Παγκοσμιο Χωριο

4' 59" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Στα απομνημονεύματά του, ο μεγάλος Αργεντινός συγγραφέας Ερνέστο Σάμπατο αναφέρει ένα διασκεδαστικό περιστατικό, που έγινε την εποχή των αναζητήσεών του στο Παρίσι. Ο Σάμπατο είχε σπουδάσει φυσικός. Στη δεκαετία του ’30 ξεκινούσε μια πολλά υποσχόμενη καριέρα ως κορυφαίος ερευνητής στο Εργαστήριο Κιουρί, πριν τα παρατήσει για να ασχοληθεί με τη συγγραφή. «Μέσα στην τρομαχτική αστάθεια εκείνης της εποχής», γράφει ο Σάμπατο, «γνώρισα ένα παράξενο άνθρωπο, τον μεγάλο Ισπανό ζωγράφο Οσκαρ Ντομινίκεζ (…) Η τρέλα του και οι μόνιμες πλάκες του ήταν ένα τεράστιο πεδίο ελευθερίας μέσα στη στενότητα του επιστημονικού σύμπαντος. (…) Κάποια εποχή, μάλιστα, ο Ντομινίκεζ ασχολήθηκε και με την έρευνα προκειμένου να δημιουργήσει «λιθοχρονικές επιφάνειες». Κι επειδή εγώ προερχόμουν από την φυσική, επινόησα αυτή τη λέξη που σημαίνει «απολίθωση του χρόνου», μια κουταμάρα που μου κατέβηκε έτσι ξαφνικά… Το πλήρες κείμενο της έρευνας δημοσιεύθηκε στον «Μινώταυρο» (σ.σ.: γαλλική επιθεώρηση, όργανο των υπερρεαλιστών) κι έμεινε για μένα σαν μαρτυρία μιας εποχής κρίσης. Οπως πάντα, ο Αντρέ Μπρετόν το εγκωμίασε με τον συνηθισμένο του στόμφο, χωρίς καθόλου να επισημάνει ότι ήταν ένας συνδυασμός φάρσας και μαύρου χιούμορ…»

Αν η φάρσα των Σάμπατο-Ντομινίκεζ ήταν μαρτυρία κρίσης στον Μεσοπόλεμο, το πείραμα Σοκάλ ήταν η αποδόμηση όλου του μεταμοντέρνου νεφελώματος. O Αλαν Σοκάλ, φυσικός του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, είχε εκνευριστεί από την αυξανόμενη «πολιτικοποίηση των φυσικών επιστημών». H αριστερή διανόηση της Αμερικής χρησιμοποιεί όλο και περισσότερο όρους της φυσικής και των μαθηματικών (θεωρία του χάους, μη γραμμικές εξισώσεις, κβαντική θεωρία, αρχή της αβεβαιότητας, θεωρία της σχετικότητας κ.λπ.) χωρίς φειδώ και χωρίς λογική. Γεμίζουν σελίδες επί σελίδων με ασαφείς προτάσεις, θεωρίες που περισσότερο μοιάζουν με ποίηση, παρά με τεκμηριωμένες επιστημονικές προτάσεις.

Κάθισε, λοιπόν, κι έγραψε ένα γεμάτο ανοησίες άρθρο, χρησιμοποιώντας τη φρασεολογία των «μεταμοντέρνων». Με τον βαρύγδουπο τίτλο: «Υπερβαίνοντας τα όρια: Προς μία μετασχηματιστική ερμηνευτική της κβαντικής βαρύτητας» το έστειλε να δημοσιευτεί στο κορυφαίο επιστημονικό περιοδικό του χώρου, το «Social Τext».

«Ηθελα να δω», έγραψε ο ίδιος, «αν το κορυφαίο επιστημονικό περιοδικό της Αμερικής θα δημοσίευε ένα άρθρο γεμάτο ανοησίες αν α) ακουγόταν καλό, β) κολάκευε τις ιδεολογικές προκαταλήψεις των διευθυντών του.

Η απάντηση, δυστυχώς, ήταν: ναι».

Η δημοσίευση του άρθρου και η αποκάλυψη της απάτης (από τον ίδιο τον Σοκάλ με άρθρο του σε ένα άλλο περιοδικό, ονόματι «Lingual Franca») ξεσήκωσε σάλο σε όλο τον κόσμο. Το «Υπερβαίνοντας τα όρια» έγινε πρωτοσέλιδο σε όλες τις αμερικανικές εφημερίδες, ενώ η Le Monde και η Liberation πλημμύρισαν με άρθρα υπέρ και κατά του Σοκάλ. Επί μήνες δημοσίευαν αφιερώματα επί αφιερωμάτων. Οι Γάλλοι διανοούμενοι (π.χ. Ζακ Ντεριντά, Πολ Βιρίλιο, Ζιλ Ντελέζ, κ.λπ.) είναι οι ιερείς αυτού του είδους της σκέψης που θεωρεί τα πάντα σχετικά και ανακατεύει τις έννοιες της φυσικής με ιδεολογικά κατασκευάσματα που καμιά σχέση δεν έχουν με τον πραγματικό κόσμο.

«Με ενοχλεί η τσαπατσούλικη σκέψη», λέει ο Σοκάλ. «Ιδιαίτερα με ενοχλεί η εξάπλωση αυτής της τσαπατσούλικης σκέψης, που συγχέει σοβαρές ιδέες με ανόητες. ..αυτό που με σοκάρει περισσότερο είναι η ιδέα πως δεν υπάρχουν αντικειμενικές αλήθειες, ούτε στις κοινωνικές, ούτε στις φυσικές επιστήμες».

«Το άρθρο που έγραψα πέρα από το να είναι «ένα διασκεδαστικό συνονθύλευμα μπουρδολογιών», είναι επίσης μια εξέχουσα βιβλιογραφία τσαρλατανισμού και ανοησίας δεκάδων εξεχόντων Γάλλων και Αμερικανών διανοουμένων».

Πολλοί μεταμοντέρνοι ισχυρίζονται (φυσικά, με την ασάφεια που διακρίνει τον λόγο τους) πως ούτε οι φυσικοί νόμοι είναι απόλυτοι. Σε μια άλλη κοινωνία θα είχαμε άλλους φυσικούς νόμους. O Σοκάλ ενοχλείται από αυτή την παραδοχή:

«Οσοι ισχυρίζονται ότι οι νόμοι της φυσικής είναι απλές κοινωνικές συμβατικότητες, τους προσκαλώ να παραβούν αυτές τις συμβατικότητες, περνώντας από το παράθυρο του διαμερίσματός μου. Ζω στον 25ο όροφο ενός ουρανοξύστη».

Η κριτική που δέχτηκε εστιάστηκε εν πολλοίς στο γεγονός ότι οι «μεταμοντέρνοι», οι «μεταστρουκτουραλιστές», οι «κοινωνικοί κουνστρουκτιβιστές» και άλλα πολλά σε -ιστές, δηλώνουν πως έχουν αριστερή τοποθέτηση. Πώς μπόρεσε αυτός (ένας Αριστερός διανοούμενος, ένας άνθρωπος που κατέβηκε να διδάξει στη Νικαράγουα το 1988 κόντρα στην πολιτική Ρέιγκαν) να τους κάνει τέτοιο χουνέρι; Πώς μπόρεσε να δώσει τα όπλα στη Δεξιά, όχι απλώς να τους πολεμήσει, αλλά να γελά μαζί τους;

«Ομολογώ πως χρειάστηκε να γράψω πολλές φορές το άρθρο μου (σ.μ.: «Υπερβαίνοντας τα όρια») για να πετύχω το δικό τους επίπεδο ασάφειας», απαντά ο Σοκάλ… «Είμαι απτόητος παλιός Αριστερός, ο οποίος ποτέ δεν κατάλαβε πώς η «αποδόμηση» μπορεί να βοηθήσει την εργατική τάξη. Είμαι, επίσης, ένας πληκτικός παλιός επιστήμονας που πιστεύει αφελώς ότι υπάρχει εξωτερικός κόσμος, ότι υπάρχουν αντικειμενικές αλήθειες γι’ αυτόν τον κόσμο και δουλειά μου είναι να ανακαλύψω μερικές.

Ο βασικός μου σκοπός, όμως, δεν είναι να υπερασπίσω την επιστήμη από τις ορδές των βαρβάρων της λογοτεχνικής κριτικής. H ανησυχία μου είναι περισσότερο πολιτική. Να πολεμήσω τη μόδα των μεταμοντερνιστών/ μεταδομιστών/κοινωνικών-δομιστών (…), η οποία είναι επιζήμια για τις αρχές και το μέλλον της Αριστεράς.»

Ολη αυτή η ιστορία κατέληξε σε ένα βιβλίο «Imposteures Intellectuelles» («Τσαρλατάνοι Διανοούμενοι»),, που κυκλοφόρησε πρώτα στα γαλλικά, γιατί «ο γαλλικός λαός παίρνει τους διανοούμενούς του πολύ στα σοβαρά» και έγινε αμέσως best-seller. Νέος γύρος διαμάχης και νέα πυρά από την Αριστερά.

«Λένε αόριστα πράγματα», σημείωσε ο Σοκάλ. «Αν τους πιέσεις, σου απαντάνε «Ω, αυτό που εννοούσα δεν είναι αυτό το ριζοσπαστικό, το οποίο μοιάζει. Αυτό που πραγματικά εννοώ είναι μπλα, μπλα, μπλα. όπου «μπλα, μπλα, μπλα» σημαίνει όχι μόνο ότι δεν είναι κάτι ριζοσπαστικό, αλλά και αναληθές…»

Ο Τζον Λοκ από τον 18ο αιώνα προειδοποιούσε: «Δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος να καταστήσει κανείς δημοφιλείς ή να υπερασπίσει παράξενες και παράλογες θεωρίες από το να τις εφοδιάσει με πλήθος δυσνόητων, αμφίβολων και ασαφών λέξεων». Και αν σκεφθεί κανείς ότι ο Αγγλος φιλόσοφος δεν είχε προλάβει να διαβάσει το «Ιδού τώρα το ακόλουθο παράδειγμα, το παράδειγμα επίσης αυτού που ακολουθεί, ένα δεύτερο παράδειγμα πρωτοδεύτερης θέσης, το παράδειγμα αυτού του πρωτότοκου υιού, αυτού του δεύτερου πρωτότοκου παιδιού του Ιακώβ Φρόιντ, αυτού του διπλού ιστορικού καταστατικού, που αμύνεται χωρίς να θέλει να αποφύγει να είναι χωρίς να είναι ψυχαναλυτής» (Ζακ Ντεριντά: H έννοια του αρχείου, εκδ. Εκκρεμές 1996)

Ιnfo

– Ερνέστο Σάμπατο, «Πριν το τέλος», εκδ. Γκοβόστη.

– Alan Sokal, Jean Bricmont, «Intellectual Impostures. Postmodern Philosophers’ Abuse of Science», εκδ. Profile Books.

– Jaques Bouversse, «Γοητευτικές και παραπλανητικές ακροβασίες της φιλοσοφίας», εκδ. Πατάκη.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή