέζι στο διαμέρισμά του (Στησιχόρου 8) με το αγαπημένο του φαγητό! Κοτόπουλο με χυλοπίτες. Θυμάμαι ότι μου είπε: «Γράφεις στην «Καθημερινή» υπέρ του Σημίτη παινεύοντας το σταθεροποιητικό πρόγραμμα. Θέλω να του πεις να μου δώσει πίσω όχι την Εμπορική ή την Ιονική, αλλά την πιο μικρή τράπεζα, την Αττικής, και δεσμεύομαι να την κάνω σε μια πενταετία μεγάλη σαν την Εμπορική!». Παρέμενε δημιουργός και ήθελε να αποδείξει ότι, παρά τα χρόνια του, ήταν πάντα ένας ικανός μάνατζερ. Φυσικά, δεν το είπα ποτέ στον κ. Σημίτη, γιατί θα τον έπιανε πανικός!
ΥΓ.: Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο μετά τον θάνατο του Ανδρεάδη καταδίκασε το ελληνικό Δημόσιο στην καταβολή μιας τεράστιας αποζημίωσης για την ακύρωση της σύμβασης με τη «Στραν», την οποία εισέπραξαν τα παιδιά του.