«Για πρώτη φορά κατάλαβα πως το μεγαλύτερο κακό στον κόσμο δεν γίνεται απ’ τη βαρβαρότητα, μα απ’ την αδυναμία» (σελ. 248), ομολογεί στη μέση περίπου της συναρπαστικής αυτής ιστορίας ο πρωταγωνιστής. Ο 25χρονος Αντον Χοφμίλερ, υπίλαρχος του αυστροουγγρικού ιππικού σε μια μίζερη κωμόπολη της ουγγρικής μεθορίου, βρίσκεται ένα βράδυ -του 1913- καλεσμένος στο σπίτι του πλουσιότερου ανθρώπου της περιοχής, του Εβραίου Λάγιος φον Κεκεσφάλβα.
Στο τέλος μιας μεθυστικής βραδιάς με συνδαιτυμόνες την αφρόκρεμα της τοπικής κοινωνίας και έπειτα από ένα λουκούλλειο δείπνο και πολλά ποτήρια εκλεκτών κρασιών και σαμπάνιας, ο νεαρός, άπειρος στις παγίδες της ζωής, και ταπεινής καταγωγής υπίλαρχος, κάνει μια καταστροφική γκάφα. Ζητάει σε χορό την Εντίθ, κόρη του πλούσιου οικοδεσπότη, χωρίς να γνωρίζει ότι είναι παράλυτη. Η συναισθηματική έκρηξη της Εντίθ στην ατυχή αυτή πρόσκληση βάζει στις φλέβες του Χοφμίλερ το φοβερό δηλητήριο του πιο επικίνδυνου συναισθήματος: του οίκτου.
Ο «Επικίνδυνος οίκτος» κυκλοφόρησε το 1938. Είναι το μοναδικό μυθιστόρημα του σπουδαίου Αυστριακού συγγραφέα Στέφαν Τσβάιχ, γνωστού κυρίως για τις νουβέλες, τα διηγήματα και τις βιογραφίες του. Το έγραψε όταν βρισκόταν στο Λονδίνο, προσπαθώντας να αποφύγει το καταστροφικό κύμα που ετοιμαζόταν να σαρώσει την Ευρώπη. Σ’ αυτό το αριστούργημα της παγκόσμιας λογοτεχνίας, ο Τσβάιχ θέτει στο επίκεντρο μερικά από τα σπουδαιότερα ερωτήματα της ανθρώπινης φύσης και καλεί τον αναγνώστη να στοχαστεί πάνω σε θεμελιώδη ζητήματα. Τι γίνεται όταν ο οίκτος μεταμφιέζεται σε έρωτα, τι συμβαίνει όταν κάποιος ξυπνά το πάθος στο λάθος πρόσωπο. Πώς αντιστέκεται κανείς στον συναισθηματικό εκβιασμό. Ποια είναι τα όρια μεταξύ καθήκοντος και οίκτου και πώς απαλλάσσεται κανείς από τις ενοχές. Στον «Επικίνδυνο οίκτο» ο Στέφαν Τσβάιχ είναι σαφώς επηρεασμένος από τη φιλική σχέση και την αλληλογραφία του με τον Σίγκμουντ Φρόιντ. Και γι’ αυτό πρέπει να μιλάμε για ένα ψυχολογικό μυθιστόρημα, με έντονες αναφορές στην εύθραυστη σχέση γιατρού, ασθενούς και συγγενικού περιβάλλοντος.
«Η ιατρική δεν έχει καμία σχέση με την ηθική: Κάθε αρρώστια είναι μια πράξη αναρχική, μια επανάσταση απέναντι στη φύση, και γι’ αυτό πρέπει να μεταχειριστεί κανένας εναντίον της όλα τα μέσα, όλα», λέει σε κάποιο σημείο ο γιατρός Κόντορ, πρόσωπο-κλειδί που παρακολουθεί την παράλυτη Εντίθ.
Ζοφερό μυθιστόρημα, γραμμένο σ’ αυτό το γύρισμα της ευρωπαϊκής ιστορίας, ο «Επικίνδυνος οίκτος» είναι η αγωνιώδης φωνή ενός ανθρωπιστή, αντιφασίστα και ειρηνιστή συγγραφέα. Ο οποίος, απογοητευμένος από την «πτώση» της Ευρώπης και αυτοεξόριστος πλέον στη Βραζιλία, στις 23 Φεβρουαρίου 1942, έγραψε έναν αποχαιρετισμό στους φίλους του: «Είθε να δουν και την αυγή μετά τη μακριά νύχτα! Εγώ, υπερβολικά ανυπόμονος καθώς είμαι, θα προπορευτώ». Το ίδιο βράδυ ο Στέφαν Τσβάιχ και η δεύτερη σύζυγός του αυτοκτόνησαν.