Την όζουσα αδιαφορία της πολιτείας για το περιβάλλον και τα νερά καταγγέλλουν οι συμμετέχοντες στο Διατμηματικό Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών του ΑΠΘ (τμήματα Βιολογίας, Γεωλογίας και Πολιτικών Μηχανικών) και ζητούν από το ελληνικό κράτος να αξιοποιήσει τη συσσωρευμένη επιστημονική γνώση στην επίλυση των ζητημάτων μελέτης, διαχείρισης και προστασίας των υδάτων σε όλες τις λεκάνες απορροής της χώρας. Το θέμα είναι εθνικής σημασίας, επισημαίνουν.
Οι αρμόδιοι επιστήμονες και φορείς, με αφορμή την πρόσφατη καταδικαστική απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου σε βάρος της Ελλάδας, μιλούν για επτά χαμένα χρόνια για τα υδάτινα οικοσυστήματα της χώρας, αλλά και για μια προσπάθεια από πλευράς αρμοδίων υπηρεσιών να μεταβιβάσουν αλλού τις ευθύνες και τα αναγκαία μέτρα.
Οπως επισημαίνουν, το υπουργείο ΠΕΧΩΔΕ ουσιαστικά μεταβίβασε το όλο ζήτημα της κοινοτικής οδηγίας στις πλάτες των Περιφερειών, οι οποίες για ποικίλους λόγους δεν κατάφεραν να υλοποιήσουν εκθέσεις ολοκληρωμένης διαχείρισης και προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος των λεκανών απορροής και των φορέων διαχείρισής τους, αλλά και να διαχειριστούν τα προβλήματα που προκύπτουν στις διασυνοριακές λεκάνες απορροής. «Αξιοποιήστε τους εξειδικευμένους επιστήμονες» είναι το μήνυμα που στέλνουν οι επικεφαλής του Διατμηματικού Μεταπτυχιακού Προγράμματος του ΑΠΘ, υπογραμμίζουν σε ψήφισμα που εξέδωσαν.
«Οι λεκάνες απορροής των ποταμών (π.χ. Σπερχειός και Αξιός) και των θαλάσσιων κόλπων της Ελλάδας (π.χ. Θερμαϊκός) κινδυνεύουν άμεσα από την ανεξέλεγκτη ρύπανση. Η λειψυδρία και η υφαλμύρωση που θα είναι εντονότερη μέχρι το τέλος του αιώνα εξαιτίας των κλιματικών αλλαγών και των ανθρώπινων δραστηριοτήτων, θα αφανίσουν σημαντικούς υγρότοπους και λίμνες στη χώρα μας (π.χ. έχει ήδη υποχωρήσει η στάθμη της τεχνητής λίμνης του Μόρνου, της λίμνης Βεγορίτιδας, της λίμνης Κορώνειας», επισημαίνουν στο ψήφισμα οι επιστήμονες του τμήματος Βιολογίας που παρακολουθούν τα τελευταία 15 χρόνια την κατάσταση λιμνών και ποταμών της χώρας και υπογραμμίζουν ότι πρέπει άμεσα να ληφθούν μέτρα που θα στηριχθούν στην παρακολούθηση της οικολογικής ποιότητας των επιφανειακών υδάτων.
Δυσοίωνες προβλέψεις
«Είναι πέρα για πέρα λάθος η αντίληψη ότι η χώρα μας δεν έχει πρόβλημα στα νερά. Πάσχουμε. Δεν έχουμε ισοκατανομή, οι προβλέψεις είναι δυσοίωνες και μόνο το γεγονός ότι 300.000 γεωτρήσεις υπερεκμεταλλεύονται τους υπόγειους υδροφορείς θα έπρεπε να μας ανησυχήσει για την έλλειψη πόσιμου νερού στο μέλλον», ανέφερε μιλώντας στην «Κ» η καθηγήτρια Βιολογίας και επικεφαλής του Διατμηματικού Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών κ. Μαρία Λαζαρίδου. Παρακολουθώντας -περιστασιακά όμως- τα βιολογικά, υδρομορφολογικά και φυσικοχημικά στοιχεία λιμνών και ποταμών της χώρας, τα οποία ορίζει η κοινοτική οδηγία ως ποιοτικές παραμέτρους, οι επιστήμονες του τμήματος Βιολογίας έχουν διαπιστώσει ότι τα περισσότερα ποτάμια και λίμνες της χώρας βρίσκονται σε μια μέτρια οικολογική κατάσταση με τάση όμως επιδείνωσης.
Τα ποτάμια
Τα περισσότερα ποτάμια κοντά στις εκβολές τους παρουσιάζουν τα περισσότερα προβλήματα ρύπανσης. Εμφανίζουν λιγότερα στο μέσο ρουν και είναι πιο καθαρά κοντά στις πηγές, επισημαίνει η κ. Λαζαρίδου. Σύμφωνα με τις τελευταίες έρευνες του τμήματος:
-Ο Πηνειός είναι ο ποταμός που εμφανίζει μέτρια οικολογική κατάσταση σε όλο σχεδόν το μήκος του και μάλιστα ήταν ο πρώτος από τους ποταμούς που είχε επιλεγεί αμέσως μετά την κοινοτική οδηγία 2000/60 να αποτελέσει τον πιλότο παρακολούθησης-ολοκληρωμένης διαχείρισης και προστασίας.
-Ο Αλιάκμονας, ο μεγαλύτερος ποταμός της χώρας, εμφανίζει πρόβλημα ποιότητας των νερών του λόγω γειτνίασης των πηγών του με πηγές ρύπανσης στο νομό Καστοριάς, αλλά βελτιώνεται κατά μήκος της διαδρομής του προς την τεχνητή λίμνη Πολυφύτου Κοζάνης.
-Ο Αξιός (διασυνοριακός ποταμός) εμφανίζει μεν σοβαρά προβλήματα ρύπανσης στο έδαφος της ΠΓΔΜ, αλλά περίπου 80 χλμ. μακρύτερα από τη βιομηχανική περιοχή του Βέλες κοντά στα σύνορα εμφανίζεται να πληροί τις βιολογικές παραμέτρους και παρουσιάζει και πάλι πρόβλημα ρύπανσης μετά το Πολύκαστρο Κιλκίς.
-Ο Εδεσσαίος θεωρείται το πιο προβληματικό ποτάμι.
-Ο Αώος είναι μεν καθαρός επί ελληνικού εδάφους, αλλά εμφανίζει προβλήματα στις εκβολές του επί αλβανικού εδάφους. Η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας είναι σχεδόν η μόνη που έχει δρομολογήσει δράσεις έτσι όπως τις ορίζει ο νόμος 3199/2003, αλλά μόνο για τον ποταμό Στρυμόνα, ο οποίος εμφανίζει βελτίωση την τελευταία τριετία, ενώ τελευταία έχει ξεκινήσει -αν και σε «εμβρυϊκό στάδιο»- η συνεργασία με τη Βουλγαρία για τις κοινές (διασυνοριακές) λεκάνες απορροής.
Τα καθαρότερα νερά ποταμού εντοπίζονται στο φράγμα Θησαυρού της Δράμας, αν και ο Νέστος και παρά τη διακρατική συμφωνία Ελλάδας – Βουλγαρίας, γνωρίζει συχνά επεισόδια ρύπανσης από ανεξέλεγκτες χωματερές βουλγαρικών οικισμών κοντά στα σύνορα.
Στις λίμνες με βασικά κριτήρια παρακολούθησης το φυτοπλαγκτόν και τα κυανοβακτήρια, τη χειρότερη εικόνα εμφανίζει, βεβαίως, η λίμνη Κορώνεια της Θεσσαλονίκης. Από άποψη μείωσης των υδάτινων αποθεμάτων της είναι η Βεγορίτιδα και η Δοϊράνη, λίμνες οι οποίες -όπως ανέφερε η αναπληρώτρια καθηγήτρια Βιολογίας κ. Μαρία Μουστάκα- κατατάσσονται στη δεύτερη κατηγορία με μέτρια έως ελλιπή οικολογική κατάσταση. Στην ίδια κατηγορία βρίσκονται οι Μικρή Πρέσπα, η Βόλβη και η λίμνη (φράγμα) Διποτάμου Εβρου. Οι ετήσιες καιρικές συνθήκες (π.χ. ξηρασία) επηρεάζουν περισσότερο απ’ όλες τις λίμνες της Βόρειας Ελλάδας, τη λίμνη Πολυφύτου Κοζάνης, ενώ κάτω του μετρίου και σαφώς περισσότερο προβληματικές θεωρούνται οι λίμνες Ζάζαρης, Πετρών (Δυτ. Μακεδονία), Βιστωνίδα (Θράκη), Κερκίνη (κατά περιόδους λόγω υψηλής συγκέντρωσης κυανοβακτηρίων) και Καστοριάς, η οποία ωστόσο λόγω των μέτρων εμφανίζεται τα τελευταία χρόνια βελτιωμένη «επιδιώκοντας» την ένταξή της στη δεύτερη κατηγορία.