Υπάρχει ένα στοιχείο γκροτέσκο στα «Τοτέμ» του Θόδωρου Παπαγιάννη, στην έκθεση που τελειώνει στο αίθριο του Μουσείου Μπενάκη στην Πειραιώς. Είναι ένας στρατός από υπερμεγέθη «Φαντάσματα» που αναπτύσσονται περιμετρικά του θεατή σαν ένας χορός αρχαίας τραγωδίας. Λίγα, μόνο, λεπτά χρειάζονται για να αφεθεί κανείς στη δίνη μιας πολύπτυχης ψευδαίσθησης, σαν σε ένα τοπίο ονείρου, απάτης, διάψευσης και ελπίδας.
Ο Θόδωρος Παπαγιάννης παρουσιάζει επί της ουσίας μία πολιτική τέχνη. Τα «Φαντάσματά» του είναι φτιαγμένα από τα καμένα δοκάρια του Πολυτεχνείου, όταν καταστράφηκε το 1994, και άλλα ευτελή και ανακυκλώσιμα υλικά. Για τον γλύπτη η καταστροφή ενός τμήματος του Πολυτεχνείου, που παρέσυρε έργα τέχνης και πολύτιμα αρχεία, ήταν περίτρανη επιβεβαίωση μιας υφέρπουσας και επιθετικής βαρβαρότητας, που έμελλε να εγκατασταθεί στην ελληνική κοινωνία και να προκαλέσει πολύ λιγότερες αντιδράσεις απ’ ό,τι θα περίμενε κανείς.
Με οδύνη αλλά και αποφασιστικότητα, ο Θόδωρος Παπαγιάννης περιέσωσε καμένους δοκούς, που χρησιμοποίησε ως κορμό για τα δικά του Τοτέμ. Καθένα είναι διαφορετικό και όλα μαζί σχηματίζουν ένα δάσος ανθρώπινων μορφών που μέσα από την ποικιλία των συνθέσεων και την ατομικότητα της έκφρασης συντείνουν σε ένα πάνθεον. Εκεί, ο Θόδωρος Παπαγιάννης μας αφήνει αδέσποτους και ορφανούς, χωρίς καθοδήγηση, και μας προτρέπει να αφεθούμε στα βάραθρα της δικής μας συνειδητότητας και να αφουγκραστούμε το βουητό του κενού.
Τι είναι αυτές οι μορφές που θα στοιχειώνουν εφεξής ουτοπίες και εφιάλτες; Τι είναι αυτά τα μάτια, αυτά τα χέρια, αυτά τα μεταλλικά ενδύματα και οι χάρτινες σκιές, που δίνουν φοβερή θωριά σε αυτά τα φαντάσματα; Βγαλμένα από μύχιους λαβύρινθους της ανθρώπινης ιστορίας, τα «Φαντάσματα» του Θόδωρου Παπαγιάννη είναι αρχαίοι τραγωδοί, Αζτέκοι και Ινκας μαζί, βοσκοί της Αρκαδίας και πρίγκιπες της Ασίας, ναυαγοί και ερημίτες, Βυζαντινοί αυλικοί και πέτρινοι άγγελοι, είναι φρουροί ενός τόπου αδιόρατου, φευγαλέου και ταυτόχρονα επώδυνα αληθινού.
Ο Θόδωρος Παπαγιάννης εξορύσσει από τη βαθιά γη της δικής του Ηπείρου μια κραυγή. Και την απελευθερώνει υπόκωφη αλλά στεντόρεια. Θέλει να μας ταρακουνήσει, μας αρπάζει από τους ώμους, μας αφήνει αναμαλλιασμένους και ξέπνοους. Πιστεύω ότι τα «Φαντάσματα» είναι η πιο πατριωτική τέχνη που έχω δει, η πιο πολιτική έκφραση στα χέρια ενός σύγχρονου καλλιτέχνη, που με θάρρος μας φωνάζει όσα ψελλίζουμε μονάχοι. Τα «Φαντάσματα» είναι οι πολλαπλοί ξύλινοι σταυροί μιας αποτυχημένης κοινωνίας, αλλά και τα σύμβολα μιας βαθιάς ενοχής που πασχίζει να μετουσιωθεί σε κάτι υψηλό. Δεν θα ξεχάσω τα «Φαντάσματα». Δεν θα ξεχάσω τα βλέμματα όσων τα περιεργάζονταν από κοντά.