Ο όρος Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη (ΕΚΕ) δεν είναι νέος, όπως δεν είναι νέες και οι πρακτικές που τον αφορούν. Οι θεωρίες που δομήθηκαν για την έννοια της ΕΚΕ από τη δεκαετία του 1950 και μετά προσπάθησαν να προσανατολίσουν τις συμπεριφορικές αξίες κάθε εταιρείας προς όφελος της κοινωνίας.
Παρ’ όλους τους διαφορετικούς ορισμούς υπάρχουν κάποια σημεία για τα οποία υπάρχει συναίνεση, όπως ο εθελοντικός της χαρακτήρας (δεν επιβάλλεται από τον νόμο αλλά σε πολλές περιπτώσεις δημιουργεί νομοθεσία), η σύνδεσή της με τη βιώσιμη ανάπτυξη και η επιλογή της ως κομματιού της στρατηγικής και όχι ως μιας περιστασιακής ενέργειας.
Η δυσκολία διαμόρφωσης ενός κοινά αποδεκτού ορισμού της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης μάς επιτρέπει να κατανοήσουμε τον τρόπο με τον οποίο αυτή έχει γεννηθεί και ωριμάσει. Κι έτσι παρακολουθούμε την έννοιά της να εξελίσσεται διαρκώς.
Φορείς και οργανισμοί, με στόχο να διερευνηθεί η κατάσταση της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης, ο βαθμός υιοθέτησής της και ο τρόπος με τον οποίο την εφαρμόζουν και την κοινοποιούν στην ευρύτερη κοινωνία, διεξάγουν έρευνες, τα αποτελέσματα των οποίων είναι ιδιαίτερα διαφωτιστικά και μας επιτρέπουν να εμμείνουμε στο πόσο τροποποιείται το περιεχόμενο από τις υπάρχουσες κοινωνικές συνθήκες και τι διαφοροποίηση υφίσταται η έννοια της ΕΚΕ σε ό,τι αφορά τη νοηματοδότησή της όχι μόνο από το κοινό και τις επιχειρήσεις αλλά και από τους φορείς που την υποστηρίζουν.
Σύμφωνα με τα παραπάνω, και σε κάθε περίπτωση αυτοπροσδιορισμού ή ετεροπροσδιορισμού, έρχεται να δώσει απαντήσεις ή να ρίξει φως η κοινωνική ψυχολογία, η οποία βρίσκεται «στο σταυροδρόμι της ψυχολογίας και της κοινωνιολογίας» και απαντά στα ερωτήματα του πώς δημιουργείται και λειτουργεί η κοινωνική σκέψη, πώς λειτουργεί και χειραγωγείται η συλλογική συμπεριφορά, αλλά και τονίζει τον τρόπο με τον οποίο δημιουργούμε ως δρώντα υποκείμενα την κοινωνική μας πραγματικότητα και τι νόημα δίνουμε σε αυτή.
Η ΕΚΕ μέσα από το πρίσμα της κοινωνικής ψυχολογίας νοηματοδοτείται και προσαρμόζεται ανάλογα με την εκάστοτε κοινωνική πραγματικότητα.
Με βάση λοιπόν τις νέες κοινωνικές συνθήκες, η ουσιαστική και σύγχρονη ΕΚΕ στοχεύει στην κάλυψη των αναγκών των κοινωνικών ομάδων, έχει πεδία όσα και το είδος των κοινωνικών αναγκών που δημιουργούνται για κάθε κοινωνική ομάδα, οι πρακτικές της εξαρτώνται από τα χαρακτηριστικά κάθε κοινωνικής ομάδας και αφορά κάθε κοινωνική οντότητα – άτομα, μικρές, μικρομεσαίες επιχειρήσεις (μμε), μεγάλες επιχειρήσεις, φορείς, ιδρύματα, συλλόγους, συγκεντρωτικές και υπερμεγέθεις δημόσιες οργανώσεις και δημόσιες επιχειρήσεις.
Και είναι απαραίτητα και τα τρία συνθετικά του ορισμού:
Εταιρική: Διότι όλοι (κοινωνικές οντότητες) διαδραματίζουμε τον ρόλο του εταίρου σε οποιαδήποτε δράση μας.
Κοινωνική: Διότι όλοι (άτομα, φορείς, επιχειρήσεις όλων των μεγεθών) αποτελούν τμήματα του κοινωνικού μηχανισμού, με σχέσεις αλληλεξάρτησης και αλληλεπίδρασης. Η ανορθόδοξη και μη συνετή ή ακόμη και κακή λειτουργία κάποιου τμήματος έχει τις ανάλογες επιπτώσεις στη λειτουργία όλου του κοινωνικού μηχανισμού.
Ευθύνη: Διότι δεν έχει νόημα να τη διαχωρίζουμε από τη λέξη υπευθυνότητα, καθώς η λέξη ευθύνη έχει ειδικό βάρος και τονίζει την αναγκαιότητα εφαρμογής της.
Ο ρόλος της είναι καθοριστικός καθώς ως συνδετικός κρίκος μεταξύ όλων των κοινωνικών οντοτήτων (άτομα, φορείς, επιχειρήσεις όλων των μεγεθών) διασφαλίζει για τον κοινωνικό μηχανισμό ορθή λειτουργία, βιωσιμότητα, ανάπτυξη.
Ωστόσο, η δική μας ελληνική πραγματικότητα υποδέχτηκε την ΕΚΕ μέσα από την πύλη των διαφημιστικών εταιρειών και των εταιρειών δημοσίων σχέσεων, καλύπτοντας ανάγκες της υφιστάμενης επικοινωνιακής δομής, εφαρμόζοντας χωρίς καμία προσαρμογή στα ελληνικά δεδομένα τα αμερικανικά «πακέτα». Αυτή η τακτική ή η ελαφρότητα με την οποία αντιμετωπίστηκε είχε ως αποτέλεσμα η ΕΚΕ να φοράει τον μανδύα της διαφήμισης ή της χορηγίας και όχι να αποτελεί μέρος του DNA των επιχειρήσεων και οργανισμών, κάτι το οποίο από πλευράς επιχειρηματικότητας ήταν εν πολλοίς αιτία της «κρίσης».
Μιλάμε λοιπόν για το αυτονόητο για τον σχεδιασμό και την εφαρμογή ανθρωποκεντρικών στρατηγικών και όχι για πολυτέλεια, περιτύλιγμα, οικονομικό βάρος, φιλανθρωπία, ηθικοπλαστική ενέργεια, δημόσιες σχέσεις, διόρθωση εικόνας.
Η μείωση κινδύνων στην εφοδιαστική αλυσίδα, η πρόληψη και η αντιμετώπιση των προβλημάτων, η εξοικονόμηση χρόνου και χρήματος, η εξοικονόμηση ενέργειας, η αύξηση αποδοτικότητας, η εναρμόνιση με το φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον, οι ευκαιρίες ανάπτυξης και αξιοποίησης ευκαιριών είναι γνωστά και κοινώς αποδεκτά οφέλη της ΕΚΕ, τα οποία παρ’ όλα αυτά δεν έχουν καταφέρει να της αποδώσουν τη θέση που της αρμόζει…
Τι είναι λοιπόν πιο καλό;
Να τη βαπτίσουμε ή να την επαναπροσδιορίσουμε;
Ας κοιτάζουμε την ουσία και το αποτέλεσμα, τα οποία με βάση τις τελευταίες έρευνες δείχνουν ότι οι μη κοινωνικά υπεύθυνες «εταιρείες» θα σβήσουν από τον χάρτη.
* Η κ. Αναστασία Ψωμιάδη είναι διδάκτωρ Κοινωνικής Ψυχολογίας, πρόεδρος & ιδρύτρια APSON.