ΥΓΕΙΑ ΜΕΤΑ ΤΑ 50. Εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο -στις ΗΠΑ μόνον αριθμούν περί τα 10 εκατ. – υποφέρουν από διαταραχή της κροταφογναθικής τους άρθρωσης, μια πάθηση (γνωστή ως TMD) που συνοδεύεται από χρόνιο ή υποτροπιάζοντα πόνο στη γνάθο σε σημείο που να επηρεάζεται η ποιότητα του ύπνου. Μάλιστα, σε ορισμένες περιπτώσεις ο πάσχων μπορεί να καταστεί ανίκανος να ανοίξει το στόμα του – τόσο όσο χρειάζεται για να καταναλώσει τροφή, να χασμουρηθεί ή να μιλήσει φυσιολογικά! Αν και το πιο σύνηθες σύμπτωμα της διαταραχής είναι ο «μονόπλευρος» πόνος στη γνάθο, εν τούτοις ο πόνος μπορεί να εμφανιστεί και σε άλλα σημεία, όπως πίσω από τα μάτια ή στους ώμους, στον λαιμό και στη ράχη, ενώ μπορεί να συνοδεύεται και από ζάλη, κνησμό και μούδιασμα των χεριών και των δακτύλων.
«Η κροταφογναθική διαταραχή μπορεί να υποβαθμίσει την ποιότητα ζωής του ασθενούς, ωστόσο σπανίως είναι αναγκαία η συνδρομή της χειρουργικής», λέει ο δρ Antony Tufaro, αναπληρωτής υπεύθυνος της πλαστικής και επανορθωτικής χειρουργικής στο Johns Ηopkins.
Η TMD έχει συσχετιστεί με την πολύπλοκη ανατομία της κροταφογναθικής άρθρωσης (η οποία συνδέει την κάτω γνάθο με το οστό στο πλευρό του εγκεφάλου) και τους γειτονικούς της μυς. Στο παρελθόν, η νόσος αποδιδόταν σχεδόν αποκλειστικά σε ορθοδοντικά προβλήματα που αφορούσαν κυρίως στην ευθυγράμμιση -κακό «ταίριασμα» – των δοντιών κατά τη διαδικασία της μάσησης. Ωστόσο, το πρόβλημα των δοντιών εκτιμάται ότι είναι μία από τις πολλές πιθανές αιτίες.
«Τα «στραβά» δόντια μπορεί να είναι αιτία πρόκλησης μυοσκελετικού πόνου, ωστόσο, πολλά άτομα με τη διαταραχή TMD δεν αντιμετωπίζουν ορθοδοντικό πρόβλημα», υπογραμμίζει ο δρ Tufaro. «Συχνά διαπιστώνουμε ότι συνήθειες όπως ο τριγμός των δοντιών κατά τη διάρκεια του ύπνου ή το σφίξιμο των μυών της γνάθου σαν αντίδραση στο άγχος και στη φυσική και συναισθηματική ένταση αποτελούν την πρωταρχική αιτία», συμπλήρωσε. Στην πραγματικότητα, τα μυοσκελετικά προβλήματα τα οποία σχετίζονται με την επαναλαμβανόμενη κίνηση των οστών της γνάθου και των μυών είναι η πιο συνήθης αιτία της TMD και είναι θεραπεύσιμη.
Για να εντοπίσετε την ακριβή πηγή του πόνου, ενημερώστε το γιατρό σας για τη χρονική περίοδο που εκδηλώνεται η κατάσταση αυτή. Για παράδειγμα: στην περίπτωση που ξυπνάτε με πόνο στη γνάθο, ενδεχομένως να τρίζετε τα δόντια σας στη διάρκεια του ύπνου. Εάν ο πόνος εμφανίζεται στο τέλος της ημέρας, είναι πιθανόν να σχετίζεται με το στρες που βιώνετε τις προηγούμενες ώρες. Ο γιατρός σας θα ψηλαφήσει τον μυ temporalis (τον μεγάλο μυ που ενεργοποιεί τη γνάθο) για να διαπιστώσει εάν παρουσιάζει ευαισθησία κατά το άγγιγμα. Η ευαισθησία υποδεικνύει ότι η TMD είναι πιθανόν να προέρχεται από την υπερβολική χρήση του μυός.
Πάντως, δεν είναι τόσο συνηθισμένο η TMD να προκαλείται μόνο από προβλήματα στην κροταφογναθική άρθρωση. «Εμείς οι γιατροί, αν υποψιαστούμε ότι ο εκφυλισμός της άρθρωσης ευθύνεται για το πρόβλημα, τότε ζητάμε να υποβληθεί ο πάσχων σε απεικονιστική εξέταση, όπως μαγνητική τομογραφία MRI (απεικόνιση μαγνητικής αντηχήσεως)», λέει ο δρ Tufaro. Διάφοροι ήχοι (clicking), τριγμοί ή άλλοι θόρυβοι όταν η γνάθος ανοίγει ή κλείνει, και ιδιαιτέρως όταν συνοδεύονται από πρήξιμο στο εσωτερικό αλλά και γύρω από τη γνάθο, αποτελούν ένδειξη προβλήματος με την άρθρωση. Ολοι οι πάσχοντες από TMD ξεκινούν συντηρητική θεραπευτική αγωγή, που ανακουφίζει από την ταλαιπωρία το 85%-90% των ατόμων που την ακολουθούν. Εάν έχετε υιοθετήσει μη χειρουργικές θεραπευτικές αγωγές για διάστημα τριών έως έξι μηνών και εξακολουθείτε να έχετε επίμονο πόνο και περιορισμένη κίνηση που υποβαθμίζει την ικανότητά σας να μασάτε ή να μιλάτε, τότε ο γιατρός μπορεί να συστήσει μια ελάχιστα επεμβατική εξέταση, την αρθροσκόπηση της άρθρωσης. Η εν λόγω εξέταση μπορεί να χρησιμοποιηθεί είτε ως διαγνωστική μέθοδος είτε ως θεραπευτική αγωγή.
Η αρθροσκόπηση πραγματοποιείται με γενική αναισθησία, χωρίς να είναι απαραίτητη η νοσηλεία για τον ασθενή. Μια μικρή κάμερα και άλλα αρθροσκοπικά εργαλεία εισάγονται μέσω μικροσκοπικών τομών στο πλάι της κροταφογναθικής άρθρωσης. Ο χειρουργός μπορεί τότε να αφαιρέσει τον περίσσιο χόνδρο ή τεμάχια του οστού για να διορθώσει το «κακό ταίριασμα» των δίσκων.
Συμβουλές για αυτοφροντίδα
Ανάπαυση: Περιορίστε τις υπερβολικές κινήσεις της γνάθου όταν τρώτε, χασμουριέστε και γελάτε. Αποφύγετε για παράδειγμα τη μάσηση τσίχλας ή σκληρών τροφών και κόψτε κακές συνήθειες, όπως να «τρώτε» τα νύχια σας.
Θερμότητα: Βοηθά στη χαλάρωση των κουρασμένων μυών. Δοκιμάστε να βάλετε πάνω στην περιοχή μια θερμοφόρα -ή μια ζεστή πετσέτα ή μπουκάλι με ζεστό νερό- για διάστημα 20 λεπτών κάθε φορά.
Φάρμακα: Τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα (ΝΑΙDs), όπως η ασπιρίνη και η ιμπουπροφένη, είναι πολύ αποτελεσματικά για τη θεραπεία του κροταφογναθικού πόνου. Εάν αυτά δεν βοηθούν επαρκώς, τότε ο γιατρός μπορεί να συνταγογραφήσει αντικαταθλιπτικά φάρμακα ή βενζοδιαζεπίνες για την αντιμετώπιση του υποκρυπτόμενου άγχους.
Ειδικές συσκευές: Εάν η κακή ευθυγράμμιση των δοντιών προκαλεί πόνο στην κροταφογναθική άρθρωση, ο οδοντίατρος ή ο ορθοδοντικός μπορούν να διορθώσουν το πρόβλημα με μια στοματική ορθοτική συσκευή. Οι συσκευές αυτές βελτιώνουν το κακό «ταίριασμα» των δοντιών κατά τη μάσηση και περιορίζουν το τρίξιμο των δοντιών.
Φυσικοθεραπεία: Ειδικές ασκήσεις βοηθούν στην αναδιοργάνωση των μυϊκών ομάδων που είναι υπεύθυνες για την κίνηση της γνάθου. Το μασάζ, η ηλεκτροδιέγερση, οι συσκευές παθητικής κίνησης επίσης βοηθούν.