Ευριπίδης
Τρωάδες
Σκην.: Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος
Θέατρο: του Νέου Κόσμου
Η φιλοσοφία επί σκηνής
Μια πρωτοβουλία του Θεοδ. Πελεγρίνη
«Πίσω σου η Ποίηση
καίεται σαν Τρωάδα»
είπε ο ποιητής»
ΓΙΑΝΝΗΣ ΔΑΛΛΑΣ
«Ο ποιητής και το ποίημα», 1988
Ελεος και φόβος παράγονται -αν παράγονται- στις Τρωάδες ως προϊόντα λόγου αναγόμενου σε πράξεις. Ο λόγος, βέβαια, υπό τη μορφή ενός παρατεταμένου κομμού, οφείλει απλώς να ανακαλεί τη βιαιότητα της πράξης. Αρα κανείς δεν δικαιούται να εξεικονίσει (όπως π.χ. οι Ιάπωνες του Θεάτρου Σκοτ το 1985) την αγριότητα: θα ήταν σαν να υποκαθιστούσε τον Ευριπίδη στην αληθινή του πρόθεση, μετατοπίζοντας το τραγικό αίσθημα από τις χορδές της ψυχής του θεατή στο πλάνο και επιδερμικό οπτικό του πεδίο.
Αντιλαμβάνομαι την αμηχανία του κάθε σκηνοθέτη, που θα αντιμετωπίσει τις Τρωάδες. Εχει να τα βάλει μ’ ένα σχετικά αδύνατο έργο, που χαρακτηρίζεται από την αντιαριστοτελική δομή του. Εδώ, απουσιάζει ο μπούσουλας της «σπουδαίας και τελείας» μιμητικής πράξεως. Ο Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος, βασισμένος στην καθαρή και λυρική μετάφραση του εκλεκτού ποιητή Παντ. Μπουκάλα, σ’ έναν «εύκολο», σχεδόν ολοσκότεινο χώρο (Αγγ. Μέντης) θέλησε να φωτίσει ιδίως τον λόγο και τις έννοιες. (Σε κλειστό, είχε προσπαθήσει και η «Στοά» το ’71 με την Ε. Καρπέτα.) Ηξερε, όπως και η Λ. Κονιόρδου – Εκάβη, ότι ο ρόλος και το έργο είναι πολυφορεμένα. Ετσι αμφότεροι και ιδίως η τραγωδός, άβολη στον κλειστό χώρο, τον δάμασε ανανεώνοντας τη βασίλισσα. Με τη θηριώδη τεχνική της η ηθοποιός χρησιμοποίησε άλλα από τα συνήθη εκφραστικά μέσα, έστιξε το κείμενο δικανικά, με βωβούς γόους, με απροσδόκητες αλλά αποδοτικές διακυμάνσεις και ύφη. Ο Τ. Φαραζής δίδαξε φωνητικά μοιρολόγια στον Χορό, που προσωπικά με κούρασαν. Την κίνησή του επιμελήθηκε επιτυχώς η Αγγ. Στελλάτου.
Φιλοσοφία επί σκηνής
Το κακό σ’ αυτή την -εικαστικά κατά σημεία αρκετά ενδιαφέρουσα- παράσταση του Θεοδωρόπουλου ήταν η ερμηνευτική πενία. Πέρα από την Κονιόρδου, μόνον ο άγριος και μετά «λυγισμένος» Ταλθύβιος του Γιάν. Τσορτέκη και η τεχνική κι ευαίσθητη Ανδρομάχη της Μαρ. Καλλιμάνη μπορούν με άνεση να συζητηθούν ως αρωγοί του εγχειρήματος.
Δεν είναι διόλου μικρή η προσφορά του τακτικού καθηγητή της Φιλοσοφίας στο Αθήνησι κ. Θεοδόση Πελεγρίνη. Σκέφτηκε και πραγμάτωσε μια πολύ γόνιμη και επωφελή ιδέα, να θεατροποιήσει τους σημαντικότερους φιλοσόφους που και από έδρας ή συγγραμμάτων του διδάσκει. Ο Πλάτων, ο Αριστοτέλης, ο Πυθαγόρας, ο Καρτέσιος, ο Καντ, ο Νίτσε και ο Σοπενάουερ, με τη δική του θεατροποιημένη και ερμηνευμένη διαμεσολάβηση, κατέβηκαν μέχρι τώρα σε διάφορες αίθουσες, καταληπτοί τόσο στους φοιτητές του όσο και στο ευρύτερο κοινό. Τα κείμενα του Πελεγρίνη πετυχαίνουν να συνταιριάξουν τις κεντρικές ιδέες μαζί με τα δραματικά σημεία της ζωής των φιλοσόφων, ώστε τα πρόσωπα αυτά και να ζωντανέψουν και να καταστούν γοητευτικότερα μέσα από μια αναγκαία στους καιρούς μας εξαπλούστευση, η οποία όμως διόλου δεν τους συσκοτίζει ή υποτιμά. Ο Πελεγρίνης, με αληθινή αγάπη και για το θέατρο, και μαζί, άλλοτε με επαγγελματίες ηθοποιούς και άλλοτε με επιστημονικούς του συνεργάτες, ολοκληρώνει τα εγχειρήματά του υπό τη σκηνοθετική εποπτεία προσώπων που γνωρίζουν το θέατρο, τα μυστικά και τις παγίδες του.
Επιμένω, όμως: ο ακάματος αυτός ζήλος του καθηγητή προσφέρει με γενναιοδωρία στον άμουσο φιλοσοφίας θεατή-ακροατή, τα πρώτα βασικά κλειδιά για μια περαιτέρω, in vitro πια, προσέγγιση των κεντρικών φιλοσόφων.