Φθίνουν οι υποτροφίες για τα Ελληνικά

Φθίνουν οι υποτροφίες για τα Ελληνικά

6' 23" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

«Είναι στην ιεραρχία… Εκκρεμεί η υπογραφή». Η απάντηση αυτή από αρμόδια χείλη του υπουργείου Πολιτισμού στην ερώτηση της «Κ» για την «τύχη» των κονδυλίων για τις υποτροφίες του προγράμματος Ελληνικής Γλώσσας, Ιστορίας και Πολιτισμού, που προσφέρει εδώ και 40 χρόνια η Ελλάδα σε αλλοδαπούς φοιτητές στη Θεσσαλονίκη, μέσω του Ιδρύματος Μελετών Χερσονήσου του Αίμου, είναι μάλλον αποκαλυπτική.

Για άλλη μια χρονιά, τρίτη συνεχή, το πρόγραμμα κινδυνεύει να μην υλοποιηθεί, λόγω γραφειοκρατικών κωλυμάτων. «Εάν αυτό δεν είναι ενδεικτικό της βαρύτητας που δίνεται στη διάδοση της ελληνικής γλώσσας και πολιτισμού, τότε δεν ξέρω τι είναι…», λέει χαρακτηριστικά στην «Κ» διδάσκων σε κορυφαίο Τμήμα Νεοελληνικών Σπουδών της Ευρώπης.

Για το συγκεκριμένο πρόγραμμα, πάντως, το σημαντικότερο που προσφέρει η χώρα σε αλλοδαπούς φοιτητές και το οποίο χαίρει διεθνούς αναγνώρισης, οι προθέσεις είχαν διαφανεί ήδη από το 2004. Μολονότι εδώ και 30 χρόνια το ΥΠΠΟ χορηγούσε κατά μέσο όρο 125 υποτροφίες ετησίως σε πανεπιστήμια σε κάθε γωνιά της υφηλίου, αίφνης πριν από πέντε χρόνια, αυτές μειώθηκαν σε 80. Πέρυσι, η απόφαση για την παροχή υποτροφιών ελήφθη κυριολεκτικά την τελευταία στιγμή έπειτα από διαμαρτυρίες καθηγητών από τα Τμήματα Νεοελληνικών Σπουδών σε Ευρώπη και Αμερική. Φέτος η σχετική υπογραφή αγνοείται. «Γνωρίζουμε ότι το αίτημα έχει αποσταλεί αρμοδίως εδώ και αρκετό καιρό», αποκαλύπτει στην «Κ» στέλεχος του ΥΠΠΟ, «ωστόσο ακόμα δεν έχει υπάρξει απάντηση από «πάνω». Ας ελπίσουμε ότι θα εγκριθούν τα χρήματα, το πρόγραμμα είναι σημαντικό». Από αυτό έχουν αποφοιτήσει περισσότεροι από 7.000 φοιτητές και επιστήμονες, πολλοί από τους οποίους στελεχώνουν σήμερα τα Τμήματα Νεοελληνικών Σπουδών του εξωτερικού.

Βρισκόμαστε όμως ήδη στα μέσα Απριλίου και η αγωνία στα ανά τον κόσμο Τμήματα Νεοελληνικών Σπουδών, στα οποία αντιστοιχεί από μία υποτροφία, η αγωνία έχει κορυφωθεί. Τα μαθήματα ολοκληρώνονται σ’ ένα μήνα και οι φοιτητές που έχουν δηλώσει συμμετοχή θα πρέπει να γνωρίζουν τουλάχιστον εάν το πρόγραμμα θα υλοποιηθεί ώστε να προγραμματίσουν το καλοκαίρι τους (σ.σ. το πρόγραμμα πραγματοποιείται τον Αύγουστο). «Για να μας πάρουν στα σοβαρά, πρέπει να έχουμε συνέπεια», τονίζουν σε κάθε τόνο οι νεοελληνιστές.

Συρρίκνωση

Πρόκειται για άλλη μία απόδειξη για το ότι η ελληνική πολιτεία αδυνατεί να «επενδύσει» στη διάδοση του ελληνικού πνεύματος στο εξωτερικό. Πριν από δύο εβδομάδες, η «Κ» είχε αποκαλύψει ότι τα κονδύλια που διατίθενται για τη στήριξη των Τμημάτων Νεοελληνικών Σπουδών βαίνουν μειούμενα, με αποτέλεσμα πολλά από αυτά τα τμήματα σταδιακά να απαξιώνονται και εντέλει να καταργούνται. (Χαρακτηριστική η περίπτωση του ιστορικού Τμήματος του Πανεπιστημίου της Λειψίας.) Πράγματι, όπως λέει στην «Κ» ο κ. Κωνσταντίνος Δημάδης, καθηγητής του Πανεπιστήμιου Freie του Βερολίνου και πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Νεοελληνικών Σπουδών, «εάν η ελληνική Πολιτεία δεν φροντίσει με όλα τα ενδεδειγμένα μέσα να αποκτήσουμε ακαδημαϊκά στελέχη νεοελληνιστές στις ευρωπαϊκές χώρες (στη Γερμανία Γερμανούς, στην Ολλανδία Ολλανδούς κοκ), τότε ο κλάδος των Νεοελληνικών Σπουδών είναι ζήτημα εάν θα επιβιώσει σε ένα-δύο δυτικοευρωπαϊκά πανεπιστήμια έως το 2040».

Τι προσφέρουν όμως στη χώρα μας τα τμήματα αυτά; «Η ελληνική κοινωνία χρειάζεται Ευρωπαίους συμπολίτες οι οποίοι γνωρίζουν την εξέλιξη, τον χαρακτήρα και τα σημερινά προβλήματα που αντιμετωπίζει η Ελλάδα. Εφόσον στη σημερινή Ευρώπη, ο αλλοδαπός φοιτητής των Νεοελληνικών Σπουδών εκπαιδευτεί σφαιρικά σε ό,τι αφορά τη σύγχρονη ελληνική κοινωνία θα αποτελέσει τη γέφυρα στη χώρα του για την αντικειμενική κατά το δυνατόν αντιμετώπιση των σημερινών προβλημάτων της ελληνικής κοινωνίας μέσα στην ευρύτερη κοινότητα των ευρωπαϊκών (και όχι μόνο) χωρών».

«Είναι απλό», συμπληρώνει ο καθηγητής του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν και αντιπρόεδρος της Αμερικανικής Εταιρείας Νεοελληνικών Σπουδών κ. Βασίλης Λαμπρόπουλος. «Είναι θέμα παρουσίας της σύγχρονης Ελλάδας σ’ έναν πολύ δυναμικό χώρο μόρφωσης και πολιτισμού που λέγεται πανεπιστήμιο. Αν η Ελλάδα έχει εκεί μια παρουσία, κάτι καλό θα βγει. Εάν υπάρχει ακόμα ένας λόγος που η Ελλάδα παραμένει ψηλά στους δείκτες πολιτιστικού κεφαλαίου είναι επειδή υπάρχουν ακόμα άνθρωποι εκεί έξω που θεωρούν ότι ο πολιτισμός μας είναι άξιος μελέτης και διδασκαλίας».

Δύο χρόνια κενή η έδρα στο Τμήμα του Αμστερνταμ

Το Τμήμα Νεοελληνικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου του Αμστερνταμ είναι ένα από εκείνα που αντιμετωπίζουν σήμερα τον κίνδυνο κατάργησης. Η έδρα παραμένει κενή εδώ και δύο χρόνια και δεν προβλέπεται άμεσα πλήρωσή της. Η «Κ» επικοινώνησε με την κ. Τατιάνα Μαρκάκη, καθηγήτρια του Τμήματος.

– Κυρία Μαρκάκη, έχει μειωθεί το ενδιαφέρον των φοιτητών;

– Δυστυχώς το ενδιαφέρον των φοιτητών για τις Νεοελληνικές Σπουδές έχει μειωθεί κατακόρυφα τα τελευταία χρόνια. Η μείωση έχει αρχίσει εδώ και μια δεκαετία.

– Πού οφείλεται αυτό κατά τη γνώμη σας;

– Οι σημερινοί φοιτητές σκέφτονται πριν αρχίσουν τις σπουδές τους περισσότερο τη χρησιμότητα κάθε γνωστικού αντικειμένου, παρά τη συναισθηματική επαφή τους μ’ αυτό. Και αν τώρα επιχειρήσουμε να συγκρίνουμε τις «μεγάλες» γλώσσες (όπως τα αγγλικά, τα ισπανικά) με τις «μικρές» (όπως τα ελληνικά), τότε καταλαβαίνετε ότι το παιχνίδι είναι χαμένο…

– Δεν υπάρχουν και οικονομικοί λόγοι για τον μαρασμό των τμημάτων;

– Ναι, ένας δεύτερος παράγοντας που οδηγεί στη μείωση του ενδιαφέροντος των φοιτητών για τις ξένες φιλολογίες (και κατά συνέπεια και τις νεοελληνικές σπουδές) στην Ολλανδία είναι οι συνεχείς περικοπές στις φιλοσοφικές σχολές της χώρας. Η υποτυπώδης στελέχωση των τμημάτων «διώχνει» τους φοιτητές, η μείωση των φοιτητών οδηγεί σε ευρύτερες περικοπές όσον αφορά το ΔΕΠ και το πρόγραμμα σπουδών και αυτές οδηγούν σε μεγαλύτερη μείωση των φοιτητών που οδηγεί σε μείωση των διαθέσιμων κονδυλίων και ούτω καθ’ εξής.

– Τι πρέπει να γίνει;

– Η διάθεση μεγαλύτερων κονδυλίων είναι απαραίτητη. Σ’ αυτό μπορεί να βοηθήσει και η Ελλάδα με τη συστηματική (όχι περιστασιακή) παροχή οικονομικής αρωγής. Επίσης η σύμπραξη συμμαχιών με άλλα συναφή Τμήματα ευρύτερης κατεύθυνσης (Ευρωπαϊκών Σπουδών, Σπουδών Ν.Α. Ευρώπης κ.λπ.) μπορεί να αποδειχτεί σωτήρια. Ωστόσο, σ’ αυτήν την περίπτωση συχνά ισχύει η ρήση «το μεγάλο ψάρι τρώει το μικρό»…

Αλλη νοοτροπία στις ΗΠΑ

Την ώρα που στην Ευρώπη οι μαρτυρίες περιγράφουν μια κατάσταση παρακμής, με τους φοιτητές να λιγοστεύουν, τα χρήματα να περιορίζονται, τα προγράμματα να συρρικνώνονται και τις θέσεις να κλείνουν, στις ΗΠΑ… οι φοιτητές αυξάνονται, τα οικονομικά βελτιώνονται και τα προγράμματα επεκτείνονται! Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν, το Νεοελληνικό Πρόγραμμα του οποίου μέσα στην τελευταία δεκαετία τριπλασίασε τους φοιτητές του από 100 σε 300 και το προσωπικό του από έναν σε τρεις διδάσκοντες. Μάλιστα, στα τμήματα των ΗΠΑ, οι περισσότεροι φοιτητές δεν είναι Ελληνες ομογενείς, αλλά Αμερικανοί!

Τι είναι άραγε αυτό που διαφοροποιεί τις νεοελληνικές σπουδές στην Αμερική; «Δύο πράγματα», υποστηρίζει μιλώντας στην «Κ» ο καθηγητής του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν και αντιπρόεδρος της Αμερικανικής Εταιρείας Νεοελληνικών Σπουδών κ. Βασίλης Λαμπρόπουλος. «Καταρχήν, το εκπαιδευτικό σύστημα εδώ είναι πιο ευέλικτο για τον φοιτητή, τον αφήνει να διαλέξει το μάθημα που θέλει να παρακολουθήσει. Εχουμε γιατρούς, βιολόγους, δικηγόρους να παίρνουν μαθήματα νεοελληνικών είτε γιατί θέλουν να μάθουν τη γλώσσα είτε γιατί τους ενδιαφέρει ο πολιτισμός μας». Αυτό «απελευθερώνει» και τους διδάσκοντες. «Πράγματι, εφόσον μαθαίνουμε να θεωρούμε όλους τους φοιτητές του πανεπιστημίου ως εν δυνάμει κοινό μας, εμπνεόμαστε και λειτουργούμε πιο ανοιχτά. Διδάσκουμε τα νεοελληνικά ως μέρος μιας επιστήμης, όχι ως αυτόνομο κλάδο. Οι φοιτητές μας γίνονται ιστορικοί, γλωσσολόγοι, πολιτικοί επιστήμονες -όχι νεοελληνιστές. Αυτό είναι πολύ σημαντικό γιατί οι φοιτητές θα βλέπουν πάντα την Ελλάδα σε συνδυασμό με κάτι άλλο (τα Βαλκάνια, την Ευρώπη κλπ.) και όχι ως χώρα μόνη της». Από τους 38 φοιτητές που έχει φέτος ο κ. Λαμπρόπουλος, μόλις οι 8 είναι Ελληνες και μάλιστα 3ης και 4ης γενιάς.

Η δεύτερη ειδοποιός διαφορά αφορά στη στήριξη της ομογένειας. «Δεν είναι ότι στηρίζουν οικονομικά τα τμήματά μας, αλλά ότι, με τις συμβολικές τους συνεισφορές, παρακινούν τα πανεπιστήμια να μας πάρουν περισσότερο στα σοβάρα», λέει ο κ. Λαμπρόπουλος.

Ωστόσο, η Ελλάδα λάμπει διά της απουσίας της από τα αμερικανικά πανεπιστήμια. «Κάθε σοβαρή χώρα στέλνει οικονομική υποστήριξη για τον πολιτισμό της στα αμερικανικά πανεπιστήμια. Είναι μια κίνησης τεράστιας συμβολικής σημασίας. Δεν είναι δυνατόν να λείπει η Ελλάδα από τα πανεπιστήμια από τα οποία θα βγουν οι μελλοντικές παγκόσμιες ηγεσίες. Δυστυχώς όμως τα χρήματα λιγοστεύουν. Οι κυβερνήσεις δεν το ‘χουν πάρει στα σοβαρά».

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή