Η επανάκαμψη του φόβου, ως προς την κοινωνία

Η επανάκαμψη του φόβου, ως προς την κοινωνία

2' 53" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Κατά τον Αντ. Λιάκο, «η βάση δεδομένων, ως μοντέλο οργάνωσης της σύγχρονης γνώσης, και οι μηχανές αναζήτησης αντικατέστησαν την έννοια του «δένδρου της γνώσης», δηλαδή την ιεραρχημένη και διαβαθμισμένη γνώση που διοχετευόταν από πάνω προς τα κάτω και χτιζόταν συστηματικά από τις ρίζες προς τα κλαδιά. Η ιστορική γνώση είναι περισσότερο χαώδης, αλλά και προσανατολισμένη προς τις ανάγκες του καθενός. Το Διαδίκτυο δεν είναι ακηδεμόνευτος χώρος, αλλά εισήγαγε αντισώματα και καταλύτες, δίνοντας στον καθένα μέσα για να κρίνει, να συγκρίνει, να εκφραστεί, να συνδυάσει, να δημιουργήσει.

Εμφανίστηκαν άπειρες και πολύ διαφορετικές κοινότητες ερμηνείας της ιστορίας και μνήμης. Η ιστορία έπαψε να συγκροτείται ως κεντρικό κείμενο, ως κανόνας, με κορυφώσεις, περιοδολογήσεις και σημαντικά γεγονότα. Μοιάζει περισσότερο, από πρώτη ματιά, με ένα αχανές πεδίο. Πεδίο όπου συμβαίνουν διαμάχες κυριαρχίας, αλλά όπου και περιπλανώνται νομαδικές φυλές χωρίς να συναντώνται. Από την άλλη μεριά, η πρόοδος είχε επιβάλει σε μια ολόκληρη εποχή, ένα σχήμα χρόνου συνεχούς και βαθμιαίας βελτίωσης, κάτι που έχει ανατραπεί, όχι μόνο από τις μεγάλες ρήξεις και καταστροφές του 20ού αιώνα, αλλά κυρίως από τον φόβο που πηγάζει μέσα από τις ίδιες αυτές τις προσδοκίες βελτίωσης. Αντικρίζουμε έμφοβοι το μέλλον, για τις συνέπειες των ίδιων μας των έργων».

Αγγίζουμε τα όρια

Ο Αντ. Λιάκος κάνει λόγο για «επανάκαμψη του φόβου». Γιατί συμβαίνει αυτό; «Η σύγχρονη ιστορική συνείδηση σχηματίζεται στη συνάντηση των συλλογικών εμπειριών με τις προσδοκίες», αποκρίνεται. «Στον βαθμό που οι προσδοκίες ξεπερνούσαν τις εμπειρίες, η μηχανή της προόδου βρισκόταν σε λειτουργία. Τώρα η σχέση αυτή έχει καταρρεύσει. Ο φόβος επίσης προέρχεται από την επικείμενη ή επαπειλούμενη διάβαση δύο ορίων. Του ορίου της «ανθρώπινης φύσης», δηλαδή τη μεγάλη πορεία του δυνητικού μετασχηματισμού του ανθρώπινου σώματος και της νόησης, μέσω της τεχνολογίας, και του ορίου των δυνατοτήτων επιβίωσης ως προς το βιοκλιματικό περιβάλλον. Καθώς αγγίζουμε αυτά τα όρια είμαστε υποχρεωμένοι να δούμε διαφορετικά ολόκληρο το παρελθόν. Στην εποχή μας ο φόβος δεν είναι εξωτερικός, αλλά εσωτερικός ως προς την κοινωνία. Προέρχεται από εκείνο που επιδιώκουμε, από εκείνο που ελπίζουμε».

Εως το 1989 πολλοί πίστευαν ότι η Ιστορία θα «παρέδιδε ευτυχισμένα το πνεύμα» όπως γράφει ο Αντ. Λιάκος. Ομως, τελικώς, μας χτύπησε και πάλι την πόρτα. «Η έννοια του τέλους της ιστορίας ήταν εγγενής στην ουτοπική σκέψη· δεν την επινόησε ο Φουκουγιάμα. Εκείνο που ειπώθηκε μετά το ’89 ήταν ότι τώρα έφτασε αυτό το προσδοκώμενο τέλος της Ιστορίας. Ωστόσο, δεν το πραγματώνει ο κομμουνισμός, αλλά ο φιλελεύθερος καπιταλισμός. Η ευημερία θα απλωθεί, δεν θα χρειαζόμαστε πολιτικό ανταγωνισμό, μόνο τεχνοκρατική διαχείριση. Αρα θα λείψει η πρώτη ύλη για την ιστορία.

Ανατροπή

Η οικονομική κρίση τα ανέτρεψε όλα αυτά. Δεν πρόκειται για μετασεισμούς του ’89, όπως ενδεχομένως θα άρεσε σε όσους θεωρούν την Ελλάδα ως την «τελευταία σοβιετική χώρα» που επιτέλους αλλάζει και γίνεται φιλελεύθερη. Πρόκειται για το τέλος της δυτικής ευημερίας, η οποία συνδύασε για πολλά χρόνια οικονομική ανάπτυξη, κοινωνική φροντίδα και δημοκρατία. Τα νευραλγικά κέντρα της οικονομίας μετατοπίζονται προς την Ανατολή, όπου ακραίες ανισότητες, πολιτικός αυταρχισμός και οικονομική ανάπτυξη συγκροτούν όλα μαζί ένα σύστημα ως τον ανταγωνιστικό πόλο των δυτικών δημοκρατιών. Η παρούσα κρίση συγκροτεί ένα μεγάλο γεγονός. Αν ο Καντ έλεγε ότι η Γαλλική Επανάσταση είναι μεγάλο γεγονός γιατί μας αναγκάζει να σκεφτούμε διαφορετικά, έτσι και τώρα, δεν μπορούμε να σκεφτούμε ούτε τον κόσμο, ούτε την ιστορία του, χωρίς το γεγονός της κρίσης. Αλλά το «τέλος της ιστορίας» σήμαινε και κάτι άλλο: το τέλος του νοήματος της ιστορίας, όπως είχε προσδιοριστεί από τους φιλελεύθερους αλλά και τους μαρξιστές διανοητές έως τότε. Σήμερα ποιο νόημα μπορεί να αποδοθεί στην ιστορία»;

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή