Οποιος νύχτα περπατεί στο κλεινόν άστυ, δεν έχει ρομαντικά συναπαντήματα. Το βλέμμα του συναντά τις κουβέρτες, τα χαρτόνια και τα σελοφάν, τα αυτοσχέδια καταλύματα χιλιάδων άστεγων, που κάθε βράδυ προσπαθούν να διώξουν από το σώμα το κρύο, από τη σκέψη τα άλυτα προβλήματα, για να αποκοιμηθούν πριν από τις πρώτες ηλιαχτίδες – με την ελπίδα ότι την επομένη ίσως «κάτι» αλλάξει.
Μέχρι πριν από λίγα χρόνια, στην Ελλάδα με τους στενούς οικογενειακούς δεσμούς, ο αριθμός των αστέγων ήταν περιορισμένος. Η οικονομική, όμως, κρίση «ξεσπίτωσε» ανθρώπους «πέραν πάσης υποψίας», που χάνοντας τη δουλειά τους ή το σπίτι τους λόγω χρεών, βρέθηκαν ανέστιοι: οι νεο-άστεγοι. Μια φορά την εβδομάδα, μετά το σούρουπο, εθελοντές του προγράμματος Στήριξης Αστέγων της ΜΚΟ «Κλίμακα» γεμίζουν το φορτηγάκι τους με μαγειρεμένο φαγητό, κουβέρτες, ρούχα και φάρμακα, προκειμένου να τα προσφέρουν στους έχοντες ανάγκη. «Τα σημεία που απαγκιάζουν οι άστεγοι συνεχώς αλλάζουν» εξηγεί στην «Κ» η υπεύθυνη του προγράμματος, κ. Αντα Αλαμάνου, «πριν από λίγο καιρό δεκάδες κοιμόντουσαν γύρω από την πλατεία Κλαυθμώνος, μέχρι που ξηλώθηκαν τα παγκάκια και έφυγαν προς εξεύρεση μιας πιο φιλόξενης γωνιάς. Μας ενημερώνουν καθημερινά για νέα στέκια, στο κέντρο, αλλά και στις συνοικίες». Η «Κ» συνόδευσε τους εθελοντές στη νυχτερινή τους περιπλάνηση στην πρωτεύουσα, κατά την οποία συνάντησε μερικούς σύγχρονους «Αθλίους».
Η πρώτη στάση γίνεται στο Ζάππειο, όπου στις συστάδες δένδρων πλάι στη φωταγωγημένη «Αίγλη» κάποιοι συμπολίτες μας προσπαθούν να «βολευτούν» πάνω σε ένα παγκάκι, συντροφιά συχνά κάποιου σκύλου για προστασία. Πέντε περίπου άτομα είναι οι σταθεροί κάτοικοι του Ζαππείου, σύμφωνα με όσους εργάζονται στα πέριξ. Δύο από την ομάδα με μια μερίδα ζεστό φαγητό και την κάρτα με τη διεύθυνση του Κέντρου Αστέγων της «Κλίμακας» τους πλησιάζουν. Συχνά καχύποπτοι μέσα στη μοναξιά τους, άλλοτε τόσο ντροπιασμένοι που κρύβονται κάτω από τα σκεπάσματά τους, οι άστεγοι στην πρώτη επαφή με τα μέλη της «Κλίμακας» είναι συγκρατημένοι. «Μετά καιρό πολλοί περνούν το κατώφλι μας, για να κάνουν μπάνιο ή να φάνε» διηγείται η κ. Αλαμάνου «χρειάζεται χρόνος για να καλλιεργηθεί εμπιστοσύνη».
Καθ’ οδόν, ένα αποτρόπαιο θέαμα κάνει το φορτηγάκι να σταματήσει αιφνιδίως. Στον παρακείμενο δρόμο της Αγγλικανικής Εκκλησίας στη Φιλελλήνων, οκτώ άνθρωποι παρατεταγμένοι και ερμητικά κουκουλωμένοι κοιμούνται πάνω σε ένα πεζοδρόμιο γεμάτο σκουπίδια και μπάζα, όπου ένας σπασμένος σωλήνας ύδρευσης επιτείνει την υπάρχουσα δυσοσμία.
Το αγκαλιασμένο ζευγάρι χαμογελά, αλλά δεν σηκώνεται από τη θέση του. Δύο ηλικιωμένοι Σέρβοι που ζουν δέκα χρόνια στην Ελλάδα, υποδέχονται με ενθουσιασμό τα μέλη της αποστολής. «Είστε οι σωτήρες μας» αναφωνεί ο ένας, καθώς τρώει λαίμαργα από το κεσεδάκι. Η προσοχή, ωστόσο, εστιάζεται στον νεαρό, που είναι ξαπλωμένος δίπλα τους, καθώς ένα σοβαρό τραύμα στο πόδι τον καθιστά σχεδόν ανάπηρο. «Είναι αρχή γάγγραινας», μας εξηγεί η εθελόντρια Αθανασία, καθώς του ξεπλένει με οινόπνευμα το τραύμα και το δένει. «Με διώχνουν από το νοσοκομείο γιατί δεν έχω ασφάλεια, αλλά εγώ δεν μπορώ να περπατήσω, ούτε για να πάρω το συσσίτιο», λέει με παράπονο ο νεαρός άνδρας.
Η επόμενη «επίσκεψη» πραγματοποιείται στο Γκάζι, λίγα τετράγωνα μακριά από τις κοσμικές καφετέριες. Κάτω από τη γέφυρα Πουλοπούλου πέντε άνδρες και μια γυναίκα έχουν στήσει το «φτωχικό» τους: δύο παλιές πολυθρόνες, υπνόσακοι και ένα ράδιο. Τα πρωινά τους τα περνούν στο Κέντρο Στήριξης της «Κλίμακας» και το βράδυ κουρνιάζουν κάτω από τη γέφυρα. «Σας περιμέναμε!» λέει ο Ανδρέας. «Είμαστε καλά εδώ» μου λέει εμπιστευτικά, «πριν ήμασταν στο Σύνταγμα, αλλά μας έδιωξαν, πιο παλιά κοιμόμασταν στο Αιγάλεω». Δίπλα του στέκει ο αδελφός του, Γιάννης, σιωπηλός. «Μια ζωή είμαστε μαζί» μου εξομολογείται, «παλιά είχαμε μεροκάματο και σπίτι, ήταν καλά. Μια μέρα ο Γιάννης έβαλε κατά λάθος φωτιά», διηγείται, «τελικά, πρέπει να τα κάνεις όλα στάχτη, για να βάλεις μυαλό».
Λίγο πιο πέρα, ο Μοχάμεντ από τη Συρία, κοιτάζει βαλαντωμένος «επειδή δεν βρίσκει δουλειά». Η σιωπή σπάει από ένα ακόμα κακό μαντάτο: «Στην άλλη πλευρά της γέφυρας έχει έρθει μια οικογένεια με πέντε παιδιά, το ένα μωρό».
Ενα διαρκώς διογκούμενο φαινόμενο
Είκοσι χιλιάδες άτομα υπολογίζεται ότι ζουν στους δρόμους της χώρας τα τελευταία δύο χρόνια, ενώ το φαινόμενο συνεχώς διογκώνεται. Στον ξενώνα της «Κλίμακας» και στο Κέντρο Αστέγων του Δήμου Αθηναίων φιλοξενούνται περίπου τριακόσιοι άνθρωποι. Σε άλλες δομές, όπως π.χ. στον Ερυθρό Σταυρό έχουν βρει στέγη ανέστιες οικογένειες, που το τελευταίο διάστημα εμφανίζονται όλο και περισσότερες.
Στο Κέντρο Στήριξης Αστέγων της «Κλίμακας» προσφέρεται δύο φορές την εβδομάδα γεύμα, αλλά και καθημερινά δίδεται η δυνατότητα σε αστέγους να κάνουν μπάνιο, να προμηθευτούν καθαρά ρούχα και να εξεταστούν από γιατρούς ή να συμβουλευτούν δικηγόρο. «Προσέρχονται για την προσωπική τους καθαριότητα 300 άτομα την εβδομάδα, οι οποίοι καθημερινά περιμένουν στην ουρά να έρθει η σειρά τους» σημειώνει η κ. Αντα Αλαμάνου. «Η δημιουργία δημόσιων λουτρών είναι επιτακτική ανάγκη». Τις ημέρες καύσωνα ή παγετού το Κέντρο μένει ανοικτό όλο το 24ωρο. «Δεν υπάρχει χώρος για να κοιμηθούν, μπορούν όμως να διανυκτερεύσουν σε έναν χώρο προστατευμένο από τις κλιματολογικές συνθήκες». Παράλληλα, λειτουργεί εργαστήριο ανακύκλωσης χαρτιού, όπου μπορούν να εργαστούν οι τρόφιμοι έναντι κάποιας αμοιβής, αφού «στόχος μας είναι οι άνθρωποι αυτοί να αποκατασταθούν σταδιακά».