Ποιος το περιμένει, ένα ελληνικό συγκρότημα που εμπνέεται και δημιουργεί πάνω στην πλούσια μουσική παράδοση της Κάτω Ιταλίας, να έχει τέτοια επιτυχία;
Οι Encardia όμως έχουν πιστό κοινό που όσο πάει και μεγαλώνει. Μικρούς και μεγάλους που χαίρονται να τραγουδούν για έρωτες, πάθη, εργατικές αδικίες και τσιμπήματα κάτω από τα μεσοφόρια. Κάθε εμφάνιση και μια γιορτή. Με καστανιέτες, κιθάρες, μαντολίνα, ντέφια, ακορντεόν και φυσαρμόνικες. Το είδαμε και στη συναυλία που έδωσαν την Πρωτομαγιά σε συνεργασία με την ΕΡΤ, το ΚΕΘΕΑ, τον Δήμο Αθηναίων και τους Γιατρούς του Κόσμου. Δύο χιλιάδες άτομα περίμεναν, και τελικά συγκεντρώθηκαν 5.000. Αντί για εισιτήριο, ένα κουτί αντιβίωσης στα χέρια οι περισσότεροι, παυσίπονα ή ένα κουτί γάλα.
Αυτές οι δράσεις συγκινούν το ίδιο το συγκρότημα. Οπως οι προσκλήσεις από πανεπιστήμια και φοιτητικές ενώσεις. «Οταν ενώνονται οι δυνάμεις και οι φορείς, χωρίς να υπάρχει άμεσο ή έμμεσο οικονομικό κίνητρο, πολλά μπορούμε να πετύχουμε» λέει ο Κώστας Κωνσταντάτος, βασικό ιδρυτικό μέλος. Στις 15 του μηνός έχουν μια συναυλία στο Πάντειο Πανεπιστήμιο στο πλαίσιο μιας εργασίας για τη θεραπευτική μουσική και την ταραντέλα. Οσο για το καλοκαίρι θα τους δούμε σε διάφορα μέρη της Ελλάδας με συναυλίες και προβολές του ντοκιμαντέρ «Encardia, η πέτρα που χορεύει» του Αγγελου Κοβότσου που έλαβε το βραβείο του κοινού στο 14ο φεστιβάλ ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης.
Ταραντέλα
Ενα οδοιπορικό του συγκροτήματος στα ελληνόφωνα χωριά της Κ. Ιταλίας και τη γλώσσα των γκρεκάνων, τις παραδόσεις και τις συνήθειές τους και βέβαια μια γνωριμία με τους ξέφρενους ρυθμούς της ταραντέλας, είναι η ταινία. Τι το ιδιαίτερο όμως έχει αυτή η μουσική ομάδα και παρασύρει το κοινό; «Ισως γιατί το πρωτογενές υλικό πάνω στο οποίο δουλεύουμε προέρχεται από τις ελληνόφωνες περιοχές της Κ. Ιταλίας» απαντά ο Κ. Κωνσταντάτος. Ο ίδιος σπούδασε οικονομικά, έφτασε στην Κάτω Ιταλία ως αγιογράφος, αλλά τελικά ασχολήθηκε με τη μουσική. Είχε άλλωστε τις βάσεις από το Εθνικό Ωδείο. «Το 1993 ένας φίλος μοναχός από το Αγιο Ορος πήγε στην περιοχή και έμενε σε ένα εγκαταλελειμμένο μοναστήρι του 12ου αιώνα. Το έλεγε η καρδιά του και σύντομα ευαισθητοποιήθηκε η κοινότητα του χωριού αλλά και το υπουργείο Πολιτισμού της Ιταλίας, το οποίο αναστήλωσε το καθολικό της Μονής». Τα δικά του ταξίδια στην περιοχή σχετίζονταν με σεμινάρια αγιογραφίας, εκθέσεις και σιγά σιγά με παραγγελίες. Οταν μάλιστα αναστηλώθηκε το μοναστήρι κλήθηκε να αγιογραφήσει κάποια μέρη του. Στο μεταξύ είχε γίνει ένα με τους ντόπιους στα γλέντια και τις συνήθειές τους.
Κάπως έτσι άρχισε να του τριβελίζει το μυαλό η ιδέα ενός συγκροτήματος και έγινε πραγματικότητα το 2004 σαν συνάντησε τον υπόλοιπο πυρήνα, τον Βαγγέλη Παπαγεωργίου και την Αναστασία Δουλφή. Στην αρχή έχοντας τον πρώτο δίσκο στο χέρι πήγαν με διάθεση μαθητείας να δουν από κοντά πώς βιώνεται αυτή η μουσική στις μέρες μας. Με τον καιρό και σαν μεγάλωσε η ομάδα, ακόμη και ο Daniele Durante, από τους παλιότερους μουσικούς στην περιοχή του Σαλίντο επαίνεσε το πάθος τους να φτιάξουν καινούργια μουσική βασιζόμενοι στην παλιά. Οσο για τον 87χρονο βετεράνο G. Avantaggiato, το 2008 τους πήρε μαζί του στο μοναδικό φεστιβάλ «la notte della taranta» στην Ιταλία, με κοινό 120.000 θεατές.
– Τα γκρεκάνικα χωριά έχουν λέξεις της ελληνικής γλώσσας. Η μουσική τους έχει στοιχεία της ελληνικής μουσικής;
– Ο ρυθμός της ταραντέλας θυμίζει κάποιες φορές το δικό μας ζωναράδικο. Θα έλεγα ότι περισσότερο μπορεί να έχουν σχέση με την ενέργεια και τη δύναμη της ποντιακής και κρητικής μουσικής, παρότι πολλές κλίμακες που χρησιμοποιούν προέρχονται από την αρχαία ελληνική μουσική.
– Πολλά απ’ αυτά τα τραγούδια μιλούν για πολιτικές διεκδικήσεις χωρίς τσιτάτα, με έντονο το ανθρώπινο στοιχείο παρότι γράφτηκαν έναν αιώνα πριν. Βρίσκετε αντιστοιχίες με τη σημερινή πραγματικότητα;
– Αυτή ακριβώς την κουβέντα είχαμε με τον ηθοποιό Ηλία Λογοθέτη. Λέγαμε ότι πολλά δικά μας πολιτικά τραγούδια δεν άντεξαν στον χρόνο, αντίθετα με πολλά από τα τραγούδια αυτά, ειδικότερα της βόρειας Ιταλίας, τα οποία γεννήθηκαν με φυσικό τρόπο, δεν κατασκευάστηκαν. Τέτοιο είναι το «La Lega», που τραγουδούσαν οι γυναίκες όταν εργάζονταν στις φυτείες ρυζιού της Novara – ακούστηκε και στην ταινία «1900» του Μπερτολούτσι. Ανάλογο και το «Sciur Padrum» το οποίο στον πρώτο μας δίσκο το είπε ο Αργύρης Μπακιρτζής: «Κυρ αφεντικό με τα άσπρα σου ρούχα/ βάλε το χέρι στη τσέπη και δώσε μας/ τα φράγκα για να πάμε/ και μεις στο σπίτι». Οσα ζούμε σήμερα στη χώρα μας είναι πράγματι δύσκολα, ωστόσο δεν ξέρω αν πρέπει να μας πιάνει τόσος πανικός όταν υπάρχουν άλλοι δίπλα μας που πεθαίνουν από την πείνα ή τη δίψα. Θα τα καταφέρουμε με λιγότερα, κανείς μας δεν είναι μόνος σε αυτή την περιπέτεια.
– Οταν γράφετε δικά σας τραγούδια προσπαθείτε να μείνετε πιστοί στην παράδοση ή σας αρέσει και μια δημιουργική απιστία;
– Τα μουσικά βιώματα του καθενός μας περνάνε μέσα από τα τραγούδια ενταγμένα στον ήχο που έχουμε χτίσει. Για παράδειγμα το «Αντρα μου πάει» του Franko Corliano διακρίνει κανείς στον δακτυλισμό της κιθάρας τη «σονάτα υπό το σεληνόφως» του Μπετόβεν. Επίσης στον πρώτο μας δίσκο υπάρχει ένα παραδοσιακό νανούρισμα που εξελίσσεται σε ταραντέλα, το θέμα της όμως μας βγήκε αυθόρμητα από κάποιες ασπρόμαυρες ταινίες του Θανάση Βέγγου. Στις ταραντέλες υπάρχουν και τζαζ στοιχεία ακόμη και ροκ αλλά όλα αυτά με νόημα και μέτρο.
Θέμα σεβασμού
– Εχετε δώσει πάνω από 400 συναυλίες στην Ελλάδα, την Ιταλία, τη Γερμανία, την Ελβετία ώς το Αλγέρι. Τον Οκτώβριο θα πάτε στον Καναδά, την Ουάσιγκτον και τη Ν. Υόρκη. Σε ποιους απευθύνεστε;
– Στόχος μας δεν είναι τόσο η ομογένεια όσο τα έθνικ φεστιβάλ. Αλλωστε, οι ομογενείς προτιμούν το ελληνικό λαϊκό ρεπερτόριο και είναι λογικό γιατί λείπουν από την πατρίδα. Στην Ελλάδα χτίσαμε ένα κοινό, στην Ιταλία μια άριστη σχέση με τους άλλους μουσικούς και τα συγκροτήματα.
– Είστε οκτώ άτομα με διαφορετικές συνήθειες. Τι σας ενώνει;
– Η επιμονή, η υπομονή και πίστη σε αυτό που κάνουμε. Να βάζεις στόχους και ας πετυχαίνεις λιγότερα. Χρειάζονται βαθιές σχέσεις ακόμη και με κόστος. Σέβεσαι τους άλλους και σε σέβονται.
«Κάνουμε το κέφι μας με την καρδιά μας»
Στους Encardia ο Κώστας Κωνσταντάτος είναι ο αγιογράφος της παρέας, που ασχολείται με τη μουσική, κυρίως όμως με τους στίχους. Ο Βαγγέλης Παπαγεωργίου συνθέτει, ενορχηστρώνει ενώ εργάζεται ως δάσκαλος Μουσικής τα τελευταία χρόνια σε όλα τα σχολεία της Μήλου. Του αρέσουν όμως και τα μαγικά, ενώ η Αναστασία Δουλφή, που σύντομα θα γίνει μητέρα, είναι νηπιαγωγός, «ερμηνεύτρια εκπαιδευτικών προγραμμάτων» στο Παιδικό Μουσείο και απόφοιτος του Εθνικού Ωδείου. Ο δεξιοτέχνης στην κιθάρα Μιχάλης Κονταξάκης έχει διεθνή καριέρα και διακρίσεις, ο Δημήτρης Τσεκούρας, φοιτητής φωτογραφίας, που τον κέρδισε το κοντραμπάσο, ενώ η Κωνσταντίνα Καλκάνη, που τελείωσε το Πάντειο Πανεπιστήμιο, μελετά και διδάσκει συστηματικά χορούς και Ιστορία του ιταλικού Νότου, και η Γιάννα Χαμαλέλη, με σπουδές στο Πανεπιστήμιο Πειραιά, δουλεύει ως τραπεζική υπάλληλος και καθηγήτρια παραδοσιακών χορών. Πρόσφατα απέκτησαν και νεότερο μέλος, την 22χρονη Ναταλία Σπυράτου.
«Εχουμε όλοι άλλες δουλειές ώστε να κάνουμε το κέφι μας με την καρδιά μας, χωρίς εκπτώσεις», λέει ο Κ. Κωνσταντάτος. «Στην πραγματικότητα παίζουμε δική μας μουσική, σημερινή. Ακόμη και τα παλιά τραγούδια είναι διασκευασμένα με έναν σύγχρονο ήχο ο οποίος καθρεφτίζει τα βιώματα όλων μας». Και όταν συναντιούνται όλοι τους πάνω στη σκηνή, «είναι σαν να μας τσιμπάει κάτι». Η ταραντούλα για την οποία τραγουδούν· ποιος ξέρει; Αλλωστε μια φορά και έναν καιρό ήταν ένας χορός που τον έλεγαν ταραντέλα. Τρελός, δυνατός, τίναζε κορμιά και αισθήσεις στον αέρα και θεραπευόταν με τα ντέφια και τις κιθάρες των μουσικών.