Ιωάννης Αλταμούρας, ζωή σε τρικυμία

Ιωάννης Αλταμούρας, ζωή σε τρικυμία

5' 4" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Ενας βίος κυματώδης και μια ζωγραφική γεμάτη θαλασσινά τοπία. Ο Ιωάννης Αλταμούρας (1852-1858) συμπυκνώνει στη ζωή όλα εκείνα τα συστατικά που κάνουν μια αφήγηση, συναρπαστική. Η Σπετσιώτισσα μητέρα του, Ελένη Μπούκουρα, ήθελε να γίνει ζωγράφος και ντύθηκε άνδρας για να παρακάμψει την απαγόρευση φοίτησης κοριτσιών στις Ακαδημίες Τέχνης της Ιταλίας, εκείνη την εποχή. Ο πατέρας του, ζωγράφος Φραντσέσκο Σαβέριο Αλταμούρα, μαγεύτηκε απ’ τον όμορφο νεαρό που του προέκυψε εν τέλει γυναίκα και έκανε μαζί της τρία παιδιά. Το ζευγάρι χώρισε πολύ νωρίς και η τολμηρή Ελληνίδα με τα παιδιά της επέστρεψε στις Σπέτσες, όπου τα μεγάλωσε μόνη της.

Ο ταλαντούχος Ιωάννης, όπως και ο αδελφός του, διδάχθηκε ζωγραφική από τη μητέρα του και ύστερα πήρε υποτροφία από τον Βασιλέα Γεώργιο τον Α’ για να φοιτήσει στην Κοπεγχάγη. Κατάφερε να γίνει ο πιο ακριβοπληρωμένος Ελληνας ζωγράφος εκείνη την περίοδο. Στα 26 του χρόνια, πέθανε από φυματίωση, αφήνοντας πίσω του μερικές από τις ομορφότερες θαλασσογραφίες της νεότερης ελληνικής ζωγραφικής. Ενα έργο μεστό, ιδιαίτερο, επηρεασμένο από το μεταφυσικό φως του βορρά. Η μυθιστορηματική ζωή της οικογένειας Αλταμούρα ενέπνευσε το 1998 τη Ρέα Γαλανάκη στο βιβλίο της «Ελένη ή ο Κανένας». Εχουν γυριστεί δύο ντοκιμαντέρ για τη ζωή της από την Ελένη Αλεξανδράκη και την Κλεώνη Φλέσσα.

Ατόφιες συλλογές

Φέτος, η επιμελήτρια εκθέσεων και διευθύντρια της αίθουσας τέχνης Νέες Μορφές, Ελένη Κυπραίου, κατάφερε να συγκεντρώσει πλούσιο υλικό από τις δύο οικογένειες των απογόνων του ζωγράφου και προετοιμάζει αυτήν την περίοδο τον κατάλογο της πλήρους εργογραφίας του καλλιτέχνη αλλά και μια λαμπρή έκθεση που θα γίνει στην Εθνική Γλυπτοθήκη στο τέλος του 2010. Μιλά στην «Κ» για τον μύθο που περιβάλλει την οικογένεια Αλταμούρα αλλά και τη σύγχρονη ματιά στην αποτίμηση της σπουδαίας ζωγραφικής κληρονομιάς του Ιωάννη, του αδελφού του Αλέξανδρου αλλά και της μητέρας τους.

«Πριν από δώδεκα χρόνια, επισκέφθηκα ένα σπίτι όπου βρήκα συγκεντρωμένα πολλά έργα και σχέδια. Επρόκειτο για τους απογόνους των Δ. και Θ. Δημητριάδη, την οικογένεια Μπούκουρη – Αλταμούρα, δηλαδή τους απόγονους του καλλιτέχνη. Αν ο Αλταμούρας δεν είχε πεθάνει 26 μόλις ετών, θα μπορούσε να είχε εξελιχθεί στον ιμπρεσιονιστή ζωγράφο της Ελλάδας. Αξίζει να αναφερθεί ότι οι δύο οικογένειες των απογόνων του δεν έχουν πουλήσει ποτέ κανένα από τα έργα που κληρονόμησαν θεωρώντας τα όχι μόνο δική τους αλλά και εθνική κληρονομιά. Κράτησαν ατόφιες τις συλλογές τους, που αριθμούν περίπου 40 έργα η κάθε μία, γεγονός ιδιαίτερα σημαντικό, καθώς ο ζωγράφος έφυγε σε νεαρή ηλικία και άφησε πίσω του μικρή αλλά σημαντική παραγωγή. Η Εθνική Πινακοθήκη έχει 46 πίνακές του. Μέχρι τώρα έχω βρει 158 έργα του καλλιτέχνη» λέει η Ελένη Κυπραίου.

Ξεχωριστή οικογένεια

«Η έρευνά μου με οδήγησε να μάθω την ιστορία μιας ξεχωριστής οικογένειας. Οι πρόγονοί τους στήριξαν την Ελληνική Επανάσταση ενώ ίδρυσαν και το πρώτο θέατρο στην Αθήνα, το 1844. Η Ελένη Μπούκουρα, έφυγε από τις Σπέτσες ντυμένη αγόρι, με το όνομα Χρυσίνης Μπούκουρας και τη στήριξη των γονέων της για να σπουδάσει ζωγραφική στην Ιταλία. Ηταν μια περίπτωση Γεωργίας Σάνδη, που όχι απλώς φόρεσε ένα ανδρικό ένδυμα αλλά πήρε θέση στην πνευματική ζωή της εποχής.

»Οταν όμως έστειλε στη μητέρα της μια αυτοπροσωπογραφία από την Ιταλία, ζωγράφισε τον εαυτό της με γυναικεία ρούχα, μαλλιά – κότσο και καπελάκι (τα οποία στην πραγματικότητα ήταν κοντά) και βέρα στο χέρι. Παρουσιάζει δηλαδή μια άλλη εικόνα, εκείνη που θα ήθελε να δει η μάνα της.

Ο Σαβέριο Αλταμούρα ήταν επίσης πολιτικοποιημένος και επαναστάτης. Εκανε τρία παιδιά με την Ελένη αλλά τα αναγνώρισε πολύ αργότερα, λίγο πριν χωρίσουν. Ο Ιωάννης Αλταμούρας είχε μια ζωή γεμάτη εντάσεις. Αναζητούσε πάντοτε την ταυτότητά του. Ως νόθο παιδί, πήρε αρχικά το πατρώνυμο της μητέρας του και ονομάστηκε Χρυσίνης. Οταν νομιμοποιήθηκε ως Αλταμούρας, έχασε τον πατέρα του, διότι η μητέρα του, προδομένη, γύρισε πίσω στις Σπέτσες. Είδε τον Σαβέριο μόνο άλλη μια φορά στη ζωή του» μας εξηγεί η Ελένη Κυπραίου.

Ακριβοπληρωμένος

«Η Ελένη Αλταμούρα υπήρξε σπουδαία ζωγράφος. Δυστυχώς σήμερα έχουμε στα χέρια μας μόνο επτά έργα της. Τα υπόλοιπα τα κατέστρεψε μόνη της, καίγοντάς τα από απελπισία. Επίσης υπάρχουν τέσσερα άλμπουμ με σπουδές από ναούς και τοποθεσίες στην Ιταλία. Εχει αντιγράψει έργα του Τζιότο και του Πάολο Ουτσέλο. Δίδαξε ζωγραφική και στα παιδιά της. Τα πρώτα έργα που έχει κάνει ο Ιωάννης στις Σπέτσες με δάσκαλο τη μάνα του, είναι αγνή ζωγραφική. Βασικά χρώματα, βασικά σχέδια, η απόλυτη ομορφιά. Στην Κοπεγχάγη ανοίγει το μυαλό του. Παίρνει τη μαγιά του ελληνικού φωτός και της ελληνικής γης και το αναμειγνύει με το μεταφυσικό φως του βορρά. Κατεβάζει τον ορίζοντα σαν Ολλανδός ζωγράφος και ακουμπάει τον ουρανό στη γη. Ο Ιωάννης είναι ένας ακριβοπληρωμένος Ελληνας ζωγράφος που στα 24 του χρόνια έχαιρε της στήριξης του παλατιού στο οποίο οφείλει και τη μετεκπαίδευσή του στην Κοπεγχάγη και το Σκάγκεν. Οταν π.χ. ένας δικηγόρος για να παραστεί σε ένα δικαστήριο, πληρωνόταν με δεκαπέντε δραχμές, ένας πίνακας του Αλταμούρα αγοράστηκε από το τότε υπουργείο Ναυτιλίας έναντι 2.000 δρχ.».

«Η ζωγραφική του Αλταμούρα σε δονεί. Δεν είναι μόνο η υψηλή καλλιτεχνική της ποιότητα αλλά και η ανθρώπινη ιστορία, ο μύθος αυτού του ζωγράφου και της οικογενείας του, που σε συνεπαίρνει. Αλλωστε η έκθεση που θα γίνει στη Γλυπτοθήκη δεν αφορά μονάχα τον Ιωάννη, αλλά και τον αδελφό του Αλέξανδρο, που ήταν ζωγράφος μικρότερης εμβέλειας, την Ελένη, τον Σαβέριο και τους σύγχρονούς τους θαλασσογράφους».

Δεν έχει μέτρια έργα

«Είμαι ένας άνθρωπος που έχω δουλέψει όλη μου τη ζωή με καλλιτέχνες -τα είκοσι χρόνια ως διευθύντρια στην γκαλερί Νέες Μορφές είναι η μεγάλη μου κληρονομιά- και έτσι δεν μπορώ να δω μονάχα το έργο, χωρίς να αναλογιστώ ποιο είναι το χέρι που το δημιούργησε» τονίζει η Ελένη Κυπραίου.

«Οφείλω τα πάντα στους απογόνους του καλλιτέχνη που με εμπιστεύτηκαν. Να μην ξεχνάμε ότι τα ελληνικά σπίτια δεν ανοίγουν εύκολα σε ιστορικούς τέχνης, επιμελητές κ.ά. Οταν όμως έβαλα την αγγελία στην εφημερίδα αναζητώντας έργα του Αλταμούρα για την έκθεση και την έκδοση είχα μεγάλη ανταπόκριση. Τούτο δεν σημαίνει ότι ό,τι είδα ήταν αυθεντικό. Ομως, όταν προβαίνεις σε μια τέτοια κίνηση, αναλαμβάνεις και την ευθύνη να πεις την αλήθεια, να στεναχωρήσεις κάποιους. Η παραγωγή του Αλταμούρα είναι μικρή και δεν έχει μέτρια έργα. Ετσι, αν βρεθείς μπροστά σε ένα κακό έργο, είναι βέβαιον ότι δεν είναι δικό του».

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή