ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΟΣ
Η δουλειά και ο κόπος της – Από τη ζωή μου
εκδ. GEMA, 2012, σελ. 298
«Ολη μου τη ζωή είχα για κανόνα -που μου έγινε δεύτερη φύση- να μην παρατώ δουλειές μισοτελειωμένες». Ηταν το μότο ενός από τους γνωστότερους Ελληνες επιχειρηματίες! Ο καπνοβιομήχανος Ευάγγελος Παπαστράτος όταν πλέον, τη δεκαετία του ’60, έκλεινε τα ογδόντα χρόνια του, αποφάσισε να κυκλοφορήσει τις αναμνήσεις από τη ζωή του τις οποίες είχε γράψει στα Δεκεμβριανά. «Δεν το κρύβω, εκείνοι που θα χαιρόμουν αν έδιναν προσοχή στην ιστορία μου είναι οι μικροί συνομήλικοι του έφηβου εαυτού μου, τον οποίο κυρίως αναζήτησα τις ώρες που πέρασα κλεισμένος στο σκοτεινιασμένο γραφείο μου…». Ο Παπαστράτος έγραψε τις αναμνήσεις από τη ζωή του το ’44, στο ιστορικό τετραώροφο μεσοπολεμικό κτίριο της λεωφόρου Αμαλίας 36 (την πρώτη κατοικία στην Ελλάδα που διέθετε ασανσέρ) που είχε χτίσει, με σχέδια του Κ. Κυριακίδη, ο εφοπλιστής του Λονδίνου Νικόλαος Λυκιαρδόπουλος απέναντι από το Ζάππειο.
Με εργατικότητα
Ο Ευάγγελος Παπαστράτος γεννήθηκε στο Αγρίνιο, το παλιό Βραχώρι, τον Δεκέμβριο του 1884. Εκεί μεγάλωσε και εργάστηκε έως τα τριάντα του χρόνια. Τελείωσε το σχολαρχείο με βαθμό «καλώς» το 1896, και την ίδια χρονιά έπιασε δουλειά σαν μαθητευόμενος στο εμπορικό μαγαζί του Παναγόπουλου. «Πίστεψα σε τέσσερα βασικά πράγματα: την εργατικότητα, την επιμονή, την υπομονή και την τιμιότητα… Εμαθα να μη φοβούμαι τη δουλειά». Η απασχόλησή του στην εταιρεία «Ρόζης & Βαρνάβας» στάθηκε αφορμή να έρθει σε στενή επαφή με τον κόσμο της καπνοκαλλιέργειας και να διαπιστώσει ο ίδιος τη δυναμική ενός αναπτυσσόμενου κλάδου.
Το 1906 ίδρυσε με τον Σωτήριο Αυγερινό την ομόρρυθμη εταιρεία «Αυγερινός & Παπαστράτος» με την οποία στράφηκε κυρίως στο καπνεμπόριο. Το 1913, ο Ευάγγελος Παπαστράτος με τα αδέλφια του ίδρυσαν την εταιρεία «Αδελφοί Παπαστράτου». Οι τέσσερις αδερφοί Παπαστράτου, τον Ιούλιο του 1930, ίδρυσαν την καπνοβιομηχανική επιχείρηση «ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΟΣ Ανώνυμη Βιομηχανική Εταιρεία Σιγαρέτων» στον Πειραιά. «Μια περίοδος» γράφει ο Παπαστράτος για το διάστημα 1930-1964 «γεμάτη μεταπτώσεις και περιπέτειες».
Οι Ελληνες στην πρώτη γραμμή
Η αυτοβιογραφία -όταν μάλιστα προέρχεται από ένα εκ των γνωστότερων και διάσημων επιχειρηματικών ονομάτων- κινεί το ενδιαφέρον. Ο Παπαστράτος, με τη δική του ανεπιτήδευτη γλώσσα, περιγράφει μια Ελλάδα ζωντανή, ιστορεί τη ζωή της νεότητάς του και την εμπλοκή του στον επιχειρηματικό κόσμο.
Οι στιγμές στο Αγρίνιο, οι συνήθειες και τα έθιμα, η ζωή της οικογένειας, τα αδέλφια, οι δουλειές, τα συναλλακτικά ήθη της εποχής, οι βελτιώσεις και οι καινοτομίες, το άνοιγμα στις αγορές του εξωτερικού, οι επιχειρηματικές συμφωνίες, οι συνεργασίες αλλά και η κοινωνική κοινωφελής δράση, συνθέτουν -σε πρώτο πρόσωπο- μια μοναδική μελέτη περίπτωσης (case study) κοινωνικής ανόδου και οικονομικής-επιχειρηματικής επιτυχίας, ένα εκπληκτικό ελληνικό παράδειγμα, ομόλογο της ανάδειξης γνωστών μεγάλων επιχειρήσεων του εξωτερικού.
Παρ’ όλες τις δυσκολίες και τα εμπόδια (Βαλκανικοί, Πρώτος και Δεύτερος Παγκόσμιος, Ελληνικός Εμφύλιος, αγκυλώσεις και τις παθογένειες της πολιτείας και της ελληνικής οικονομίας, των τραπεζών κ. λπ.), ο Ευάγγελος Παπαστράτος τα κατάφερε.
Με την αρωγή της οικογένειας, αδερφών, συγγενών και συνεργατών, έγινε ένας από τους επιτυχέστερους captain of industry της ελληνικής επιχειρηματικής εμπειρίας, εκφράζοντας, συνειδητά ή όχι, ένα ιδιαίτερο προτεσταντικό (με την κλασική βεμπεριανή σημασία) πνεύμα. Εχοντας ο ίδιος τιμωρηθεί από τον θείο του για τις εφηβικές καπνιστικές του επιδόσεις, σε κάποια στιγμή ομολογεί: «έπρεπε πια να καπνίζω, ήμουν καπνέμπορος».
Η ανοδική πορεία, η παρουσία των καπνών Παπαστράτου στις ΗΠΑ, τα παραρτήματα στην Ευρώπη (Γερμανία, Ολλανδία κ. α.) από το 1930 έως τη δεκαετία του ’90, είναι μάρτυρες της επιτυχίας για τις εταιρείες «Παπαστράτος». Το 2003 η εταιρεία, στο κλίμα της νέας οικονομικής φιλελεύθερης πραγματικότητας, εξαγοράστηκε από τη «Philip Morris», σημαίνοντας και το τέλος μιας επιχειρηματικής δυναστείας.
Ωστόσο, η πνευματική διαθήκη του ανθρώπου που πέτυχε το όραμά του και καταξιώθηκε δεμένος πάντα με την πατρίδα του, το Αγρίνιο, παραμένει: «Ας αρχίζουμε, ακόμη και αν ξέρουμε ότι δεν θα προλάβουμε να αποτελειώσουμε το έργο μας… Η τιμιότητα είναι το καλύτερο μέσο για έναν νέο που θέλει να πετύχει στη ζωή του… Η θέληση θα συντομέψει την πορεία που χρειάζεται για να βρεθούν οι Ελληνες στην πρώτη γραμμή…».