Ντενισ Κελλυ
Ορφανά
σκην.: Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος
Θέατρο: Νέου Κόσμου
«Οι πόλεις μοιάζουν με μηχανουργεία
που αλέθουν τις ψυχές πριν τρελαθούν.
Τι παρελθόν να σώσεις με μαγεία;
Του λύκου η ώρα είναι ομολογία
πως δήθεν τα κορμιά θα λυτρωθούν.
Σαν επιτάφιοι μέσα σε σφαγεία».
ΜΑΝΟΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ
«Ο νοητός λύκος», 2010
Ο ήδη βραβευμένος και πολυμεταφρασμένος Ιρλανδός Ντένις Κέλλυ (γεν. 1970, Β. Λονδίνο) έγραψε το 2009 το έργο «Ορφανά», που παρουσίασε φέτος η Κεντρική Σκηνή του Θεάτρου του Νέου Κόσμου, ενός θεάτρου που έχει έγκαιρα δείξει την ευαισθησία του στα κοινωνικά θέματα και ιδίως στα προβλήματα των μειονοτήτων.
Τα «Ορφανά», άνθρωποι απορφανισμένοι από ένα μίνιμουμ καθημερινής ασφάλειας στην ίδια τους την εστία ή μετανάστες εξαθλιωμένοι και ορφανοί στους πέντε ανέμους τού κάθε λογής ρατσισμού, είναι ένα σύγχρονο κοινωνικό φαινόμενο που απασχολεί ιδιαίτερα τον τόπο μας, αλλά και θέλει πολλή ψυχραιμία και προσοχή η πραγμάτευσή του: ποιος έχει δίκιο, ο φιλοξενών και θύμα ή θύτης ή ο απεγνωσμένος, θύτης ή θύμα, φιλοξενούμενος; Μια μετανάστευση εκ προοιμίου ανοργάνωτη και κατά κύματα εκδηλούμενη είναι μοιραία πρόξενος αμφίστομων όσο και ακραίων στάσεων, η δε γενικευμένη άλφα ή βήτα αντιμετώπιση φυσικά οδηγεί είτε στον ρατσισμό είτε στην αντιδρώσα βία, πάντως σε κάποια μορφή οξείας παραβατικότητας. Πιθανές αιτίες; Τριτοκοσμική απόγνωση, πλημμελής φύλαξη συνόρων, κακόπιστοι γείτονες ή μήπως έξωθεν καλοπληρωμένες ανοχές; Δεν ξέρω. Ολα και τίποτα.
Αν ωστόσο τέτοια θέματα διχαστικής πρόγνωσης δεν προλαμβάνονται εν τη γενέσει τους καθίστανται ανεξέλεγκτα. Αλλά και πάλι η κατ’ οικονομίαν απονομή της Δικαιοσύνης, έστω κι αυτή δυσχερής, πρέπει να γίνεται ad hoc σε κάθε μεμονωμένο περιστατικό καθόσον η αυτοδικία καιροφυλακτεί αμφιπλεύρως. Ποιον όμως να πρωτοπρολάβεις; Κι αλήθεια ποιος φαρμακευτικός ζυγός ακριβείας θα γείρει αξιόπιστα προς τη μια ή την άλλη πλευρά στα γεγονότα της πολυσυζητημένης π.χ. πλατείας Αγίου Παντελεήμονα στο κέντρο της Αθήνας; Το κουβάρι μπλέκει επικίνδυνα.
