Ο Πίτερ Οικονομίδης (σύμβουλος Επικοινωνίας [Brand and CommunicatioConsultant] και ιδρυτής της Felix BNI A.E., μιας διεθνούς εταιρείας branding consultancy με έδρα την Αθήνα) ανοίγει τον υπολογιστή. «Αυτό είναι σήμερα το brand μας», λέει. Στην οθόνη έχει παραταγμένες τρεις εικόνες: τις κολόνες του Παρθενώνα, το λιμάνι της Μυκόνου, και τον Αντονι Κουίν να χορεύει, ως Ζορμπάς. «Αυτά τα τρία συνθέτουν την εικόνα των ξένων για την Ελλάδα». Ο κ. Οικονομίδης βάζει τον κέρσορα στον Παρθενώνα. «Η κλασική Ελλάδα», λέει. Υστερα φωτίζει την εικόνα απ’ το νησί: «η ομορφιά της Ελλάδας». Τελευταίο μού δείχνει τον Ζορμπά. «Και αυτός εδώ είναι που φταίει για όλα!», λέει.
Βλέπει την έκπληξή μου – «πώς γίνεται ξαφνικά να φταίει για όλα ο παλιός αγαπημένος τύπος του Ελληνα- Ζορμπά;». Ο κ. Οικονομίδης γελάει. «Γίνεται! Γιατί μέσα στον Ελληνα υπάρχει απ’ τη μία πλευρά το φιλότιμο κι η φιλοξενία, απ’ την άλλη η απάτη κι η τεμπελιά. Κι ο συνδυασμός αυτός είναι ο Ζορμπάς». Είναι περίπου αυτό που έλεγε ο Γιάννης Λάτσης: «Στην Ελλάδα ποτέ δουλειές. Μόνο διακοπές!». Ο Ζορμπάς είναι πολύ καλός για παρέα – δε βαριέσαι ποτέ μαζί του. Αυτό οι Ευρωπαίοι το ήξεραν απ’ τη δεκαετία του ’60. Εκείνο που πληροφορήθηκαν πρόσφατα, είναι το ποιος πληρώνει τον λογαριασμό αν κάνει δουλειές με τον Ελληνα-Ζορμπά.
Το Ιντερνετ δεν αφήνει περιθώρια για αυταπάτες: «Τα τελευταία χρόνια το μόνο που εξάγει η Ελλάδα είναι ψέματα και βία», επισημαίνει ο Γιάννης Ολύμπιος (σύμβουλος Επικοινωνίας και διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας V+O Communication). Αυτά τα δύο παίζουν ως ειδήσεις απ’ την Ελλάδα στα ξένα δίκτυα. Το παιδί που σκότωσαν στη Μύκονο, η απαγωγή του εφοπλιστή, τα ψεύτικα στοιχεία που στείλαμε, τα λεφτά που σπαταλήσαμε… «Δείτε τις ειδήσεις στο BBC», λέει ο κ. Ολύμπιος. «Οποτε μιλάνε για κάποιον που καταστράφηκε οικονομικά, το αγαπημένο τους αστείο είναι «μήπως είχε Ελληνα λογιστή;»».
Αλλά όταν πρόκειται για την εικόνα της χώρας μας, τα αστεία πρέπει να τα παίρνουμε πολύ σοβαρά. Ο κ. Οικονομίδης μού δείχνει μια ψηφοφορία στο σάιτ της εφημερίδας Bild. Απ’ τους 31.000 Γερμανούς που ψήφισαν, το 82% διάλεξε την απάντηση «να μη σώσουμε τους Ελληνες». Στα σχόλια διαβάζεις ατάκες του τύπου «αυτούς τους περήφανους κλέφτες, τους Ελληνες, πρέπει να τους πιάσουμε απ’ το αυτί και να τους πετάξουμε απ’ το ευρώ». Είναι αυτό που ο Γ. Ολύμπιος περιγράφει ως «street level anger». «Πλέον» λέει, «οι Ευρωπαίοι είναι νευριασμένοι μαζί μας. Οχι οι πολιτικοί και οι οικονομικοί αναλυτές. Οι απλοί άνθρωποι». Ισως γιατί τόσα χρόνια αυτοί μας αντιμετώπιζαν σαν συμπατριώτες τους στην Ευρώπη, ενώ εμείς τους βλέπαμε σαν κορόιδα που μας χρηματοδοτούν.
«Το πρόβλημα δεν είναι η Ελλάδα», λέει ο Π. Οικονομίδης. «Την Ελλάδα οι ξένοι συνεχίζουν να την αγαπούν. Το πρόβλημα είναι οι Ελληνες. Ημουν προ μηνών σε ένα μαγαζί με ζωντανή μουσική. Δίπλα μου καθόταν ένας Ελληνας απ’ αυτούς που θέλουν να δείξουν πως έχουν πολλά λεφτά. Αγόραζε πανέρια λουλούδια των 15 ευρώ, τα πετούσε το ένα πίσω απ’ το άλλο. Οπως έπινε γυρίζει και μου λέει «Κρίση; Ποια κρίση;». Του απήντησα «εσύ είσαι η κρίση!». Αλλά αμφιβάλλω αν μου έδωσε καμία σημασία». Γιατί κανείς Ελληνας δεν πιστεύει πως φταίει εκείνος για την κρίση. «Στην Ελλάδα αναβιώνουμε εδώ και πενήντα χρόνια το brand †των 60’s», λέει ο Γ. Ολύμπιος. «Η Μελίνα, ο Γκάτσος, ο Ρίτσος, το «πού πήγαν οι μεγάλοι;»… Αλλά οι ξένες κοινωνίες είναι εκρηκτικές, γρήγορες σε εξέλιξη. Το beat του «συρτάκι» είναι πολύ αργό για τους ξένους». Κι έτσι, ο Ελληνας απομονώνεται και παγιδεύεται στο παλιό πρότυπο του Ζορμπά. «Ομως δεν μπορεί το 2010 η λογική μας να είναι η λογική του «καταφερτζή» που ξεκινά απ’ το τίποτα και καταλήγει Ωνάσης», λέει ο Π. Οικονομίδης. Το παλιό μας μότο, το «έτσι είμαστε εμείς οι Ελληνες» είναι αυτό που μας έφερε ως εδώ. Γιατί η νοητή συνέχεια του «έτσι είμαστε οι Ελληνες», είναι το «κι αν σας αρέσει!».
Η εντύπωση για μια «μάρκα»
Οπως ακριβώς έχουμε μια συγκεκριμένη εντύπωση για ένα άτομο, έτσι έχουμε μια εικόνα και για ένα προϊόν, ένα πολιτικό κόμμα ή μια χώρα. Στην πραγματικότητα, αυτό εννοούμε με τη λέξη «brand», ή στα ελληνικά «μάρκα». Για τον άνθρωπο που σχηματίζει γνώμη για το brand μιας χώρας, όλα είναι σημαντικά: ό,τι δει στην τηλεόραση, ό,τι διαβάσει στο Ιντερνετ, ό,τι ακούσει από γνωστούς του, ό,τι παρατηρήσει ως επισκέπτης σ’ αυτή τη χώρα. Αν θέλετε να διαπιστώσετε σε ποια κατάσταση βρίσκεται το brand «Ελλάδα» σήμερα, ένας τρόπος είναι να μπείτε στο Ιντερνετ, στη μηχανή αναζήτησης της Google. Γράψτε πρώτα «Parthenon», το σύμβολο της αρχαίας Ελλάδας. Θα λάβετε 1.880.000 αποτελέσματα. Μετά δοκιμάστε με τη λέξη «Mykonos»: το γνωστότερο ελληνικό νησί. Η Google θα σας δώσει περίπου 3 εκατομμύρια αποτελέσματα. Αν όμως γράψετε «Greece crisis», προτού πατήσετε το «enter», φροντίστε να έχετε καθίσει στην καρέκλα σας: μπροστά σας θα εμφανιστούν… 22.700.000 αποτελέσματα! Κατόπιν αυτού, αναρωτιέστε ακόμη τι σκέφτεται ο πλανήτης για τη μικρή μας χώρα;