Ο πόλεμος κατά της «Σιωπηλής Ανοιξης»

Ο πόλεμος κατά της «Σιωπηλής Ανοιξης»

3' 45" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

«Υπήρχε κάποτε στην καρδιά της Αμερικής μια πόλη όπου τα πάντα έμοιαζαν να συνυπάρχουν αρμονικά… Ξαφνικά ένα παράξενο πέπλο κάλυψε την περιοχή και όλα άρχισαν να αλλάζουν. Υπήρχε μια παράξενη στατικότητα… Τα λίγα πουλιά που έβλεπε κανείς ήταν μισοπεθαμένα, έτρεμαν και δεν μπορούσαν να πετάξουν. Ηταν μια άνοιξη χωρίς ήχους. Τα πρωινά που κάποτε γέμιζαν απο τα τιτιβίσματα των πουλιών ήταν τώρα σιωπηλά. Η σιωπή κάλυπτε τα δάση και τις πεδιάδες…».

Καθώς συμπληρώνονται αυτήν την εβδομάδα ακριβώς 50 χρόνια από την πρώτη δημοσίευση του βιβλίου που έμελλε να αποτελέσει σταθμό στην ιστορία του σύγχρονου οικολογικού κινήματος στην Αμερική, «Η Σιωπηλή Ανοιξη» της Ρέιτσελ Κάρσον παραμένει όσο ποτέ επίκαιρο και εξακολουθεί να διχάζει την κοινή γνώμη.

Στις 16 Ιουνίου 1962 η αμερικανική επιθεώρηση The New Yorker άρχισε να δημοσιεύει σε συνέχειες το βιβλίο, το οποίο με την έκδοσή του τον επόμενο Σεπτέμβριο αποκάλυψε σε μια έντρομη Αμερική, ή τουλάχιστον σε όσους δεν το είχαν ήδη υποψιαστεί, ότι η αλόγιστη χρήση εντομοκτόνων απειλούσε θανάσιμα το περιβάλλον. Η συγκεκριμένη αναφορά της στο DDT, το οποίο χρησιμοποιούνταν ευρύτατα για την καταπολέμηση των κουνουπιών, αλλά συσσωρευόταν στην τροφική αλυσίδα βλάπτοντας τον ανθρώπινο οργανισμό, οδήγησε στην απαγόρευση της χρήσης του παγκοσμίως. Ο αντίκτυπος του βιβλίου υπήρξε άμεσος. Σε ολόκληρη την Αμερική αγροτικές κοινωνίες άρχισαν να οργανώνονται ζητώντας από την κυβέρνηση να λάβει μέτρα κατά της αλόγιστης χρήσης των εντομοκτόνων.

Η παθιασμένη και οργισμένη ανάλυση της Κάρσον για τις θανατηφόρες επιπτώσεις των χημικών εντομοκτόνων έθεσε τις βάσεις για τη γέννηση του σύγχρονου οικολογικού κινήματος, καθώς για πρώτη φορά οι πάντες συνειδητοποίησαν ότι ο άνθρωπος είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με το φυσικό του περιβάλλον, το οποίο όμως συχνά κινδυνεύει από τις ανθρώπινες ενέργειες. Υπογραμμίζοντας για πρώτη φορά τη σχέση που έχουν μεταξύ τους όλοι οι κρίκοι της αλυσίδας του φυσικού κόσμου και μέσα από τη ζωντανή γραφή της, δίνοντας στους αναγνώστες της να καταλάβουν πώς οι ανθρώπινες ενέργειες μπορούν να καταστρέψουν τη φυσική ισορροπία, η Κάρσον άνοιξε τον δρόμο για όλα τα κινήματα που ακολούθησαν.

Μπορεί σήμερα να θεωρείται πια δεδομένο, όμως το 1962 το να υποστηρίζει κανείς ότι η αλόγιστη εκμετάλλευση του φυσικού περιβάλλοντος μπορεί να οδηγήσει στην καταστροφή του ήταν μια άποψη ριζοσπαστική, η οποία όπως ήταν φυσικό προκάλεσε έντονες αντιδράσεις, σε πολλές περιπτώσεις ακραίες. Ηδη από τους πρώτους κιόλας μήνες της δημοσιευσης της «Σιωπηλής Ανοιξης», τα ισχυρά λόμπι της βιομηχανίας χημικών προσπάθησαν να πλήξουν την επιστημονική αξιοπιστία της Κάρσον, η οποία ωστόσο, τόσο ως επιστήμονας (ήταν βιολόγος) όσο και ως συγγραφέας, είχε κερδίσει τις εντυπώσεις της κοινής γνώμης και με προηγούμενα βιβλία της και επιστημονικές δημοσιεύσεις. Ετσι, οι προσπάθειες να την στηλιτεύσουν ως «υστερική και ακραία» γυναίκα έπεσαν στο κενό. Μέσα σε τρεις μήνες από τη δημοσίευσή του το βιβλίο είχε ήδη πουλήσει μισό εκατομμύριο αντίτυπα, ενώ οι πιέσεις των διαφόρων ομάδων για την απαγορευση της χρήσης των εντομοκτόνων έγιναν πολύ σύντομα αφόρητες. Η ίδια δεν έζησε για να δει την επιτυχία της, αφού μόλις δύο χρόνια αργότερα, το 1964, πέθανε από καρκίνο.

Ομως, η Κάρσον τόσες δεκαετίες μετά εξακολουθεί να διχάζει. Μπορεί να θεωρείται από πολλούς ηρωίδα του οικολογικού κινήματος, για τους πολέμιους ωστόσο των θεωριών περί καταστροφής του περιβάλλοντος από τον άνθρωπο η Ρέιτσελ Κάρσον αποτελεί κόκκινο πανί. Σε πολλές περιπτώσεις, μάλιστα, ανακαλύπτει κανείς αναλύσεις που την χαρακτηρίζουν ακόμη και «κατα συρροήν δολοφόνο που σκότωσε περισσότερους ανθρώπους από τους ναζί», όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στην ακραία νεοσυντηρητική ιστοσελίδα junkscience.com εξαιτίας της εμμονής της με το DDT. «Η Σιωπηλή Ανοιξη σκοτώνει εκατομμύρια παιδιά στην Αφρική από ελονοσία, εξαιτίας της απαγόρευσης του συγκεκριμένου εντομοκτόνου, το οποίο τελικά αποδεικνύεται απολύτως αβλαβές για τον ανθρώπινο οργανισμό».

Η δαιμονοποίησή της

Η υστερική δαιμονοποίηση της Κάρσον αποτελεί μέρος της γενικότερης προσπάθειας των ακραίων συντηρητικών στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίοι αμφισβητούν εκ βάθρων το οικολογικό κίνημα, βλέποντας στο βάθος προσπάθειες επιβολής περιοριστικών μέτρων που «μάχονται την ελεύθερη αγορά και τελικά οδηγούν στην κατάργηση προσωπικών ελευθεριών», όπως χαρακτηριστικά αναφέρουν ορισμένα από τα ακραία συντηρητικά μπλογκ. Δεν είναι όμως μόνο οι ακραίοι νεοσυντηρητικοί που καταφέρονται εναντίον της Κάρσον.

Τα τελευταία χρόνια μια σειρά δημοσιευμάτων στον αμερικανικό Τύπο κατηγορούσαν τις θεωρίες της ως υπεύθυνες για τη διάδοση ασθενειών κυρίως στον αναπτυσσόμενο κόσμο, υιοθετώντας ωστόσο μια λαϊκίστικη και υπεραπλουστευτική ανάλυση των όσων υποστήριξε η Αμερικανίδα επιστήμονας στο βιβλίο της. «Κανείς υπεύθυνος άνθρωπος δεν ισχυρίζεται ότι θα πρέπει να αγνοηθούν οι ασθένειες που μεταδίδονται από τα έντομα» γράφει. «Το ερώτημα είναι αν είναι υπεύθυνη στάση να αντιμετωπίζεται το προβλημα με μεθόδους που το κάνουν χειρότερο και μάλιστα με ταχύτατους ρυθμούς», υπογράμμιζε. Μια άποψη που οι επικριτές της αγνόησαν και σήμερα, 50 χρόνια μετά, παραμένει περισσότερο επίκαιρη από ποτέ.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή