Υπάρχουν μικρά ακατέργαστα διαμάντια που ελάχιστοι γνωρίζουν την ύπαρξή τους. Αστέρες που γράφουν μια φωτεινή επιθανάτια τροχιά στον ουρανό και ύστερα χάνονται. Λίγοι έχουν ακούσει το όνομα του Χιώτη Νίκου Γιαλούρη που έφυγε από τη ζωή το 2003. Αυτοδίδακτος ζωγράφος, χαράκτης, καλλιγράφος, συγγραφέας και ποιητής, δεν φρόντισε ποτέ να προβάλει ή να προστατεύσει το έργο του. Στόχος του ήταν κάθε ημέρα να δημιουργεί, να ανακαλύπτει τα θαύματα της Φύσης και τα επιτεύγματα των απλών ανθρώπων και κυρίως να ζει και να ανασαίνει τον τόπο του, τη Χίο.
Επτά χρόνια μετά τον θάνατό του, το Ιδρυμα John S. Fafalios εξέδωσε ένα εκπληκτικό λεύκωμα με τα σχέδια και τα χαρακτικά του, καμωμένο με μεράκι και τρυφερότητα, αντάξιο της σπουδαίας αυτής καλλιτεχνικής προσωπικότητας που προτίμησε τη χαμηλόφωνη ουσία από την ανάδειξη των δεξιοτήτων του.
Μπορεί ο ίδιος ο Γιαλούρης να είχε παρουσιάσει ορισμένα έργα του σε εκθέσεις -στην γκαλερί Νέες Μορφές και αλλού- να είχαν γράψει κείμενα για τη δουλειά του διακεκριμένοι τεχνοκριτικοί όπως ο Προκοπίου ή η Βακαλό, εντούτοις το βιβλίο είναι η παρθενική απόπειρα συστηματικής καταγραφής των καλλιτεχνικών του πεπραγμένων. Και για το ευρύ κοινό, είναι οι πρώτες συστάσεις για την προσφορά του πολυσχιδούς καλλιτέχνη. Την προσπάθεια επωμίστηκε ο Μανώλης Βλάχος που υπογράφει τα κείμενα και η αρχαιολόγος που συγκέντρωσε το υλικό Αναστασία Μανδάλα.
Το δέσιμο με τη Χίο
Ο Γιαλούρης γεννήθηκε το 1928 στη Χίο και ο τόπος καταγωγής των γονιών του ήταν τα Ψαρά και οι Οινούσσες. Ζωγράφιζε από τα πρώτα του παιδικά χρόνια. Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής για να μπορέσει να ενισχύσει οικονομικά την οικογένειά του, ταξίδευε σε όλο το νησί ανταλλάσσοντας οικογενειακά κειμήλια με τρόφιμα. Εκείνη την περίοδο θέτει τα θεμέλια για μια βαθιά γνώση του τοπίου, του λαϊκού πολιτισμού, των κατορθωμάτων των απλών τεχνιτών.
«Εμαθα και μαθαίνω από τον απλό και τον σοφό, απ’ το παιδί και απ’ τον μεγάλο, απ’ το άψυχο και το ταπεινό» έλεγε ο ίδιος. Αυτοδίδακτος και στην εκμάθηση της αγγλικής γλώσσας, βιοπορίστηκε αρκετά χρόνια ως καθηγητής.
Ανθρωποι των γραμμάτων και των τεχνών, όπως ο χαράκτης Κεφαλληνός εκτιμούσαν ιδιαίτερα το ταλέντο του και τον προσκάλεσαν να έρθει στην Αθήνα για να σπουδάσει στην ΑΣΚΤ ή να εργαστεί. Ομως εκείνος δεν άφησε ποτέ τη Χίο, παρά μόνο για πολύ μικρά χρονικά διαστήματα. Παρότι το νησιωτικό περιβάλλον εκείνη την εποχή ήταν ασφυκτικό, εκείνος έμαθε να παραμερίζει ό,τι τον ενοχλούσε και να ζει καλά με τους ανθρώπους και το τοπίο.
Το βλέμμα του
Ο Στάμος, η Ειρήνη και η Δέσποινα Φαφαλιού, που είναι σήμερα η ψυχή του ιδρύματος που φέρει το όνομα του πατέρα τους, γνώρισαν τον Γιαλούρη από κοντά, τον έζησαν τα παιδικά και εφηβικά καλοκαίρια και τον αγάπησαν διότι τους «έμαθε να βλέπουν και να αγαπούν την ιδιαίτερη πατρίδα τους, τη Χίο».