Μια πολύ ενδιαφέρουσα πρόκληση είναι το βιβλίο «Ποτό για παρέα. Σεξουαλική διασκέδαση στη σύγχρονη Ελλάδα» (εκδ. Κέδρος) της Λιόπης Αμπατζή. Προσεγγίζοντάς το από τον τίτλο (ή το εξώφυλλο) αναρωτιέσαι αν το περιεχόμενο εξαντλείται σε μια «ροζ» θεματολογία, για να διαπιστώσεις ότι αυτό είναι η αφορμή για να εξερευνήσεις έναν ολόκληρο κόσμο που όμως βρίσκεται πλάι μας. Είναι ο κόσμος των μπαρ στα οποία εργάζονται οι λεγόμενες «κονσοματρίς». Η Λιόπη Αμπατζή, με σπουδές πολιτικών επιστημών και ανθρωπολογίας, διείσδυσε σε αυτό τον κόσμο και τον μελέτησε επιτοπίως, όπως πράττει ένας ανθρωπολόγος με μια απομονωμένη φυλή του Αμαζονίου.
Εκ των έσω
«Το βιβλίο είναι εθνογραφική έρευνα με συμμετοχική παρατήρηση», μας λέει η συγγραφέας, την οποία συναντήσαμε στα Πετράλωνα, σε μια επίσκεψή της στην Αθήνα (ζει και εργάζεται στο Ρέθυμνο). «Δεν είμαι σίγουρη αν έχει ξαναγίνει κάτι τέτοιο σε αυτό το πεδίο στην Ελλάδα. Πάντως, η αρχική πηγή έμπνευσης ήταν το βιβλίο «Πουτάνα» της Τασίας Χατζή με μαρτυρίες γυναικών που εργάζονται ως πόρνες». Ποιο όμως ήταν το σημείο της αφετηρίας της; «Παρακολουθούσα ένα μεταπτυχιακό στην κοινωνική ανθρωπολογία, στο πανεπιστήμιο του Αιγαίου. Εκανα μια σχετική εργασία εξαμήνου με θέμα τα πορνεία της οδού Φυλής, «κόλλησα» και βρήκα το διδακτορικό μου. Οταν όμως ξεκίνησα την έρευνα, πήγαινα και στεκόμουν έξω από τα λεγόμενα «σπίτια» χωρίς να βρω το κουράγιο να μπω μέσα. Δεν ήξερα πώς θα μπορούσα να δικαιολογήσω την καθημερινή παρουσία μου εκεί μέσα – διότι αυτό απαιτούσε η έρευνα. Τότε, κάποιος μου μίλησε για τα μπαρ με γυναίκες και είδα ότι ο χώρος εκεί ήταν προσπελάσιμος. Από ενδιαφέρον ρώτησα μια μέρα αν έχει δουλειά το μαγαζί, η ερώτηση εκλήφθηκε σαν αναζήτηση εργασίας και με βάση αυτή την παρεξήγηση άρχισα να «δουλεύω» εκεί. Σε όλους όμως έλεγα ότι κάνω μια έρευνα και το ενδιαφέρον είναι ότι δεν ενοχλήθηκε κανένας, ούτε οι γυναίκες ούτε και οι ιδιοκτήτες των μπαρ. Μάλιστα, κάποιος μου πρότεινε να χρηματοδοτήσει την έρευνά μου, ένας πελάτης»!
Ποια όμως είναι η ακριβής φύση αυτής της δουλειάς; «Η κονσοματρίς δεν καταλήγει απαραίτητα στο κρεβάτι. Η δουλειά περιλαμβάνει τη συντροφιά στο μπαρ με ποτά, είναι φυσικά ερωτικοποιημένη παρέα αλλά δεν περιλαμβάνει το σεξ. Οι άντρες πάνε να πιούνε με γυναίκες, να χαλαρώσουν, αναζητούν την ευκαιρία μιας γνωριμίας και ίσως και μιας σχέσης, το σεξ δεν είναι αυτοσκοπός. Εκεί μέσα ο άνδρας δεν είναι κυνηγός, και δεν έχει ρίσκο. Γι’ αυτό και συχνά, οι σχέσεις που δημιουργούνται καταλήγουν ακόμα και σε γάμο.
Η έρευνα ξεπέρασε τα δύο χρόνια, ξεκίνησα από Αθήνα, πήγα Ξάνθη, Ιεράπετρα, Τρίπολη, Κόρινθο, Αργος, ουσιαστικά ακολουθούσα κάποιες γυναίκες στις κινήσεις τους με μερικές από τις οποίες έχω ακόμα σχέσεις». Και σε ποιο συμπέρασμα κατέληξε; «Η έρευνα αυτή μου επιβεβαίωσε ότι υπάρχει ένα συνεχές οικονομικών και σεξουαλικών ανταλλαγών ανάμεσα σε άνδρες και γυναίκες, από το ευκαιριακό σεξ, την αγοραία σχέση έως και τον γάμο».
Δούναι και λαβείν
Η Λ. Αμπατζή παραδέχεται ότι φοβόταν το γαργαλιστικό στοιχείο, τις «ροζ» αποχρώσεις της ιστορίας ως προς την προσέγγιση του βιβλίου από τους αναγνώστες. «Το φοβόμουν διότι ήθελα να πάω πίσω από αυτό και να δω πώς συνδέεται με τα γκρίζα της καθημερινότητάς μας, για να δω ποιος είναι ο ερωτικός μας πολιτισμός. Στην ουσία, το κομμάτι που δημιουργεί τη σύγχυση κονσοματρίς-πόρνης είναι το χρήμα. Οπου μπαίνει το χρήμα, μπαίνει και το πορνικό κομμάτι της υπόθεσης. Γι’ αυτό ακούς συγγραφείς να λένε ότι «εκδίδονται», καλλιτέχνες ότι «εκπορνεύονται». Τίποτα δεν είναι πέραν της ανταλλαγής, ακόμα και μέσα στον έρωτα και την αγάπη. Παντού οι άνθρωποι ανταλλάζουν κάτι».