Στο μυαλό της Μάτσης Χατζηλαζάρου

Στο μυαλό της Μάτσης Χατζηλαζάρου

3' 23" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

«…λέξεις γανώνω/μήπως και αποκάνω/για μας τη θανή». Είναι μια μικρή γεύση από την ποίηση της πρώτης Ελληνίδας σουρεαλίστριας ποιήτριας, της Μάτσης Χατζηλαζάρου, της γυναίκας που γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1914, που το βαφτιστικό της όνομα ήταν Μαρια-Λουκία και νονός της ήταν ο τότε βασιλιάς Κωνσταντίνος ο Α΄. Και από τη μεγαλοαστική Θεσσαλονίκη, η Μάτση Χατζηλαζάρου βρίσκεται, στη διάρκεια του Μεσοπολέμου, σε επαφή με τον κύκλο του Ανδρέα Εμπειρίκου και των υπερρεαλιστών. Ηταν εκείνος που τη μύησε στον χώρο της ποίησης και στα αιτήματα του υπερρεαλιστικού κινήματος και έγινε για πολύ μικρό χρονικό διάστημα ο τρίτος της σύζυγος. «Ηταν πολύ εξαιρετικός άνθρωπος ο Ανδρέας και τότε ήταν μια όασις. Σας μιλάω για το 1939. Εκανε στο σπίτι του μια έκθεση Γάλλων υπερρεαλιστών, διαβάσαμε κείμενα – ξαφνικά έγινε ένα φούντωμα με τον Ανδρέα», έλεγε η Μάτση Χατζηλαζάρου πολλά χρόνια μετά, το 1986. Μετά το διαζύγιο με τον Ανδρέα Εμπειρίκο και μετά τον πόλεμο έφυγε για το Παρίσι με το πλοίο «Ματαρόα» και με συνεπιβάτες την αφρόκρεμα της ελληνικής σκέψης, γνωρίστηκε εκεί με επιφανείς διανοουμένους και για κάποιο διάστημα συνέδεσε τη ζωή της με τον Κορνήλιο Καστοριάδη.

Για την ποίηση αυτής της γυναίκας, μια ομάδα νέων ανθρώπων πραγματοποίησε μια θεατρική παράσταση, βασισμένη μόνο στους στίχους της και σε μερικές επιστολές της στον Ανδρέα Εμπειρίκο με μόνο στόχο να μας γνωρίσει την προσωπικότητα και την ποίηση της Μάτσης Χατζηλαζάρου. Μια ωριαία παράσταση που πρωτοπαρουσιάστηκε τον Αύγουστο του 2012 στο Φεστιβάλ Φιλίππων – Θάσου, ήρθε στην Αθήνα για τέσσερις παραστάσεις μέσα στον Οκτώβριο στο Θέατρο του Νέου Κόσμου και θα επαναληφθεί τον Ιανουάριο του 2013 στον χώρο της Knot Gallery.

Δεκάδες χάρτινα καραβάκια, μικρότερα και μεγαλύτερα, ένα παλιό ραδιόφωνο, ένα διπλό κρεβάτι ήταν το σκηνικό της παράστασης που είδαμε στο Θέατρο του Νέου Κόσμου. Ακούγεται ο παφλασμός των κυμάτων που ολοένα και δυναμώνουν. Ενα βιβλίο αιωρείται. Η ηθοποιός Δέσποινα Παπάζογλου ανέλαβε να ενσαρκώσει τη Μάτση Χατζηλαζάρου. Μέσα από τους στίχους της παρακολουθούμε και γνωρίζουμε τη σκέψη της Μάτσης Χατζηλαζάρου, τα συναισθήματά της, τις αγωνίες της, κυρίως της πρώτης εποχής του Παρισιού, που αναφέρονται στον τότε σύντροφό της Χαβιέ Βιλατό, ανιψιό του Πικάσο: «Ποιος θα σπείρει ποτέ έναν κόκκο συνείδησης;», «Στον τόπο μας το γλυκό νερό το μαζεύουμε δάκρυ-δάκρυ». Η Δέσποινα Παπάζογλου – Μάτση Χατζηλαζάρου παίρνει στα χέρια της ένα από τα καραβάκια, που όταν το ανοίγει γίνεται γράμμα, ένα από τα γράμματα προς τον Ανδρέα Εμπειρίκο και διαβάζει: «Είσαι τώρα η πιο βαριά σταγόνα της ζωής μου». Μέσα σε μία ώρα, με υλικό μόνο την ποίηση και την ευαισθησία μιας άλλης εποχής, οι συντελεστές της παράστασης κατάφεραν όχι απλώς να μας γνωρίσουν τη Μάτση Χατζηλαζάρου, αλλά να μεταδώσουν τη συγκίνηση της σκέψης της και των λόγων της. «Δεν θέλησα να περιγράψω ούτε να αφηγηθώ τη βιογραφία της Μ. Χ. Με ενδιέφερε να εντοπίσω κάτι πραγματικά δικό της, ένα εσωτερικό, αναγνωρίσιμο στίγμα κι έτσι προέκυψε αυτός ο ιδιότυπος μονόλογος από τις ίδιες της τις λέξεις…», λέει η σκηνοθέτις Δήμητρα Κονδυλάκη.

Η Μάτση Χατζηλαζάρου επέστρεψε για μόνιμη εγκατάσταση στην Αθήνα από το Παρίσι το 1958, συνεργάστηκε με τον ΕΟΤ και τους Μιχάλη Κατζουράκη και Φρέντυ Κάραμποτ, επιστρέφει στο Παρίσι στη διάρκεια της δικτατορίας και γυρίζει μόνιμα στην Ελλάδα το 1973. Γνωρίζεται με τον Φίλιππο Βλάχο, ενώ ο Μάνος Χατζιδάκις της αφιερώνει μια ολόκληρη εκπομπή στο Τρίτο Πρόγραμμα: «Γυναίκα αθάνατη και Μάτση των ονείρων. Σ’ αναγνωρίζω ολόκληρη μές απ’ αυτό το απελπισμένο κέφι σου που μ’ εξοντώνει. Και τραγουδώντας τα οράματά σου, σ’ ακολουθώ. Μήπως και ξαναγεννηθεί ο χρόνος που μας γέννησε, που θα τον λεν Ιούς, Μανιούς, ίσως και Ακουα Μαρίνα». Η Μάτση Χατζηλαζάρου πέθανε στην Αθήνα στις 16 Ιουνίου 1987.

Η παράσταση «Μάτση Χατζηλαζάρου – Σβήσε το πρόσωπό μου και ξαναρχίζουμε» θα παρουσιαστεί στη Knot Gallery (Μιχαλακοπούλου 206 και Πύρρου, είσοδος από Πύρρου) στις 12, 13, 14, 15, 19, 20, 21 και 22 Ιανουαρίου 2013). Σκηνοθεσία – δραματουργία: Δήμητρα Κονδυλάκη, σκηνικά – κοστούμια: Φωτεινή Γεωργίου, φωτογραφίες: Γιάννης Τσάκαλος. Τα στοιχεία για τη ζωή και το έργο της Μάτσης Χατζηλαζάρου προέρχονται από την εμπεριστατωμένη έκδοση του Χρήστου Δανιήλ «…Ιούς, Μανιούς, ίσως και Aqua Marina – Μάτση Χατζηλαζάρου, η πρώτη Ελληνίδα υπερρεαλίστρια» (εκδ. Τόπος, 2011).

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή