Οποιος νομίζει ότι όλοι οι αποδημούντες εις Κύριον παίρνουν «δύο μέτρα γης», όπως λέει και ο λαϊκός συνθέτης, απατάται. Οχι μόνο δεν υπάρχει ισότητα στα αναπαυτήρια των ψυχών, αλλά και ένα καλοστημένο σύστημα με πολλούς πρωταγωνιστές, λυμαίνεται τον ανθρώπινο πόνο και την απόγνωση. Ενα σύστημα που με τα χρόνια έχει εξελιχθεί σε μία ιδιαίτερα επικερδή βιομηχανία. Οσοι μάλιστα γνωρίζουν από κοντά την κατάσταση, έχουν να πουν ότι πρόκειται για τις πιο προσοδοφόρες επιχειρήσεις σε όλους τους δήμους. Τόσο επικερδείς, μάλιστα, που πολλοί δήμαρχοι (κυρίως αυτοί που συνορεύουν με περιαστικά δάση) δεν διστάζουν να επεκτείνουν τα νεκροταφεία καταστρέφοντας τα περιαστικά δάση.
Οι πρώτοι που συνήθως έρχονται σε επαφή με τους συγγενείς των εκλιπόντων είναι οι άνθρωποι από τα γραφεία κηδειών. Συνήθως έχουν καλές γνωριμίες με τους εργαζόμενους στα νοσοκομεία και γνωρίζουν ανά πάσα στιγμή ποιος πρόκειται να… φύγει, με αποτέλεσμα να διαγκωνίζονται στους διαδρόμους των νοσοκομείων προς άγραν της μακάβριας πελατείας! Μία κηδεία κοστίζει από 2.000 ευρώ η απλή, περίπου 3.500 μία κανονική και μπορεί να φτάσει ακόμη και τις 20.000· τα ποσά ποικίλλουν ανάλογα με τα γούστα και τα βαλάντια. Αν κάποιος θέλει φέρετρο από έβενο θα πληρώσει ακόμη και 10.000, όπως θα πληρώσει και την παρουσία και δεύτερου ιερέα (100 ευρώ) ή την παρουσία δεσπότη (300 ευρώ), ανθοστολισμό της εκκλησίας (ανάλογα με τα λουλούδια και την ποσότητά τους, από 250 – 300 ευρώ) και βεβαίως τον καφέ της… παρηγοριάς που ανάλογα με τα προσφερόμενα είδη κοστίζει από 400 ευρώ.
Τέλη ευπρεπισμού
«Κυρίαρχος» του κάθε νεκροταφείου συνήθως θεωρείται ο εκάστοτε αρμόδιος δημοτικός υπάλληλος (Αντιδήμαρχος Κοιμητηρίων). Βάσει του νόμου, οι συγγενείς πρέπει να καταβάλλουν στο δήμο το τέλος ευπρεπισμού Κοιμητηρίου (είτε ο τάφος είναι ιδιόκτητος είτε τριετίας) που ξεκινάει από 30 ευρώ και μπορεί να φτάσει έως και 200 (όπως συμβαίνει στο Α΄ Νεκροταφείο Αθηνών). Τα χρήματα αυτά καταλήγουν στα ταμεία των δήμων και διαμορφώνουν ένα διόλου ευκαταφρόνητο ποσό, αν υπολογίσει κανείς ότι ένα κοιμητήριο στην Αττική έχει κατά μέσον όρο τουλάχιστον 5.000 τάφους!
Η αγορά ενός τάφου (ειδικά σε περιοχές με κορεσμένα κοιμητήρια) είναι μία διαδικασία που περνάει μέσα από τα δημοτικά συμβούλια. Συχνά όμως μπορεί να δοθεί με ψηφοθηρικά κριτήρια, με αποτέλεσμα σε άλλη τιμή να πωλείται ένας τάφος σε δημότη και σε άλλη στους ετεροδημότες.
Αλλο έξοδο (που πρέπει να συνυπολογισθεί) είναι και εκείνο για το άναμμα των καντηλιών και τον καθαρισμό του τάφου που συνήθως αναλαμβάνουν κάποιοι υπάλληλοι του κοιμητηρίου. Το ποσό κυμαίνεται από 20 – 30 περίπου ευρώ το μήνα και δεν καταλήγει στα ταμεία του δήμου.
Οι Ναοί που βρίσκονται εντός των κοιμητηρίων είναι συνήθως δημοτικοί (και όχι ενοριακοί), όπου δεν υπάρχει τακτικός ιερέας για την τέλεση της εξοδίου ακολουθίας και λειτουργούν με συνταξιούχους ιερείς. Σε αυτές τις περιπτώσεις, οι δήμοι πιέζουν να γίνονται οι ιεροπραξίες στο δικό τους κοιμητήριο διότι με αυτόν τον τρόπο μπορούν να εισπράξουν επιπλέον χρήματα (βάσει συγκεκριμένου τιμολογίου άλλωστε) και πάντοτε σύμφωνα με τις επιλογές των συγγενών. Ετσι, όποιος θέλει δύο παπάδες στην ιεροπραξία θα τους πληρώσει. Αν θέλει και Επίσκοπο θα τον πληρώσει. Αν θέλει και χορωδία θα την πληρώσει επίσης. Αν πάλι επιθυμεί και λουλούδια και όλους τους νεωκόρους επί ποδός θα πληρώσει και πάλι!
Παράνομες επεκτάσεις μέσα σε δάση
Στην Αττική οι τάφοι είναι μία… πονεμένη ιστορία. Με εξαίρεση το μεγαλύτερο κοιμητήριο των Βαλκανίων (το Γ΄ Νεκροταφείο Αθηνών, στη Νίκαια, όπου βρίσκονται περισσότεροι από 27.000 τάφοι καταλαμβάνοντας έκταση 500 στρεμμάτων) όλα τα άλλα κοιμητήρια στη μεγάλη τους πλειονότητα αντιμετωπίζουν πρόβλημα χωρητικότητας. Το Α΄ Νεκροταφείο Αθηνών στο Μέτς, το Β΄ Νεκροταφείο στον Περισσό, το Νεκροταφείο του Παλαιού Φαλήρου (ο δήμαρχος του Π. Φαλήρου κ. Χατζηδάκης μάλιστα λέει ότι σε 3 – 4 χρόνια δεν θα υπάρχει διαθέσιμος τάφος), όπως και εκείνα στο Χολαργό και του Παπάγου, είναι κορεσμένα.
Και τα νεκροταφεία έχουν κορεστεί για δύο λόγους, εξηγούν στην «Κ» άνθρωποι που γνωρίζουν από κοντά τα πράγματα. Είτε γιατί οι δήμαρχοι, προκειμένου να αυξήσουν τα έσοδά τους, πωλούν διαθέσιμους τάφους, με αποτέλεσμα να μην υπάρχουν τάφοι τριετίας για τους δημότες. Είτε γιατί οι άνθρωποι πλέον δεν «λιώνουν» εύκολα λόγω των ισχυρών φαρμακευτικών αγωγών στις οποίες υποβάλλονται για ανίατες αρρώστιες (όπως νεοπλασίες, AIDS, κ.λπ.) με αποτέλεσμα να παρατείνεται και πέραν της τριετίας η παραμονή στον τάφο.
Μέχρι 100.000 ευρώ
Πολλοί είναι εκείνοι θέλουν να αγοράσουν τον τάφο τους. Οι τιμές λοιπόν ποικίλλουν καθώς όλα τα κοιμητήρια είναι χωρισμένα σε… ζώνες και κατηγορίες. Ετσι, στο Α΄ Νεκροταφείο Αθηνών ένας τάφος μπορεί να αγοραστεί προς 100.000 ευρώ σε καλή ζώνη ενώ σε μέτρια περιοχή μπορεί και να βρεθεί η.. .ευκαιρία με 25.000. Στη Νίκαια, πιο λαϊκό Κοιμητήριο, οι τάφοι, ακόμη και σε καλά σημεία, κοστίζουν μέχρι 35.000 ευρώ, ενώ στις μέτριες ζώνες μπορεί να αποκτηθούν και με 8.000. Στο Παλαιό Φάληρο, ένας απλός τάφος μπορεί να αποκτηθεί με 5.000 ευρώ ενώ δεν υπάρχει διπλός κάτω από τις 10.000.
Και ενώ η καύση μοιάζει με λύση, εν τούτοις πολλοί είναι οι δήμαρχοι που επιλέγουν την παράνομη και συχνά άκρως επικίνδυνη επέκταση των κοιμητηρίων τους. Σύμφωνα με καταγγελίες που έφτασαν στην «Κ», ο δήμος Παπάγου επεκτείνει το κοιμητήριο στο παρακείμενο δάσος, ενώ ο δήμος Χολαργού επιχειρεί να το επεκτείνει σε παρακείμενο ρέμα. Τόσο η μία όσο και η άλλη επέκταση εγκυμονεί τεράστιους κινδύνους, καθώς τα αναμμένα καντήλια μέσα στην πευκόφυτη περιοχή (με τις πευκοβελόνες να λειτουργούν ως καύσιμο υλικό) μπορεί να πυροδοτήσουν πυρκαγιές, ενώ η επέκταση πάνω στο ρέμα μπορεί να ξηλώσει τους τάφους σε μία δυνατή νεροποντή.
Η καύση
Οπως εξηγεί στην «Κ» ο αντιδήμαρχος Κοιμητηρίων του δήμου Αθηναίων κ. Αθ. Καφέζας, υπάρχει μελέτη για την κατασκευή αποτεφρωτηρίου, η οποία όμως δεν έχει οριστικοποιηθεί. Προς το παρόν, ένα αποτεφρωτήριο θα ήταν αρκετό για να καλύψει τις ανάγκες της πόλης (και ίσως ολόκληρου του Λεκανοπεδίου) υποστηρίζει ο κ. Καφέζας, αφού σύμφωνα με μελέτη φαίνεται ότι μόνο το 3% – 5% των νεκρών θα καταλήξουν στο αποτεφρωτήριο κατά τον πρώτο χρόνο της λειτουργίας του.
Η κατασκευή του, πάντως, θα κοστίσει περίπου 1,5 εκατ. ευρώ, ενώ η δαπάνη για την αποτέφρωση δεν θα ξεπερνά το ποσό μιας μέτριας δαπάνης για κανονική κηδεία (δηλαδή τις 3.000 ευρώ).