Η απομάκρυνση των Γερμανών δεν έκανε τη ζωή των κατοίκων της πόλης ευκολότερη. Οπως έγραφε τον Ιανουάριο του 1945 στο ημερολόγιό της η δημοσιογράφος Τζάνετ Φλάνερ: «Το απελευθερωμένο Παρίσι είναι τώρα κατεχόμενο από το χιόνι. Οι Παριζιάνοι κρυώνουν περισσότερο από κάθε άλλο χειμώνα του πολέμου. Είναι πιο πεινασμένοι από κάθε άλλο χειμώνα του πολέμου. Δεν έχουν υπάρξει πιο πεινασμένοι από την πρωσική πολιορκία του Παρισιού, όταν οι παππούδες τους έτρωγαν ποντίκια. Γιατί ακόμη υπάρχει έλλειψη κάρβουνου για να μεταφερθεί οτιδήποτε, ακόμη και κάρβουνο… Ο ηλεκτρισμός έχει διαταχθεί να παραμένει κλειστός σε όλη τη Γαλλία από το πρωί μέχρι το απόγευμα, εκτός από μία ώρα το μεσημέρι, ίσως για να μπορούν να δουν οι γυναίκες στο σκοτάδι τα λίγα που μαγειρεύουν. Λόγω του φόβου μήπως σπάσουν οι υδραυλικές σωληνώσεις, το νερό παραμένει κλειστό σε πολλά παρισινά διαμερίσματα και κτίρια γραφείων εκτός από το μεσημέρι μέχρι τις δύο, πολύ αργά για να χρησιμεύσει στους περισσότερους ανθρώπους».
Την εποχή εκείνη, περισσότερα από δύο εκατομμύρια Γάλλοι εξακολουθούσαν να παραμένουν στη Γερμανία ως εκτοπισμένοι σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, αιχμάλωτοι πολέμου ή εργάτες. Η άγνωστη τύχη ενός τόσο μεγάλου αριθμού Γάλλων πολιτών επανέφερε μάλιστα την απαγόρευση του χορού σε δημόσιους χώρους, που είχε ισχύσει στο Βισύ. Ωστόσο, το ουσιαστικότερο ζήτημα για τις ανακριτικές αρχές ήταν η διερεύνηση της στάσης των ατόμων που επέστρεφαν, απέναντι στον εθνικοσοσιαλισμό.
Πριν ακόμη από την απελευθέρωση, η Αντίσταση είχε επιτεθεί σε συνεργάτες των Γερμανών και είχε δημοσιεύσει καταλόγους με ονόματα προσώπων που θα τιμωρούνταν μετά την απελευθέρωση. Τα άτομα που φέρονταν ως συνεργοί του εχθρού, τώρα θα καλούνταν να λογοδοτήσουν για τη στάση τους κατά τον πόλεμο στο πλαίσιο μιας πολυδιάστατης «εκκαθάρισης». Σε μια πρώτη φάση, που έχει μείνει γνωστή ως «άγρια εκκαθάριση», περίπου 10.000 συνεργοί του εχθρού εκτελέστηκαν με συνοπτικές διαδικασίες από ομάδες Αντίστασης ή εξαγριωμένα πλήθη. Οι σκληρές εικόνες από τη δημόσια διαπόμπευση γυναικών με ξυρισμένα μαλλιά (femmes tondues) που κατηγορήθηκαν για σχέσεις με Γερμανούς, αποκαλύπτουν την οργή που κυριάρχησε στη γαλλική κοινωνία σχετικά με το ζήτημα του δωσιλογισμού. Παράλληλα, θεσπίστηκε ειδική νομοθεσία στο πλαίσιο ενός εκτεταμένου προγράμματος «νομικής εκκαθάρισης». Ανώτατο Δικαστήριο καταδίκασε τον στρατάρχη Πεταίν σε θάνατο για συνεργασία με τον εχθρό, όμως ο στρατηγός Ντε Γκωλ μετέτρεψε την ποινή του σε ισόβια. Υπουργοί και συνεργάτες του καθεστώτος Βισύ επίσης καταδικάστηκαν, ανάμεσα στους οποίους και ο πρωθυπουργός Πιέρ Λαβάλ, ο οποίος εκτελέστηκε το 1945. Οπως έγραφε ο Α. Χ. Τούσης σε ένα ελληνικό νομικό περιοδικό το 1945, μέχρι τότε στη Γαλλία είχαν αποσπασθεί 865 δικαστές σε ειδικά δικαστήρια δωσιλόγων, είχαν σχηματιστεί 74.424 δικογραφίες, είχαν εκδοθεί 996 αποφάσεις που επέβαλαν θανατική καταδίκη, 427 ισόβια δεσμά και 5.928 ποινή φυλάκισης. Οι καταδικαστικές αποφάσεις αυξήθηκαν σημαντικά στα χρόνια που ακολούθησαν: ο αριθμός των εκτελέσεων ανήλθε συνολικά σε 2.861, ενώ 25.901 άτομα οδηγήθηκαν στη φυλακή, 13.339 υποχρεώθηκαν σε αναγκαστική εργασία, ενώ 49.723 καταδικάστηκαν για «εθνική αναξιοπρέπεια» χωρίς περαιτέρω ποινή. Πολύ πιο πρόσφατα, μια σειρά από πολύκροτες δίκες -Κλάους Μπάρμπι, Μωρίς Σαμπατιέ, Πωλ Τουβιέ, Ρενέ Μπουσκέ, Μωρίς Παπόν- έδωσε το έναυσμα για να αρχίσει με καθυστέρηση δημόσιος και επιστημονικός διάλογος σχετικά με την έκταση της κοινωνικής αποδοχής του καθεστώτος Βισύ και τον ρόλο του στη γενοκτονία των Εβραίων της Ευρώπης.
Η απελευθέρωση του Παρισιού από τη γερμανική κατοχή χάρη στον αγώνα των κατοίκων της πόλης, που άρχισε πριν από την έλευση των Συμμαχικών δυνάμεων, απομάκρυνε την προοπτική να τεθεί η χώρα υπό Συμμαχική διοίκηση. Η Προσωρινή Κυβέρνηση της Γαλλικής Δημοκρατίας υπό τον στρατηγό Ντε Γκωλ, που σχηματίστηκε στις 9 Σεπτεμβρίου 1944, διέθετε τη νομιμοποίηση της Γαλλικής Αντίστασης. Η Γαλλία θα εντασσόταν πλέον στην πλευρά των νικητών του πολέμου και την επόμενη χρονιά θα κατελάμβανε μόνιμη θέση στο Συμβούλιο Ασφαλείας του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών.
* Ο κ. Νίκος Ζάικος είναι επίκουρος καθηγητής Διεθνούς Δικαίου στο Τμήμα Βαλκανικών Σπουδών Φλώρινας του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας.