Ο Ελληνας είναι ελίτ στα ασήμαντα

Ο Ελληνας είναι ελίτ στα ασήμαντα

9' 11" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Δυσκολεύεσαι να πιστέψεις ότι ο Λεωνίδας Καβάκος είναι 43 ετών και έχει δύο κόρες 16 και 13 ετών. Μοιάζει τουλάχιστον μία δεκαετία νεότερος και απόλυτα δεσμευμένος στην τέχνη του. Θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους βιολονίστες στον κόσμο, οι κριτικές που αποσπά είναι συνήθως διθυραμβικές. Από τις αρχές του 2000 ασχολείται παράλληλα και με τη διεύθυνση ορχήστρας.

Οταν εμφανίζεται στην Παλιά Αγορά της Φιλοθέης δεν στρέφεται κανένα κεφάλι να τον κοιτάξει. Από τις αρκετές παρέες που γευματίζουν ή πίνουν καφέ εκείνο το μεσημέρι του Μαΐου στον κήπο του καφέ-εστιατορίου, κανείς δεν μοιάζει να αναγνωρίζει ποιος είναι ο ευθυτενής, ψηλός νεαρός, με το κάπως αυστηρό παρουσιαστικό. Εκτός, βέβαια, από τη συνάδελφο και φίλη Βένα Γεωργακοπούλου, δημοσιογράφο της «Ελευθεροτυπίας», που διαβάζει σε διπλανό τραπέζι.

Τον υποδεχόμαστε και οι δύο μαζί. Υστερα από λίγη ώρα, μάλιστα, θα προσκαλέσουμε και τη Βένα κοντά μας, καθώς η συζήτηση με τον Λεωνίδα Καβάκο την ενδιαφέρει άμεσα. Ως το τέλος του γεύματος, ύστερα από περίπου δυόμισι ώρες, η παρέα έχει διευρυνθεί. Προστίθεται ο φωτογράφος Νίκος Πηλός, ενώ στο βάθος ο Λεωνίδας Καβάκος αναγνωρίζει ένα φίλο και θαυμαστή του, τον παλαίμαχο ποδοσφαιριστή του Παναθηναϊκού Αριστείδη Καμάρα. Η εκτίμηση, αμοιβαία. Ο Καβάκος από τα 17 στα γήπεδα και φανατικός Παναθηναϊκός, ο Καμάρας ήθελε για άλλη μια φορά να τον επαινέσει για την ερμηνεία του στο Μέγαρο Μουσικής στη συναυλία που δόθηκε στη μνήμη του Χρήστου Λαμπράκη.

Κάπως έτσι, αναπάντεχα και… επεκτατικά (έχουμε καταλάβει τουλάχιστον τρία τραπέζια – και για τις ανάγκες της φωτογράφησης), ολοκληρώθηκε μια συνάντηση που ξεκίνησε μάλλον τυπικά και κατέληξε χαλαρή και αντισυμβατική.

Ο Λεωνίδας Καβάκος επέλεξε για το γεύμα του ένα παραδοσιακό ελληνικό πιάτο, κοτόπουλο με μπάμιες, το οποίο έφαγε με όρεξη, συστηματικά, με χειρουργικές κινήσεις, ενώ παράλληλα μιλούσε εξίσου άνετα και οργανωμένα.

Κατά διαστήματα, τα δάχτυλά του ανεξαρτητοποιούνται για να ακολουθήσουν ασυναίσθητα κάποιον εσωτερικό (;) ρυθμό πάνω στο τραπέζι.

– Ο δικός σας χώρος έχει θιγεί από την οικονομική κρίση;

– Είναι λίγο νωρίς να το πούμε αυτό. Η κρίση χρειάζεται χρόνο για να πάρει υπόσταση. Ζούμε επίσης σε μια εποχή που ο καθένας κοιτάζει τον εαυτό του κι έτσι περιμένει το πρόβλημα να χτυπήσει την πόρτα του για να το συνειδητοποιήσει. Εκείνο που έχει επηρεαστεί είναι οι περιοδείες των ορχηστρών. Περιοδεία ορχήστρας σημαίνει 150 άτομα εκτός έδρας. Εισιτήρια, ξενοδοχεία, per diem. Τα όργανα, φορτωτικές, ασφάλειες κ. ο. κ. Φανταστείτε μια φιλαρμονική από την Αμερική να πηγαίνει στην Ευρώπη ή στην Ασία και αντιστρόφως. Το Κάρνεγκι Χολ θα δημιουργήσει μέσα στην άνοιξη ένα φεστιβάλ με αμερικανικές ορχήστρες, οι οποίες όμως θα έρχονται με δικά τους έξοδα. Οι περιοδείες μέσα στην Ευρώπη περιορίζονται και οι συμφωνίες οριστικοποιούνται την τελευταία στιγμή. Πού να ξέρεις, για παράδειγμα, πώς θα είναι η κατάσταση το 2012 για να προγραμματίσεις τις κινήσεις σου; Φανταστείτε τώρα τι γίνεται με την όπερα!

Υποχρεώσεις

– Και το κοινό, όμως, δεν αντιμετωπίζει οικονομικό πρόβλημα;

– Το σημαντικό είναι να σεβαστούμε την ύψιστη αρχή της ζωής, που είναι ο περιορισμός. Δεν έχουμε μάθει την έννοια των ορίων. Είναι τόσο κακομαθημένη η δική μας γενιά, η οποία δεν έχει γνωρίσει πολέμους και κακουχίες, ώστε το μόνο που την ενδιαφέρει είναι ο επεκτατισμός. Η απόκτηση όσο το δυνατόν περισσότερων αγαθών, η καλοπέραση, η μίνιμουμ προσπάθεια με το μάξιμουμ αποτέλεσμα. Ε, πώς θα γίνει; Ο περιορισμός, που παρουσιάζουμε ως τραγωδία και δαιμονοποιούμε, είναι και μια διδακτική διαδικασία. Μιλάμε μόνο για δικαιώματα. Υποχρεώσεις δεν έχουμε;

Η άποψη του Λεωνίδα Καβάκου για τους Ελληνες είναι κατεδαφιστική: «Ο σύγχρονος Ελληνας είναι απολίτιστος. Στα 17 χρόνια που πήγα στο δημόσιο σχολείο έκανα ένα χρόνο μουσική. Τη στιγμή που οι αρχαίοι Ελληνες, στους οποίους μας αρέσει να αναφερόμαστε, είχαν ως κύρια ασχολία τη μουσική. Οι σύγχρονοι ηγέτες θεωρούν τον πολιτισμό πολυτέλεια».

Οταν δε, συγκρίνει τους Ελληνες με άλλους λαούς -ταξιδεύει διαρκώς λόγω επαγγελματικών υποχρεώσεων- τα πράγματα γίνονται χειρότερα: «Οι άνθρωποι στο εξωτερικό είναι συνεσταλμένοι. Εχουν αίσθηση του μέτρου. Αυτό οφείλεται σε πολλά πράγματα. Ακόμη ίσως και στο άσχημο κλίμα, στην έλλειψη αυτού του αξεπέραστου φωτός. Ο τόπος, πιστεύω, είναι καθοριστικός. Μπορεί ο θεσμός της οικογένειας να είναι πιο χαλαρός στο εξωτερικό, η συμπεριφορά όμως αυτών των ανθρώπων στο περιβάλλον και στην κοινωνία είναι πιο συνεσταλμένη και θετική σε σχέση με τη δική μας».

Το θέμα «κρίση – Ελλάδα – συμπεριφορές» κλείνει με κλιμακούμενη «ένταση», όπως σε μια μουσική παρτιτούρα. «Κάποιος μου είπε ότι η κλασική μουσική αφορά την ελίτ. Και συγγνώμη, ο Ελληνας τι είναι; Μόνος του δεν θέλει να είναι στην παραλία; Μόνος του δεν θέλει να είναι στον δρόμο; Μόνο που είναι ελίτ στα λάθος και στα ασήμαντα. Υπάρχει μια διάχυτη χαλαρότητα. Στις σχέσεις των ανθρώπων, στην κοινωνική συμπεριφορά, στη συναίσθηση της ευθύνης».

Να υπάρχει δημοκρατία και στις πολιτιστικές παροχές

Ο Λεωνίδας Καβάκος δεν καταλαβαίνει τι σημαίνει «χαλαρώνω». Μόνο επαγγελματικά, ως μικρή απόσυρση. Αλλά και τότε ακόμη, το βιολί είναι κάτω από το κρεβάτι του. Συνεργάζεται με τις μεγαλύτερες ορχήστρες του κόσμου (τον Απρίλιο εμφανίστηκε με τη Φιλαρμονική της Ν. Υόρκης στο Λίνκολν Σέντερ), τους σημαντικότερους μαέστρους (δεν κρύβει την προτίμησή του για τον Ρώσο Βαλέρι Γκέργκιεφ), έχει αποσπάσει πολλές διεθνείς διακρίσεις.

Η παρουσία του στα ελληνικά τηλεοπτικά κανάλια είναι σχεδόν ανύπαρκτη. «Αλλά σε ποια ελληνική τηλεόραση αναφέρεστε;», αναρωτιέται. «Πρόκειται για ένα τεράστιο κέντρο. Για ποια δημοκρατία μιλάμε; Αν δεν έχω την οικονομική δυνατότητα να βγω έξω από το σπίτι μου, με τι ψυχαγωγούμαι; Η δημοκρατία πρέπει να λειτουργεί σε όλα τα επίπεδα. Και στις πολιτιστικές παροχές πρέπει να υπάρχει δημοκρατία».

Εκτός κλασικής μουσικής ο Λεωνίδας Καβάκος πρέπει να αισθάνεται ανοίκεια και αφιλόξενα. Στην κουβέντα πάνω, παραδέχεται ότι ξεχωρίζει τον Ζαμπέτα («ήταν μορφή γιατί είχε χιούμορ»), ενώ του αρέσουν και τα κλαρίνα. Ακούει καμιά φορά σε πανηγύρια.

– Ακούτε άλλο είδος μουσικής; Ροκ, για παράδειγμα;

– Οι μουσικές αυτές είναι φαινόμενα εποχής. Οι στίχοι μεταφέρουν ένα μήνυμα που είναι καλό για την εποχή που εκφράζει. Δεν υπάρχει δομή, τα ντεσιμπέλ σε διαλύουν, δεν υπάρχει τίποτα φυσικό, ο ρυθμός δεν είναι ρυθμός.

– Θα βρείτε τους ροκάδες απέναντί σας!..

– Μπορεί, αλλά δεν με ενδιαφέρει.

– Τον Εμινεμ τον ξέρετε;

– Οχι.

– Η δισκοθήκη σας έχει μόνο κλασική μουσική;

– Ναι.

– Για τα παιδιά-θαύματα στη μουσική τι πιστεύετε;

– Είναι αξιοθέατα.

– Υπήρξατε κι εσείς παιδί-θαύμα…

– Εγώ, ποτέ. Ξεκίνησα 17 χρόνων. Στον δικό μας τομέα ξεκινούν από 7 – 8 χρόνων.

– Ναι, αλλά είσαστε ένα πολύ νέο ταλέντο.

– Ταλέντο ήμουν και στα πέντε μου. Το ταλέντο δεν το αποκτάς. Το καλλιεργείς. Γι’ αυτό είναι δώρο. Στα 5 αγαπούσα τη μουσική και είχα μουσικό αυτί. Αυτό έλεγαν.

– Υπάρχει κάποια στιγμή στη μουσική που περνάς από τη νεότητα στην ωριμότητα;

– Κάθε μέρα. Ξεκινάς κάθε μέρα από το μηδέν. Είσαι έτοιμος να αναθεωρήσεις. Ακούω παλαιότερες ηχογραφήσεις και λέω: «Μα, είναι δυνατόν;».

Το ρεσιτάλ μουσικής πάνω στη σκηνή είναι η ώρα της αλήθειας

Οταν είχε ερμηνεύσει το κοντσέρτο για βιολί του Σιμπέλιους στο Λονδίνο πριν από δύο χρόνια, ο κριτικός των «Times» έγραψε για την ερμηνεία του: «Λιτή και συγχρόνως λαμπερή, βαθυστόχαστη αλλά και ευρηματική, η διάφανη τελειότητα και η προφανής ποιότητά της άγγιξε την ουσία του έργου περισσότερο από κάθε άλλη που έχω ακούσει τουλάχιστον τις δύο τελευταίες δεκαετίες».

– Στη μουσική, υποθέτω, για να έχει ένας ερμηνευτής το μάξιμουμ αποτέλεσμα πρέπει να καταβάλει και τη μάξιμουμ προσπάθεια.

– Οπωσδήποτε. Η σκηνή είναι χώρος αλήθειας. Κυρίως στη μουσική. Στο θέατρο δεν είσαι «εσύ». Υποδύεσαι κάποιον χαρακτήρα. Το ρεσιτάλ είναι η ώρα της αλήθειας.

– Εχετε στερηθεί και τι, για να φτάσετε στο σημείο που είστε;

– Δεν το βλέπω έτσι. Δεν μπορώ να απαντήσω σε αυτήν την ερώτηση. Εμένα το μόνο που με ενδιαφέρει είναι να μελετάω. Αν μπορούσα να βγάζω χρήματα μελετώντας και όχι παίζοντας θα ήμουν τρισευτυχισμένος. Το ταλέντο είναι ευθύνη και χάρισμα, με το οποίο μπορείς να κερδίσεις χρόνο. Κάτι που ένας άλλος χρειάζεται δέκα χρόνια για να το μάθει εσύ χρειάζεσαι τα μισά. Κινείσαι λοιπόν με άλλη ταχύτητα. Τι να πω λοιπόν; Οτι δεν έπαιζα στη γειτονιά ή δεν καθόμουν στις καφετέριες;

Είμαι μέσα σε ήχους

– Από πέντε χρόνων είστε «δεσμευμένος».

– Ναι, και όταν δεν παίζω είμαι μέσα σε ήχους. Σκέφτομαι διαρκώς. Μπορώ και να παίξω οκτώ ώρες διαρκώς μέσα σε μια ημέρα.

Στο σημείο αυτό, παρεμβαίνει, αυθορμήτως, η Βένα Γεωργακοπούλου: «Τι ευτυχία Θεέ μου!». Ο Λ. Καβάκος συγκατανεύει, διευκρινίζοντας: «Ευτυχία είναι ότι μπορείς και εκφράζεσαι. Αυτό, ναι».

– Οσο θυμάστε, δηλαδή, τον εαυτό σας, τον θυμάστε να μελετάει και να πρέπει να αποδίδει, να βελτιώνεται.

– Ναι, βέβαια, πάντα. Να κάνω προσπάθεια.

– Υπάρχει ανταγωνισμός στο επάγγελμά σας;

– Παντού υπάρχει. Ομως στην τέχνη έχεις καταφύγιο την προσωπικότητά σου. Αν βρεις το ειδικό «λεξιλόγιο» δεν υπάρχει ανταγωνισμός.

– Αμφιταλαντευτήκατε ποτέ να παίξετε άλλο όργανο;

– Ποτέ. Είχα βέβαια πρότυπα στην οικογένεια γιατί και ο πατέρας μου έπαιζε βιολί.

– Βρίσκετε πάντα παρηγοριά στη μουσική; Σε θυμό ή αδιέξοδο;

– Πάντα. Οταν βρίσκεις τρόπο να εκφραστείς δεν είσαι σε αδιέξοδο. Με τον συνθέτη είναι διαφορετικά. Η μαγεία της σύνθεσης ή της ζωγραφικής είναι άλλο πράγμα. Ξεκινάς από το λευκό χαρτί. Εγώ, καλούμαι να δώσω ζωή στο χαρτί. Ο συνθέτης δημιουργεί από την απόλυτη σιωπή. Αυτό είναι πολύ δύσκολο.

– Συνδέεται η τέχνη σας με την τεχνολογία;

– Μια πλευρά της τεχνολογίας πρέπει να αναδεικνύει πράγματα που γίνονται στην τέχνη. Ο φυσικός ήχος, όμως, του μουσικού οργάνου ή της φωνής, χωρίς μικρόφωνο, είναι αξεπέραστος. Το μόνο που εξελίσσεται είναι ο θόρυβος.

– Η σιωπή είναι ήχος για εσάς;

– Ναι…

– Τι έχει κερδίσει η ερμηνεία σας στον χρόνο; Ευαισθησία, δεξιοτεχνία, βάθος;

– Το μόνο που μπορώ να πω είναι ότι εξελίσσομαι. Ολα όσα αναφέρετε συνυπάρχουν αρμονικά. Ισως κανείς, όσο μεγαλώνει και αποκτάει εμπειρίες, ωριμάζοντας δηλαδή, μπορεί να διαχωρίσει περισσότερο τις αποχρώσεις. Αυτό μπορώ να πω.

– Και οι απώλειες;

– Υπάρχει μια τεράστια φυσική κούραση που συσσωρεύεται με τον χρόνο. Επίσης πρέπει να προσέχεις πολύ τα χέρια σου. Αλλά πρέπει να ζεις και σαν άνθρωπος. Δεν μπορείς να απομονώσεις τον καλλιτέχνη από τον άνθρωπο.

Οι σταθμοί του

1967
Στις 30 Οκτωβρίου ο Λεωνίδας Καβάκος γεννιέται στην Αθήνα, σε οικογένεια μουσικών.

1972
Σε ηλικία πέντε ετών ξεκινάει μαθήματα βιολιού με τον πατέρα του και συνεχίζει τις σπουδές του στο Ελληνικό Ωδείο, με καθηγητή τον Στέλιο Καφαντάρη.

1983
Με υποτροφία του Ιδρύματος Ωνάση ολοκληρώνει τις μεταπτυχιακές σπουδές του στο Πανεπιστήμιο της Ιντιάνα.

1984
Κάνει το ντεμπούτο του ως σολίστ στο Φεστιβάλ Αθηνών.

1985
Ερχεται πρώτος (ο νεότερος υποψήφιος) στον Διεθνή Διαγωνισμό Σιμπέλιους στο Ελσίνκι.

1986
Ασημένιο μετάλλιο στον Διεθνή Διαγωνισμό Βιολιού στην Ιντιανάπολη.

1988
Πρώτο βραβείο στον διεθνή Διαγωνισμό Βιολιού «Παγκανίνι».

1992
Αναλαμβάνει την καλλιτεχνική διεύθυνση του κύκλου με μουσική δωματίου στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών.

2001 – 2002
Μεγάλη περιοδεία σε όλο τον κόσμο.

2006
Ηχογραφεί για τη Sony/BMG πέντε κοντσέρτα για βιολί και ορχήστρα του Μότσαρτ ως σολίστ και διευθυντής ορχήστρας της «Καμεράτα του Σάλτσμπουργκ».

2009
Δύο ακόμη (σε πλήθος άλλων – η επιλογή είναι ενδεικτική) βραβεία: στο Ρότερνταμ το Classical Musical Award για «Προσωπικά επιτεύγματα» και το γερμανικό Grammy (ECHO klassik 2009).

Η συνάντηση

Δώσαμε ραντεβού στην «Παλιά αγορά» στη Φιλοθέη (Ρενιέρη και Κεχαγιά). Ο Λεωνίδας Καβάκος μένει κοντά και τον εξυπηρετούσε. Φάγαμε «σαλάτα ρόκα με αργοψημένα ντοματίνια», τάρτα με λαχανικά και προσούτο, κοτόπουλο με μπάμιες. Για γλυκό, μωσαϊκό (κορμός σοκολάτας με μπισκότο). Δύο καφέδες και… άφθονο νερό. Σύνολο: 60,50 ευρώ.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή