Το γεγονός ότι η ελληνική τραπεζική αγορά είναι μια μικρή περιφερειακή αγορά, εν μέρει προστάτεψε τους καταθέτες και το εγχώριο τραπεζικό σύστημα από τη χρηματο-οικονομική κρίση που ξέσπασε το καλοκαίρι του 2008 στην αγορά στεγαστικών δανείων μειωμένης εξασφάλισης (sub-prime loan market) στις ΗΠΑ. Ωστόσο, το ελληνικό τραπεζικό σύστημα επηρεάστηκε αρνητικά τόσο λόγω της αύξησης του κόστους του χρήματος, όσο και λόγω της έλλειψης ρευστότητας που παρατηρήθηκε και παρατηρείται στη διατραπεζική αγορά. Ευτυχώς τα πράγματα φαίνεται πως, αργά αλλά σταθερά, βαίνουν προς εξομάλυνση. Καθίσταται όμως περισσότερο αναγκαίο παρά ποτέ, να υπάρξει ένα νέο εγχώριο κύμα συγκέντρωσης και ενδυνάμωσής του εγχώριου τραπεζικού τομέα, μέσω νέων εξαγορών και συγχωνεύσεων, προκειμένου οι ελληνικές τράπεζες να ισχυροποιήσουν τους ισολογισμούς τους και να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικότερα την τρέχουσα οικονομική κρίση.
Με αφορμή τη συνεδρίαση της Διυπουργικής Επιτροπής Αποκρατικοποιήσεων, την πρόταση εξαγοράς ποσοστού της Αγροτικής Τράπεζας και του Ταχυδρομικού Ταμιευτηρίου, που υπέβαλε η Τράπεζα Πειραιώς, αλλά και τα σενάρια περί δημιουργίας ισχυρού δημόσιου πυλώνα στις τράπεζες (με τη συγχώνευση Εθνικής, Ταμείου Παρακαταθηκών και Δανείων και Αττικής), θα αναφερθώ στην έννοια των εξαγορών και συγχωνεύσεων, στα οφέλη και συνακόλουθα στους λόγους, που τις καθιστούν αναγκαίες.
Οι εξαγορές και συγχωνεύσεις των τραπεζών εκτός από την ενίσχυση των ιδίων κεφαλαίων και του δείκτη κεφαλαιακής επάρκειας μπορούν να συμβάλουν:
– Στην ενίσχυση της ανταγωνιστικής θέσης της τράπεζας που θα προκύψει ύστερα από την εξαγορά ή συγχώνευση.
– Στη μείωση του λειτουργικού κόστους.
– Στην ευκολότερη πρόσβαση στις διεθνείς αγορές χρήματος και κεφαλαίου.
– Στην απόκτηση τεχνογνωσίας για τον σχεδιασμό και παροχή νέων χρηματοπιστωτικών προϊόντων.
– Στη χρησιμοποίηση εξελιγμένων -αλλά ακριβών από άποψη κόστους- μεθόδων διαχείρισης χρηματο-οικονομικών κινδύνων.
– Στην αύξηση της απόδοσης των μετοχών, εάν η τράπεζα καταφέρει να διευρύνει τα κέρδη της μετά τη συγχώνευση.
– Μια οικειοθελής εξαγορά ή συγχώνευση σήμερα, με αμοιβαία επωφελείς όρους, μπορεί να προστατεύσει την τράπεζα από τον κίνδυνο μιας μελλοντικής επιθετικής εξαγοράς της από ανταγωνίστρια τράπεζα του εξωτερικού. Οπως αναφέρουν πρόσφατα δημοσιεύματα στον ελληνικό Τύπο, ενδεχόμενος γύρος συγκέντρωσης του τραπεζικού συστήματος θα εξελιχθεί σε ελληνική υπόθεση, καθώς, σε αυτή τη φάση, οι Ελληνες τραπεζίτες προτιμούν να τα βρουν μεταξύ τους, προσβλέποντας στην επόμενη ημέρα, της εξόδου της Ελλάδας από την κρίση, από το να «ξεπουληθούν» στους ξένους.
– Στην ενίσχυση της ανθεκτικότητας του χρηματοπιστωτικού ιδρύματος σε κραδασμούς από το μακρο-οικονομικό περιβάλλον.
– Στην προστασία των καταθετών από τα προβλήματα που δημιουργεί η ύπαρξη του «ηθικού κινδύνου».
– Στη διαδικασία εκσυγχρονισμού της οικονομίας γενικότερα.
Οι ελληνικές τράπεζες πρόσφατα πέρασαν με επιτυχία το τεστ αντοχής (λογιστικές προσομειώσεις σε ακραίες οικονομικές συνθήκες), στο οποίο υποβλήθηκαν από τις ευρωπαϊκές ρυθμιστικές αρχές (ΕΚΤ και Επιτροπή Ευρωπαϊκών Αρχών Τραπεζικής Εποπτείας). Αν, ωστόσο, κάποια σχετικά μικρότερη σε μέγεθος ελληνική τράπεζα, όπως η Αγροτική Τράπεζα, αντιμετωπίζει πρόβλημα κεφαλαιακής επάρκειας είτε θα πρέπει να κάνει αύξηση μετοχικού κεφαλαίου είτε θα πρέπει να συγχωνευτεί με κάποια άλλη μεγαλύτερή της που δεν αντιμετωπίζει αντίστοιχα προβλήματα. Δεδομένης της ανάγκης της Αγροτικής για νέα κεφάλαια, η πρόταση εξαγοράς ποσοστού της από την Πειραιώς φαίνεται πως έρχεται στον πλέον κατάλληλο χρόνο. Πιθανότατα η πρόταση αυτή θα λειτουργήσει, Διυπουργικής Επιτροπής Αποκρατικοποιήσεων επιτρέπουσας, ως καταλύτης για την αναγκαία αναδιάρθρωση του ελληνικού τραπεζικού κλάδου, προς την κατεύθυνση ισχυροποίησής του μέσω νέων εξαγορών και συγχωνεύσεων.
*Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Cambridge, Senior Research Fellow στο Ελληνικό Παρατηρητήριο του London School of Economics.