Αρχισα να διαβάζω το τελευταίο βιβλίο του Γερμανού νομικού, καθηγητή και συγγραφέα Μπέρνχαρντ Σλινκ. Τίτλος του «Το Σαββατοκύριακο» (εκδ. Κριτική) και θέμα του είναι η συνάντηση μιας ομάδας από παλιά μέλη της RAF, του αντάρτικου πόλης που έδρασε στη Γερμανία τη δεκαετία του ’70 και του ’80. Αφορμή η αποφυλάκιση ενός από τα βασικά στελέχη του.
Λίγες μέρες νωρίτερα είχα διαβάσει (ετεροχρονισμένα) το «Διαβάζοντας στη Χάννα», το βιβλίο που έγινε μπεστ σέλερ 10 χρόνια πριν και ξαναγίνεται και τώρα, λόγω της ταινίας «Σφραγισμένα χείλη».
Και στα δύο βιβλία οι ήρωες έχουν αφήσει πίσω τους μια περίοδο που θέλουν να ξεχάσουν, από την οποία θέλουν να ξεκόψουν. Προσπαθούν να σταθούν στα πόδια τους, αλλά οι μνήμες τους γυρνούν διαρκώς πίσω. Κι ένα από τα στοιχεία που τους στοιχειώνουν, και στα δύο βιβλία, είναι οι ερωτικές σχέσεις που έμειναν ανεκπλήρωτες, μισοτελειωμένες, λειψές, σπαραγμένες…
Εκείνο που παρατήρησα, σαν πρώτη αίσθηση από τα δύο βιβλία, είναι η αλλαγή στις προσωπικές σχέσεις. Το «Διαβάζοντας στη Χάννα» εκτυλίσσεται στα τέλη της δεκαετίας του ’50, αρχές του ’60. Στο «Σαββατοκύριακο» βρισκόμαστε στη δεκαετία του ’90, στην εκπνοή του 20ού αιώνα.
Στο πρώτο βιβλίο αλλιώς εκφράζεται από τους πρωταγωνιστές η τρυφερότητα, η ερωτική ανάμνηση, το ανεκπλήρωτο συναίσθημα. Παρακολουθεί την έκφραση και τον ψυχισμό εκείνων των δεκαετιών. Στη σύγχρονη εποχή, στο δεύτερο βιβλίο, επικρατεί στις σχέσεις αυτής της παρέας που κάποτε ήταν όλοι κολλητοί, ο κυνισμός, η απόκρυψη των συναισθημάτων, ο καθωσπρεπισμός, η καχυποψία. Η μη έκφραση εν τέλει.
Ο Μπέρνχαρντ Σλινκ δεν διδάσκει μόνο Φιλοσοφία του Δικαίου. Φαίνεται ότι παρατηρεί με ιδιαίτερη οξυδέρκεια και τον κόσμο γύρω του. Και φαίνεται ότι παρατήρησε, σωστά, ότι από τη δεκαετία του ’90 (;) οι σχέσεις των ανθρώπων έγιναν πιο άνετες και χαλαρές, αλλά ίσως και πιο κενές. Συναναστρεφόμαστε πολύ περισσότερους ανθρώπους, κάνουμε πολύ περισσότερες γνωριμίες, αλλά μετράμε όλο και λιγότερους φίλους. Εχουμε άποψη για τα πάντα, συμμετέχουμε σε όλες τις συζητήσεις, αλλά «κλειδώνουμε» όταν πρόκειται να μιλήσουμε για συναισθήματα.