Η παράσταση
Μια τέτοια απεικόνιση εν σμικρώ ιχνογραφεί με ένταση και πολυπρισματικότητα το συγκεκριμένο έργο. Στα «Ορφανά», ένα ζευγάρι καλοκαθισμένων αστών βήμα το βήμα αντιλαμβάνεται πως ο αδελφός της γυναίκας έχει κακοποιήσει Πακιστανό, χωρίς αντικειμενικά να έχει καθ’ οιονδήποτε τρόπο προκληθεί. Η αποκάλυψη των δεδομένων της παραβατικότητας είναι σοφά σταδιακή, ώστε το ζευγάρι να περάσει από τη συγγενική αλληλεγγύη στη συγκάλυψη, άρα στη συνενοχή και εν συμπεράσματι στην άκρατη ξενοφοβία, σε βαθμό μάλιστα που οι δυο αστοί εδώ να αποφασίσουν άμβλωση για το (δεύτερο) κυοφορούμενό τους. Πονηρά ο συγγραφέας αφήνει στο τέλος το θέμα αυτό ανοιχτό, θέλοντας μάλλον να υπογραμμίσει την ανθιστάμενη φύση της αγωνιώδους μητρικής κραυγής. Πάντως, έτσι οδηγεί τη συνέπεια στο απώτατο άκρο: αντιδραστική άρνηση της εστίας και της αναπαραγωγής.
Το έργο έχει, νομίζω, ένα εκ κατασκευής ελάττωμα: ο ρατσιστής αδελφός της γυναίκας παρουσιάζεται ως ένα νευρωσικό, νοσηρό, σχεδόν παρλιακό πλάσμα, στοιχείο που καθιστά τη σύγκρουση λιγότερο φυσιολογική και άρα την περίπτωση λιγότερο αντιπροσωπευτική.
Ερμηνείες
Πάνω στην κοφτή, ασθματική, συχνά «συγκοπτόμενη», δραματική απόδοση της Κοραλίας Σωτηριάδου, και εγκιβωτισμένη στο «παγωμένα» μινιμαλιστικό σκηνικό της Μαργαρίτας Χατζηιωάννου, η σκηνοθεσία του Βαγγέλη Θεοδωρόπουλου κράτησε υψηλά το θρίλερ, ανέγνωσε ορθά και εξέλιξε λεπτομερειακά φάσεις των χαρακτήρων, παρακολούθησε με συνέπεια τις εναλλασσόμενες και μεταμορφούμενες στάσεις του οικογενειακού, αλλά και του γενικότερου αυτού αδιεξόδου. Η παράστασή του δεν έχασε πουθενά τον ρυθμό της πείθοντας κάθε φορά πως συμμαχεί με τη λογική και το αξιακό σύστημα του εκάστοτε ομιλούντος. Κάποιες αισθητικά ανήκουσες στο παράλογο μικροσυμπεριφορές δεν πρόσθεσαν τα προσδοκώμενα.
Ο Σταύρος Γασπαράτος κρατήθηκε σε μια μουσική σουρντίνα αδιάπτωτης απειλής. Η Μαρία Κίτσου υιοθέτησε με εκ βαθέων πυρετό, ανθρωπιά, πανικό, συντήρηση και αρτιότατη τεχνική τις μεταπτώσεις της γυναίκας, που τρόπον τινά μοιράζει χαρτιά και διευθύνει το όλο παιχνίδι. Εξοχη. Στον ρόλο του αδελφού της ο Ομηρος Πουλάκης διδάχτηκε και εκτέλεσε με ακρίβεια ένα φοβικό, ανισόρροπο, έτοιμο για κάθε είδους «δράση» πλάσμα. Τέλος, ο Μιχάλης Οικονόμου ανέσυρε αργά αργά τον κρυμμένο του χαρακτήρα, ξεκινώντας από το ουδέτερο, συντηρητικό και έμφοβο ανθρωπάκι της αρχής.
Το επίκαιρο, ίσως και εκρηκτικό έργο όσο και η δυναμική παράσταση βέβαια και δεν δίνουν λύσεις, βέβαια και δεν παίρνουν σαφή «θέση». Αλίμονο αν το έκαναν. Περιμένουν, όπως κι όλοι εμείς, με πολλή αγωνία, τις απαντήσεις της ίδιας της κοινωνίας.