Υπερρεαλιστικές διαδρομές

2' 51" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

«Ηδη η 21η Μαΐου είχε φθάσει και την επομένην επρόκειτο να λάβη χώραν ο απόπλους. Το υπερωκεάνειον είχε σημαιοστολισθεί και αναρίθμητοι λέμβοι, άκατοι και φορτηγίδες μετέφεραν καθ’ όλην την διάρκειαν της ημέρας τα τελευταία εφόδια και τους τελευταίους επισκέπτας, οίτινες, πλησιάζοντες είτε εκ της τεραστίας καθέτου πρώρας, είτε εκ της πελωρίας καμπύλης πρύμνης, απεθαύμαζαν τον όγκον, το ύψος και το ατελεύτητον μήκος του ποντοπόρου Λεβιάθαν, και εδιάβαζαν κεχηνότες και με άνω εστραμμένα τα βλέμματά των, ωσάν να παρετήρουν κορυφήν εγγύς κεμένου κατακορύφου όρους, το επί των χαλυβδίνων ελασμάτων αναγραφόμενον όνομα του πλοίου: «Μέγας Ανατολικός»».

Επίτομο ανθολόγιο

Ετσι ξεκινάει το μυθιστόρημα των 2.104 σελίδων, που ξεκίνησε να γράφει το 1945 ο Ανδρέας Εμπειρίκος και ολοκλήρωσε το 1970. Ενα βιβλίο που είχε αποκτήσει τεράστια φήμη προτού καν κυκλοφορήσει, αφού ο Εμπειρίκος διάβαζε αποσπάσματα σε φίλους του. Η έκδοσή του σε τόμους άρχισε το 1990 από την Αγρα, σε επιμέλεια του καθηγητή Γιώργη Γιατρομανωλάκη. Ο ίδιος έδωσε λίγο πριν από τις γιορτές των Χριστουγέννων κι ένα επίτομο ανθολόγιο με εκτενέστατο πρόλογο, όπου διαβάζουμε όλη τη γνωστή και άγνωστη ιστορία της γραφής και της έκδοσης του «Μεγάλου Ανατολικού». Το ανθολόγιον είναι ένας τόμος 914 σελίδων, όπου παρακολουθούμε το δεκαήμερο παρθενικό ταξίδι του υπερωκεάνιου από το Λίβερπουλ στη Νέα Υόρκη, τον Μάιο του 1867, με επιβάτες από κάθε τάξη και κάθε επάγγελμα. Επιβάτες μιας ηδονικής Κιβωτού, στους χώρους της οποίας απολαμβάνουν στη διάρκεια του ταξιδιού όλες τις μορφές του έρωτα «άνευ ορίων και άνευ όρων».

Σχεδόν ταυτόχρονα με το ανθολόγιο του «Μεγάλου Ανατολικού» κυκλοφόρησαν, πάλι από την Αγρα, δύο μελέτες για τις μορφές και τα πρόσωπα του υπερρεαλισμού στην Ελλάδα. Το πρώτο είναι το βιβλίο του Μιχάλη Χρυσανθόπουλου «Εκατό χρόνια πέρασαν και ένα καράβι – Ο ελληνικός υπερρεαλισμός και η κατασκευή της παράδοσης», στις σελίδες του οποίου διαβάζουμε πώς στοχάστηκαν οι τρεις βασικοί εκπρόσωποι του ελληνικού υπερρεαλισμού (ο Ανδρέας Εμπειρίκος, ο Νικόλας Κάλλας και ο Νίκος Εγγονόπουλος) πάνω σε καίρια ζητήματα του καιρού τους, πώς συνομίλησαν με τον μαρξισμό και την ψυχανάλυση, πώς διαμόρφωσαν προτάσεις για τη γλώσσα, τη λογοτεχνία, την παράδοση.

Το δεύτερο βιβλίο είναι του Νίκου Σιγάλα και έχει τίτλο «Ο Ανδρέας Εμπειρίκος και η ιστορία του ελληνικού υπερρεαλισμού – Ή μπροστά στην αμείλικτη αρχή της πραγματικότητας». Ο συγγραφέας επιχειρεί ένα σχεδίασμα της ιστορίας του υπερρεαλισμού στην Ελλάδα, αλλά κοιτάζει εκ νέου τη σχέση του Εμπειρίκου με τον Κάλλας. Στο περιεχόμενό της και στα αίτια της ρήξης της, εντοπίζει ένα ερμηνευτικό κλειδί της ιστορίας του ελληνικού υπερρεαλισμού.

Οι μελέτες

Δύο μελέτες που φωτίζουν το περιβάλλον στο οποίο γράφτηκε ο «Μέγας Ανατολικός», που είναι «χωρίς αμφιβολία ένα πρωτότυπο και ευφάνταστο έργο υπερρεαλιστικής συλλήψεως και δημιουργίας», όπως λέει ο Γιώργης Γιατρομανωλάκης. Ο οποίος μας θυμίζει την κρίση του Οδυσσέα Ελύτη για το έργο, ο οποίος θεωρεί ότι η αξία του «βρίσκεται στην παναγαθοσύνη του ποιητή, που διαχέεται πάνω στους χαρακτήρες και στις πράξεις των πλέον διαφορετικών τύπων του έργου (…) και αναεκπέμπεται στον αναγνώστη σαν ένα είδος ευλογίας. (…) Η αγαθότητα του Εμπειρίκου έρχεται από -και τραβάει για- πολύ μακριά. Δεν είναι η δεοντολογική των θρησκευομένων ή η βλακώδης των αδυνάτων. Υποδηλώνει μια πίστη: ότι τα υλικά και οι προϋποθέσεις για το καλό έχουν δοθεί στον άνθρωπο, που αν δεν τα εκμεταλλεύεται είναι από δικό του λάθος, από την ανικανότητά του να υπερνικήσει τις μακραίωνες προλήψεις και τα χωρίς λόγο κατατυραννισμένα στο σκότος της ψυχής του συμπλέγματα. Διόλου άσχετο λοιπόν ότι ο «Μέγας Ανατολικός» ναυπηγήθηκε με τα υλικά του ψυχαναλυτή στις δεξαμενές ενός οραματιστή και προφήτη».

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή