Η «πράσινη επανάσταση» της Τεχεράνης

Η «πράσινη επανάσταση» της Τεχεράνης

4' 52" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Πληθωρικές προσδοκίες για το Ιράν έφεραν στη Δύση οι πρώτοι μήνες του 2009. Τον Ιανουάριο, ο Μπαράκ Ομπάμα έτεινε χείρα συνεργασίας (μια από τις πολλές που έχει τείνει, σαν άλλη θεά Κάλι, προς τους εχθρούς της Αμερικής) στην Τεχεράνη. Τον Φεβρουάριο, η Ισλαμική Δημοκρατία γιόρτασε πανηγυρικά τα 30 χρόνια από την επανάσταση που ανέτρεψε τον σάχη. Εμπλεος αυτοπεποίθησης, αν και κάπως ανόρεκτα, ο Μαχμούντ Αχμεντινετζάντ εμφανίστηκε έτοιμος να συναντήσει τον Αμερικανό ηγέτη στα μισά του δρόμου. Εντελώς πρόσφατα, στις 10 Ιουνίου, οι Financial Times, υπό τον τίτλο «Ζωηρή θεο-δημοκρατία», εμφανίζονταν εντυπωσιασμένοι από την απροσδόκητα ανοιχτή αναμέτρηση εν όψει των προεδρικών εκλογών της 12ης Ιουνίου: Τηλεοπτικά ντιμπέιτ, ογκώδεις διαδηλώσεις και διάχυτες ελπίδες ότι το μεγάλο, ιστορικό έθνος με τη ζωντανή κοινωνία των πολιτών, ετοιμάζεται να γυρίσει σελίδα.

Ολα αυτά αποδείχθηκαν πολύ όμορφα για να είναι αληθινά. Η ανακήρυξη του Αχμεντινετζάντ ως νικητή από τον πρώτο κιόλας γύρο της αναμέτρησης με ποσοστό 63% πυροδότησε τη χειρότερη κρίση που έχει γνωρίσει το καθεστώς στα 30 χρόνια του. Ο μετριοπαθής ανθυποψήφιος του προέδρου, Μιρ Χοσεΐν Μουσαβί, κατήγγειλε νοθεία και ξεκίνησε ανένδοτο αγώνα, επικεφαλής αλυσιδωτών συλλαλητηρίων. Τα διεθνή μέσα ενημέρωσης μίλησαν για μια «πράσινη επανάσταση» (από το χρώμα που επέλεξε το στρατόπεδο του Μουσαβί), η οποία, τουλάχιστον επιφανειακά, εμφανίζει αρκετές αναλογίες με τις «έγχρωμες επαναστάσεις» στην πρώην Σοβιετική Ενωση.

Είναι αλήθεια ότι το ισλαμικό σύστημα επέζησε δυναμικών διαδηλώσεων το 1999 και το 2003, επί προεδρίας του μεταρρυθμιστή Χαταμί. Τότε, όμως, το δημοκρατικό κίνημα περιοριζόταν βασικά στα πανεπιστήμια και στα εύπορα, κοσμοπολίτικα στρώματα, ενώ σήμερα έχει πολύ μεγαλύτερο κοινωνικό εύρος. Αλλωστε, ο Μουσαβί είναι γέννημα και θρέμμα του ισλαμικού κατεστημένου, διέτελεσε δε πρωθυπουργός της χώρας τη σκληρή περίοδο του πολέμου με το Ιράκ. Μετριοπαθής, έως και άχρωμος διανοούμενος, αναγκάστηκε να ριζοσπαστικοποιήσει τη στάση του από την πορεία των γεγονότων, ιδιαίτερα μετά τη δολοφονία επτά διαδηλωτών από την παραστρατιωτική αστυνομία των Μπασίτζ. Την περασμένη Τετάρτη, ο Μουσαβί πέρασε τον δικό του Ρουβίκωνα, απορρίπτοντας τον ελιγμό του Οδηγού της Ισλαμικής Δημοκρατίας, Αγιατολάχ Χαμενεΐ, περί μερικής επανακαταμέτρησης των ψήφων και ζητώντας ακύρωση των εκλογών και νέα προσφυγή στις κάλπες. Το κυριότερο, κάλεσε τους οπαδούς του να κατέβουν και πάλι στους δρόμους, αψηφώντας τις απαγορεύσεις – κάτι που λίγο απέχει από κάλεσμα σε εξέγερση.

Το καθεστώς της Τεχεράνης, ή τουλάχιστον η κυρίαρχη, μέχρι στιγμής, πτέρυγά του, καταγγέλλει την κρίση ως τεχνητή, μέρος των μηχανορραφιών των συνήθων υπόπτων (ΗΠΑ, μεγάλες ευρωπαϊκές δυνάμεις, Ισραήλ) εναντίον του Ιράν. Παραδόξως, οι καταγγελίες αυτές βρίσκουν κάποια σημεία στήριξης και στη Δύση.

Το πρακτορείο Reuters, την περασμένη Δευτέρα, ανέφερε ότι δύο αμερικανικές, προεκλογικές δημοσκοπήσεις έφεραν τον Αχμεντινετζάντ να προηγείται του Μουσαβί με αναλογία 2:1, διευκρινίζοντας, όμως, ότι έγιναν στην αρχή της προεκλογικής εκστρατείας. Την επομένη, ο Σάιμον Τίσνταλ έγραψε στον Guardiaότι οι θεωρίες συνωμοσίας των ιρανικών αρχών, αν και υπερβολικές, έχουν στοιχεία αλήθειας. Ο Βρετανός αναλυτής έκανε λόγο για μυστικές επιχειρήσεις των Αμερικανών και των Βρετανών για την αποσταθεροποίηση του καθεστώτος με ενίσχυση αποσχιστικών κουρδικών και τρομοκρατικών οργανώσεων (όπως το PJAK και οι Μουτζαχεντίν του Λαού αντίστοιχα). Ανάλογη καταγγελία διατυπώθηκε λίγο πριν από τις εκλογές και από τους New York Times υπό τον τίτλο «Εχουμε κιόλας χάσει το Ιράν;».

Το αντικαθεστωτικό ρεύμα

Οπως και να έχουν τα πράγματα, γεγονός είναι ότι το αντικαθεστωτικό ρεύμα θρέφεται από μια γνήσια κοινωνική δυναμική, την οποία το ισλαμικό κατεστημένο υποτίμησε σε τραγικό βαθμό μέχρι την τελευταία εβδομάδα της προεκλογικής περιόδου. Ηταν το δεύτερο τηλεοπτικό «ντιμπέιτ», με τις οξύτατες αντιπαραθέσεις Αχμεντινετζάντ – Μουσαβί, που έβαλε φωτιά στην πολιτική ατμόσφαιρα. Στην τελική ευθεία προς τις κάλπες, η Τεχεράνη συγκλονιζόταν από τεράστιες, ολονύχτιες διαδηλώσεις και των δύο στρατοπέδων, όπου οι «πράσινοι» δεν δίσταζαν να φωνάζουν, υπό τα έκπληκτα βλέμματα των Δυτικών δημοσιογράφων, «θάνατος στον δικτάτορα»! Και ήταν μόλις δύο ημέρες πριν από τις εκλογές που ο επικεφαλής των Φρουρών της Επανάστασης, Γιαντολάχ Τζαβανί, προσπάθησε να ξυπνήσει το καθεστώς από τον μακάριο ύπνο του, προειδοποιώντας ότι «εξτρεμιστικές ομάδες έχουν σχεδιάσει έγχρωμη επανάσταση»!

Θα καταφέρει, λοιπόν, η Ισλαμική Δημοκρατία να επιβιώσει της κοινωνικής θύελλας; Τη στιγμή που όλα μοιάζουν να βρίσκονται στην κόψη του ξυραφιού, κάθε πρόβλεψη κινδυνεύει να διαψευσθεί προτού στεγνώσει το μελάνι. Γεγονός είναι ότι το στρατόπεδο του Αχμεντινετζάντ διαθέτει, όπως έδειξαν οι ογκώδεις αντιδιαδηλώσεις, σημαντική κοινωνική βάση, στον φτωχό πληθυσμό των πόλεων και της υπαίθρου, στους δημόσιους υπαλλήλους και, φυσικά, στο «στρατιωτικο-θεοκρατικό σύμπλεγμα».

Ετερογενές μπλοκ

Επιπλέον, το μπλοκ της αντιπολίτευσης είναι πολύ ετερογενές. Το πιο μαχητικό τμήμα του επιδιώκει την ανατροπή του ισλαμικού καθεστώτος και την εγκαθίδρυση μιας αμιγώς κοσμικής, δυτικού τύπου Δημοκρατίας. Ωστόσο δεν διαθέτει, μέχρι στιγμής, αξιόπιστη πολιτική εκπροσώπηση, καθώς τόσο ο γιος του σάχη, όσο και οι διαβόητοι «Μουτζαχεντίν του Λαού» είναι απεχθείς στη λαϊκή πλειοψηφία. Από την άλλη, η πλειοψηφική, επί του παρόντος, μερίδα του «πράσινου» στρατοπέδου ενδιαφέρεται περισσότερο για την αντιμετώπιση των πεζών οικονομικών προβλημάτων, όπως η ακρίβεια και η ανεργία, προσβλέποντας στη μεταρρύθμιση και όχι στην ανατροπή του συστήματος.

Την υπεροχή αυτού του ρεύματος αντανακλά και η σημειολογία του κινήματος, με τις πράσινες σημαίες του Ισλάμ, τις κραυγές «Αλάχ Ακμπάρ» και τις αφίσες του Χομεϊνί. Το γεγονός αυτό αντιπροσωπεύει ταυτόχρονα τη δύναμη και την αδυναμία του Μουσαβί: δύναμη, γιατί εμφανίζεται ενώπιον του ιερατείου ως ο Ιρανός «Γκορμπατσόφ», που μπορεί να αλλάξει το σύστημα για να το σώσει. Και αδυναμία γιατί, όπως έδειξε και η σοβιετική εμπειρία, οι όποιοι Γκορμπατσόφ είναι χρήσιμοι ως καταλύτες στην ανώμαλη, μεταβατική περίοδο, αλλά παραμένουν καταδικασμένοι να αποβληθούν, δίνοντας τη θέση τους σε κάποιους Γέλτσιν, όταν πλέον θα έχουν παίξει τον ρόλο τους. Για την ώρα, η εκρηκτική πόλωση της ιρανικής κοινωνίας και η διαφαινόμενη ισορροπία δυνάμεων των δύο στρατοπέδων ενισχύουν τις απειλές του εμφυλίου πολέμου και της απολυταρχικής εκτροπής, στην κατεύθυνση ενός «βοναπαρτισμού αλά ιρανικά».

Ιnfo

– Azadech KiaThiebaut, «Η Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν», Κριτική, 2006.

– M. A. Bastenier, «Las elecciones de Obama», El Pais, 17/6/2009.

– Ross Douthat, «Recessioand Revolution», The New York Times, June 16, 2009.

– Marie – Claude Decamps, «Iran: la «vague verte» reformatrice de Mir HusseiMoussavi», Le Monde, 10 jui2009.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή