Μόνο το 5% των Ελλήνων φοιτητών μπορεί να διαβάζει πανεπιστημιακά βιβλία και άρθρα με γόνιμο τρόπο, έτσι ώστε τη γνώση που παίρνει να την κατανοεί και να μπορεί να την εφαρμόσει στην πράξη. Ερευνα σε δευτεροετείς φοιτητές του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών και του Πανεπιστημίου Μακεδονίας καταδεικνύει τη μεγάλη παθογένεια της ελληνικής εκπαίδευσης.
Οι μαθητές στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση το μόνο που μαθαίνουν είναι να αποστηθίζουν γνώσεις. Δεν έχουν σύστημα στο διάβασμα, δεν αποκτούν κριτική σκέψη, δεν γνωρίζουν πώς να ξεφύγουν από τα στενά πλαίσια του σχολικού βιβλίου, αξιοποιώντας και άλλες πηγές γνώσης. Μόνο στόχο έχουν την καλή επίδοση, που ουσιαστικά καλύπτει το πρόβλημα. Είναι ενδεικτικό ότι στο πλαίσιο της έρευνας, που παρουσιάζει σήμερα η «Κ», έγινε ένα τεστ αγγλικών στους δευτεροετείς φοιτητές. Οι οκτώ στους δέκα κατέχουν πτυχίο Proficiency, η απόκτηση του οποίου υποδηλώνει πολύ καλή γνώση της γλώσσας. Ομως, το 93% πήρε 4 με άριστα το 10!
«Οι νέοι έρχονται στο πανεπιστήμιο «κουβαλώντας» αφενός την κούραση από τις εξαντλητικές εισαγωγικές εξετάσεις, και αφετέρου την κουλτούρα της παθητικής μάθησης, που απέκτησαν κατά τα προηγούμενα 12 χρόνια εκπαίδευσης. Το πανεπιστήμιο θα τους φορτώσει με πρωτόγνωρες απαιτήσεις, όπως είναι το διάβασμα σε σύντομο χρονικό διάστημα επιστημονικών βιβλίων και η εκπόνηση εργασιών επιστημονικά διαρθρωμένων και με κριτικό πνεύμα. Αυτά απαιτούν την οργάνωση του χρόνου τους και την ύπαρξη δεξιοτήτων μάθησης, τις οποίες ποτέ δεν διδάχτηκαν, όπως οι συνομήλικοί τους στις περισσότερες ανεπτυγμένες χώρες», αναφέρει στην «Κ» η καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Μακεδονίας κ. Ζωή Γεωργαντά.
Ποια λύση υιοθετούν οι πελαγωμένοι Ελληνες φοιτητές; Αναπαράγουν το οικείο μοντέλο της παπαγαλίας. Οσο για τη χρήση βιβλιογραφίας και άλλων πηγών πλην του ενός συγγράμματος… ούτε συζήτηση. «Με τον τρόπο αυτό η μάθηση είναι βραχυχρόνια και δεν γίνεται ουσιαστικό κτήμα. Το αποτέλεσμα είναι ότι μπορεί ένας φοιτητής να πάρει μεγάλο βαθμό, αλλά στην ουσία δεν έχει αποκτήσει γνώση, γιατί όσα διάβασε τα έμαθε παπαγαλία και αν ερωτηθεί, ακόμα και 10 ημέρες αργότερα, επάνω στα ίδια θέματα, δεν θυμάται τίποτα. Πολύ περισσότερο αν είναι να χρησιμοποιήσει τις θεωρίες που έμαθε στην πράξη για να λύσει καθημερινά τεχνικά ή γενικά κοινωνικοοικονομικά προβλήματα», συμπληρώνει η επίκουρη καθηγήτρια του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Ελένη Κανδηλώρου. Τα ευρήματα της έρευνας δείχνουν -για μία ακόμη φορά- ότι θα πρέπει να γίνει ουσιαστική συζήτηση για το περιεχόμενο της υποχρεωτικής εκπαίδευσης.
Μελετούν μόνο επιφανειακά και τα «βασικά»
Οι έξι στους δέκα φοιτητές δήλωσαν ότι επέλεξαν να σπουδάσουν με βασικό στόχο να βρουν ευκολότερα καλή δουλειά, το 26% γιατί τους ενδιαφέρει το αντικείμενο της Σχολής τους και το 16% για να διευρύνει τους ορίζοντές του. Ως προς τον τρόπο που μελετούν προκύπτουν τα ακόλουθα:
-Οι περισσότεροι δεν γνωρίζουν ότι δεν αρκεί η παθητική παρακολούθηση των διαλέξεων, αλλά ότι απαιτείται ψάξιμο στη βιβλιοθήκη και στο Διαδίκτυο για να βρουν βιβλία και άρθρα που να πραγματεύονται τα θέματα που ανέπτυξαν οι καθηγητές τους στις διαλέξεις. Το 93,2% των φοιτητών δεν έχει ποτέ ή μόνο περιπτωσιακά διαβάσει βιβλία και άρθρα από τη βιβλιοθήκη ή το Διαδίκτυο.
-Αλλά ακόμα και αυτοί οι λίγοι (το 6,8% δηλαδή), που συνειδητοποιούν ότι για να κατανοήσουν τα πανεπιστημιακά μαθήματα πρέπει να διαβάσουν πέρα από το βασικό εγχειρίδιο, δεν γνωρίζουν τον τρόπο που πρέπει να μελετούν. Ετσι, ένας στους τέσσερις (25,3%) δήλωσε ότι συνεχίζει (όπως στην υποχρεωτική εκπαίδευση) να αποστηθίζει χωρίς να καταλαβαίνει αυτά που διαβάζει. Το 64,1% απομνημονεύει, αφού έχει κατανοήσει, ενώ μόνο το 10,5% δήλωσε ότι προσπαθεί να κατανοήσει ό,τι διαβάζει.
– Εντυπωσιάζει το γεγονός ότι όλοι οι φοιτητές δήλωσαν πως διαβάζουν ένα πανεπιστημιακό σύγγραμμα επιλεκτικά, με κριτήριο τη διάρθρωσή του και συνήθως επιλέγουν τα -θεωρούμενα- βασικά κεφάλαια.
-Η επιφανειακή μελέτη αποδεικνύεται από το γεγονός ότι το 62,5% εντοπίζει τις σημαντικότερες ιδέες ενός συγγράμματος, διαβάζοντας επιλεγμένες σελίδες. Ο ένας στους τέσσερις (25%) αρκείται να διαβάσει την εισαγωγή και τα συμπεράσματα κάθε κεφαλαίου. Μόλις το 12,5% των φοιτητών διαβάζει όλο το πανεπιστημιακό σύγγραμμα για να εντοπίσει τις σημαντικότερες ιδέες του.
-Η χρήση της βιβλιογραφίας για την μελέτη είναι… πολυτέλεια για τους Ελληνες φοιτητές. Μόνο το 6,2% χρησιμοποιεί συστηματικά βιβλιογραφικές αναφορές μετά το τέλος των διαλέξεων των καθηγητών. Το 56,2% δήλωσε ότι το κάνει συστηματικά και το 37,5% ποτέ.
-Το 72,1% των φοιτητών πιστεύει ότι το να κρατά σημειώσεις κατά τη διάρκεια των παραδόσεων είναι πολύ σημαντικό για να καταλάβει το μάθημα. Εντούτοις, το 56,6% του συνόλου δεν κρατάει σημειώσεις. Ο λόγος της αντίφασης; Οι φοιτητές δήλωσαν ότι δεν γνωρίζουν πώς να κρατούν σημειώσεις, και επειδή διστάζουν να ερωτήσουν τους καθηγητές τους, προτιμούν να μην κρατούν σημειώσεις καθόλου.
-Από το υπόλοιπο 43,4% που κρατά σημειώσεις, ο ένας στους δύο δεν γνωρίζει ότι απαιτείται επεξεργασία των σημειώσεων. Ετσι, δεν δοκιμάζει να ξαναγράψει τις σημειώσεις του από μνήμης ούτε ανατρέχει σε αυτές. Λίγοι τις ξανακοιτάζουν μια εβδομάδα πριν από τις εξετάσεις.
-Οι σημειώσεις που δίνουν οι καθηγητές έχουν λίγο καλύτερη τύχη. Αλλωστε, οι περισσότεροι δήλωσαν ότι οι διαλέξεις των καθηγητών είναι αρκετά έως πολύ αποτελεσματικές για την κατανόηση της ύλης. Βέβαια, η μεγάλη μερίδα των φοιτητών δεν συζητά για το περιεχόμενο των διαλέξεων και των σημειώσεων, αλλά τις επεξεργάζονται μόνοι τους.
-Οι φοιτητές δεν γνωρίζουν πώς να συνεργάζονται μεταξύ τους, κάτι πάρα πολύ σημαντικό για την ανάπτυξη δεξιοτήτων μάθησης. Το 66,5% δεν συνεργάζεται συστηματικά. Από αυτούς, 36,4% απάντησε ότι δεν συνεργάζεται ποτέ και το 30,1% μόνο πριν από τις εξετάσεις. Το 33,5% δήλωσε ότι συνεργάζεται συστηματικά.
-Οσον αφορά τις δεξιότητες στον προφορικό λόγο, το 58,6% δήλωσε ότι δεν έχει βοηθηθεί καθόλου στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, ενώ το υπόλοιπο 41,4% ανέφερε ότι οι γονείς του ή η συμμετοχή του σε κοινωνικές δραστηριότητες και συλλόγους το έχει βοηθήσει να αποκτήσει μικρή ευχέρεια προφορικού λόγου.
– Η πιλοτική έρευνα πραγματοποιήθηκε από ομάδα ερευνητών του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών και του Πανεπιστημίου Μακεδονίας με ερωτηματολόγιο σε τυχαίο στρωματοποιημένο δείγμα 312 δευτεροετών φοιτητών του τρίτου εξαμήνου. Υπεύθυνες της έρευνας ήταν η καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Μακεδονίας κ. Ζωή Γεωργαντά, η επίκουρη καθηγήτρια του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Ελένη Κανδηλώρου και η κ. Αλεξάνδρα Λειβαδά.