«Δεν καταλαβαίνω γιατί θέλετε αυτό το παιδί», μου έλεγε καχύποπτα η κοινωνική λειτουργός της Πρόνοιας. Μάταια προσπαθούσα όλο αυτό το διάστημα να της εξηγήσω το αυτονόητο: ότι δεν ήμουν μια 40άρα με καπρίτσια, δεν περνούσα κρίση ηλικίας ούτε ήθελα να μιμηθώ επώνυμες. «Θέλω απλώς να γίνω μαμά» της απαντούσα με έμφαση «η απόφασή μου είναι συνειδητή». Το πόρισμα της εξέτασης για την ψυχική μου υγεία -απαραίτητο στοιχείο για την υιοθεσία της κόρης μου- υπήρξε ο μεγαλύτερος Γολγοθάς μου. Ο πόλεμος, ωστόσο, μαινόταν σε όλα τα μέτωπα «Ανύπαντρη μητέρα;» έλεγαν με καχυποψία πολλοί φίλοι «καλά τώρα στα γεράματα; Εμάς τα παιδιά μας πάνε στο Λύκειο!». Δύσκολο, πολύ δύσκολο να χωρέσει στο μυαλό των ανθρώπων ότι ο καθένας μας έχει τους δικούς του ρυθμούς, τους οποίους πρέπει να σέβεται και να ακολουθεί ευλαβικά. Είναι ιδανικό ένα παιδί να μεγαλώνει με τους βιολογικούς του γονείς και αυτοί να είναι νέοι και αγαπημένοι. Πόσο συχνά, όμως, συμβαίνει αυτό; Ξέρετε πόσα παιδιά μεγαλώνουν εγκαταλελειμμένα στα περιφερειακά νοσοκομεία όλης της χώρας; Δεν υπήρξα ποτέ μια γυναίκα «λιγωμένη» για παιδί. Οταν οι φίλες μου διακοσμούσαν παιδικά δωμάτια, εγώ «όργωνα» την Ευρώπη. Η καριέρα μου, οι σπουδές μου και η προσωπική μου ζωή με γέμιζαν. Ποτέ δεν είχα την αίσθηση ότι ένα παιδί θα μου έφερνε την ευτυχία – άλλωστε πολλές φορές «προέκυψε» μια εγκυμοσύνη. Τότε, δεν άφησα την τύχη να μεταμορφώσει την Ιόλη σε «μαμά». Μια σειρά συγκυριών, όμως, μου «ξύπνησαν» συναισθήματα και ανάγκες που μέχρι τότε αγνοούσα. Η σχέση μου με τους γονείς μου υπήρξε αψεγάδιαστη. Οχι μόνον τους αγαπούσα, αλλά παράλληλα τους θαύμαζα και τους εμπιστευόμουν, συμφωνούσα με τις πεποιθήσεις τους. «Τα παιδιά σου δεν είναι παιδιά σου, είναι γιοι και κόρες της λαχτάρας της ζωής για τη ζωή» είχε πει ο Χαλίλ Γκιμπράν και αυτό οι δικοί μου το έκαναν πράξη. Ποτέ δεν εναντιώθηκαν στην απόφασή μου να ζω στο εξωτερικό, ποτέ δεν με πίεσαν να αποκατασταθώ – και ας ήμουν το μοναχοπαίδι τους. Ολα αυτά δεν πρόλαβα ποτέ να τους τα πω. Τουλάχιστον όχι έτσι όπως σας τα γράφω – ευθέως και μεγαλόψυχα. Μια νύχτα και ενώ κοιμόμουν στη Νέα Υόρκη, το τηλέφωνο χτύπησε – η Ατροπός είχε αποφασίσει να κόψει το νήμα της ζωής τους: τροχαίο στην εθνική. Ημουν λίγο πριν από τα σαράντα και -όπως προέκυπτε- εντελώς μόνη. Και τώρα; Πώς θα συνεχιζόταν η αλυσίδα της ζωής, πώς θα στερεωνόταν η γέφυρα της αγάπης; Σε ποιον θα αποκάλυπτα τα μυστικά μονοπάτια των περιπλανήσεών μου; Θα πρέπει να υπάρχει πάντοτε ένας πομπός και ένας δέκτης, έτσι δεν είναι; Οταν επανήλθα στην πραγματικότητα, συνειδητοποίησα ότι ο κύκλος της γονιμότητάς μου είχε κλείσει. Δεν ήμουν πια ούτε κόρη ούτε μπορούσα να γίνω μάνα. Η μια τραυματική εμπειρία διαδεχόταν την άλλη.
Οι απόπειρές μου να γίνω «τεχνητά» μαμά αποδείχθηκαν Βατερλώ. Ετσι, μόνο μια οδός υπήρχε – αυτή της υιοθεσίας και γνώριζα ότι ήταν ανηφορική. Στην απόeφαση αυτή, λοιπόν, δεν κατέληξα αγόγγυστα – αντίθετα με ό,τι η Πρόνοια πίστευε. Χρειάστηκε πολλή εσωτερική πάλη για να αποδεχθώ ότι ο χρόνος δεν γυρίζει πίσω. Για να μπορέσω δε να διεκδικήσω τη μητρότητα, έκανα μια «ολική επαναφορά» στη ζωή μου. Επέστρεψα μετά από 17 χρόνια στην Ελλάδα, βρήκα μια δουλειά με ευέλικτο ωράριο, μετακόμισα στη μονοκατοικία των δικών μου. Και άρχισα την αναζήτηση.
Πολλά υπήρξαν τα εμπόδια και τα παρατράγουδα. Στα επίσημα κέντρα υιοθεσίας προτιμούν βεβαίως τα ζευγάρια και εγώ ήμουν ανύπαντρη. Πολλά κυκλώματα, που εκμεταλλεύονται την αδυναμία γυναικών όπως εγώ, με πλησίασαν προτείνοντάς μου ανίερες «συμμαχίες». Η μόνη δίοδος για εμένα ήταν η ιδιωτική υιοθεσία. Την κόρη μου την φιλοξενώ στο σπίτι από 8 ημερών με δικαστική απόφαση, ολοκληρωτικά όμως την υιοθέτησα ένα χρόνο αργότερα, αφού έπεισα τις Αρχές ότι τηρούσα τις προϋποθέσεις (σωματική και ψυχική υγεία, σταθερή δουλειά, διαμονή σε ιδιόκτητο σπίτι και ηλικία κάτω των 50). Τους πρώτους έξι μήνες πήρα άδεια μητρότητας και νομίζω ότι αυτό ήταν πολύ δίκαιο. Αφιερώθηκα στο παιδί – ήθελα να αφουγκραστώ τις ανάγκες του. Με μιας οι αγωνίες μου και οι ματαιοδοξίες μου εξαφανίστηκαν. Δεν ήμουν πια το κέντρο του κόσμου.
Ολη μου η προσοχή έχει στραφεί στο παιδί. Η Αγγέλα σήμερα είναι 6 χρόνων και πηγαίνει στην πρώτη Δημοτικού. Με ρωτάει συχνά για τους γονείς της, αυτό όμως που την πονάει είναι ο μπαμπάς. «Θέλω να βρω τον μπαμπά μου, όταν μεγαλώσω» μου λέει διστακτικά. «Θα τον βρεις, θα σε βοηθήσω και εγώ» την καθησυχάζω. «Μέχρι τότε όμως χρειαζόμαστε και έναν μπαμπά εδώ» μου απαντά με αθώο βλέμμα. «Αυτόν θα με βοηθήσεις εσύ να τον βρούμε» της ανταπαντώ γελώντας «όπως ακριβώς βρήκα εσένα». Επιλέγοντας δηλαδή συνειδητά…
* Η Ιόλη και η Αγγέλα ζουν σε ένα σπίτι με μεγάλο κήπο στα Βόρεια της Αθήνας.
«Ο νόμος είναι ίδιος για όλους»
Ελενη Κωνσταντινοπουλου, δικηγόρος – κοινωνιολόγος
Παρά την μάλλον κρατούσα άποψη, η υιοθεσία ενός ανηλίκου από έναν μεμονωμένο άνδρα ή γυναίκα, εκ του νόμου επιτρέπεται. Οι προϋποθέσεις είναι οι ίδιες που απαιτούνται για την υιοθεσία από ετερόφυλα ζευγάρια (ηλικία υποψήφιου θετού γονέα 30 έως 60 ετών, διαφορά ηλικίας του τελευταίου από τον υιοθετούμενο 18 έως 50 έτη, συναίνεση του ίδιου του υιοθετούμενου – εφόσον έχει συμπληρώσει τα 12 έτη και, τέλος, συναίνεση των βιολογικών γονέων ή του δικαστικού συμπαραστάτη ή του επιτρόπου του ανηλίκου, η οποία σύμφωνα με το νέο νόμο, μπορεί σε εξαιρετικές περιπτώσεις -λ.χ. αδικαιολόγητη ή εκβιαστική άρνηση των φυσικών γονέων- να αναπληρωθεί με την απόφαση του δικαστηρίου που απαγγέλλει την υιοθεσία).
Η διαδικασία διαφοροποιείται, ανάλογα με το αν πρόκειται για υιοθεσία ιδιωτική (με απευθείας συνεννόηση του αιτούντος με τους φυσικούς γονείς) ή δημόσια (με διαμεσολάβηση ορισμένου ιδρύματος). Και στις δύο περιπτώσεις η αρμόδια κοινωνική υπηρεσία ή το ίδρυμα διενεργούν κοινωνική έρευνα, για να διαγνωσθεί αν η υιοθεσία θα αποβεί προς το συμφέρον του ανηλίκου και συντάσσουν σχετική έκθεση, που κατατίθεται στο δικαστήριο που αποφασίζει. Το δικαστήριο δεν δεσμεύεται από την έκθεση του ιδρύματος ή της κοινωνικής υπηρεσίας.
Ορισμένα ιδρύματα ενδέχεται να αρνηθούν την υιοθεσία σε ανύπαντρη γυναίκα, επικαλούμενα εσωτερικούς κανονισμούς. Ο νόμος, όμως, κατισχύει των διατάξεων των εσωτερικών κανονισμών.
Πληροφορίες στον Εθνικό Οργανισμό Πρόνοιας του τόπου κατοικίας (ΕΟΠ Αθηνών: 210-6456118), όπως επίσης σε δημόσια ή ιδιωτικά ιδρύματα.