Την ημέρα που συναντήσαμε τον Βρετανό συγγραφέα Φίλιπ Κερ, θα ψηφίζονταν τα νέα μέτρα και η Αθήνα προετοιμαζόταν για τις απογευματινές πορείες. Καθισμένοι στον «Ιανό» (όπου το ίδιο βράδυ θα παρουσιαζόταν η «Τριλογία του Βερολίνου», του Κερ, από τον ίδιο και τους δημοσιογράφους Σίσσυ Αλωνιστιώτη και Στέλιο Κούλογλου), είδαμε μια μικρή πορεία να διασχίζει τη Σταδίου.
Από το καφέ του βιβλιοπωλείου, διακρίναμε τις κόκκινες σημαίες και ακούσαμε τα συνθήματα. Ο Βρετανός συγγραφέας, γνωστός για τα αστυνομικής υφής μυθιστορήματα που διαδραματίζονται στο Βερολίνο κατά τη διάρκεια του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου, με φόντο τον ναζισμό και τα ζοφερά παρεπόμενά του, είχε δύο ημέρες στην Αθήνα, την οποία βρήκε «περίεργα ήσυχη». Πράγματι, επικρατούσε μια ύποπτη ησυχία στον αέρα και μία ακριβώς ημέρα πριν, ο βρετανικός Guardian έγραφε ότι η Ελλάδα ήταν η «Βαϊμάρη του Νότου». Ο Φίλιπ Κερ, ο οποίος έχει μελετήσει ενδελεχώς τη μεσοπολεμική γερμανική κοινωνία και ιστορία, σχολίασε το δημοσίευμα της Guardian. «Ναι, υπάρχουν κοινά σημεία. Οπως και τότε, στη Γερμανία, έτσι και σήμερα, στην Ελλάδα, υπάρχουν πολλά κόμματα χωρίς όμως αυτοδυναμία.
Κανένα δεν τυγχάνει εμπιστοσύνης από τον κόσμο. Επικρατεί οξύτατη ύφεση, ανεργία και μια βαθύτατη, γενικευμένη δυσπιστία προς τους θεσμούς και αυτούς που τους εκπροσωπούν – συν την παρουσία ενός κόμματος με ναζιστικές αναφορές. Από αυτή την πλευρά, ναι, η τωρινή Ελλάδα θυμίζει Βαϊμάρη της δεκαετίας του ’20. Και τότε, την άκρα δεξιά, κανένας δεν την πήρε στα σοβαρά, στην αρχή. Είχε όμως αλματώδη εξέλιξη. Το 1928 οι ναζί βρίσκονταν στο 2%, το 1930 σκαρφάλωσαν σχεδόν στο 14%. Το 1932 ήταν πια το ισχυρότερο κόμμα αλλά χωρίς αυτοδυναμία. Ομως, η Ελλάδα δεν υπέστη ήττα σε πόλεμο, όπως η Γερμανία το 1918, και αυτό είναι σημαντικό: πρέπει να θυμόμαστε ότι ο πόλεμος φέρνει πάντοτε ραγδαία έκπτωση αξιών. Οι άνθρωποι τότε έγιναν αδιάφοροι προς τον ανθρώπινο πόνο, κάτι που δεν νομίζω ότι ισχύει εδώ σήμερα. Επίσης, τότε, υπήρχε από πίσω και μια μπολσεβικική επανάσταση.
Οι Γερμανοί φοβούνταν μια μπολσεβικική επανάσταση, οι Ελληνες όμως έχουν κατά κάποιο τρόπο περάσει στο παρελθόν από κάτι τέτοιο, με τον Εμφύλιο. Η πιο σημαντική διαφορά πάντως είναι ότι, σε αντίθεση με σήμερα, τότε ο φασισμός ήταν κάτι άγνωστο, φρέσκο, ριζοσπαστικό.
Δεν υπήρχε προηγούμενο. Πέρα από τους τραμπουκισμούς στις χώρες τους, οι ναζί και οι φασίστες δεν ήταν γνωστοί στο ευρύ κοινό σχετικά με το τι σχεδίαζαν. Σήμερα όμως, όσο κι αν κάποιοι ξεχνούν, ο κόσμος ξέρει, έχει δει, έχει ακούσει. Δεν είναι το ίδιο. Συνεπώς, αδυνατώ να πιστέψω ότι η σημερινή Ελλάδα θα έχει την κατάληξη της Γερμανίας του 1920».
Οι Γερμανοί δεν δανείζονται ποτέ
Μπορεί η «Τριλογία του Βερολίνου», όπως και άλλα μυθιστορήματα με ήρωα τον ντετέκτιβ Μπέρνι Γκούντερ, να θεωρούνται αστυνομική λογοτεχνία, όμως ο Φ. Κερ λέει ότι απλώς δανείζεται τη φόρμα του αστυνομικού μυθιστορήματος. «Αυτό που με ενδιαφέρει είναι η πολιτική, το κοινωνικό υπόβαθρο. Π.χ., τι σήμαινε να είσαι Γερμανός στο Γ΄ Ράιχ; Τι θα έκανα εγώ αν ζούσα τότε; Μπορεί στο προσκήνιο να έχω έναν φόνο, ένα ποινικό αδίκημα, ένα έγκλημα πάθους κ.λπ., αλλά πίσω από αυτό διαδραματίζεται ένα τεράστιο έγκλημα και εκεί είναι η πρόκληση: τα ηθικά διλήμματα που προκύπτουν».
Ρωτάμε τον Φ. Κερ για τη γερμανική ευθύνη τότε, αλλά και για την ευθύνη που πολλοί καταλογίζουν στους Γερμανούς για τη διαχείριση της σημερινής κρίσης. «Σε ό,τι αφορά τη συλλογική ευθύνη γύρω απ’ τον πόλεμο, οι Γερμανοί τη χειρίστηκαν εξαιρετικά καλά. Αντίθετα, οι Αυστριακοί έχουν τεράστιο πρόβλημα. Δεν συζήτησαν ποτέ τη δική τους ευθύνη, βολεύτηκαν κατηγορώντας τους Γερμανούς.
Μονάχα κακό κάναμε στην Αυστρία που της φερθήκαμε σαν θύμα. Είναι το πιο νευρωτικό έθνος σε ό,τι αφορά το ναζιστικό παρελθόν. Τώρα, σε ό,τι αφορά την κρίση σήμερα, η Γερμανία ανοικοδομήθηκε με θαυμαστό τρόπο, παρότι ηττημένη. Δεν είναι οξύμωρο;
Η Βρετανία ή η Γαλλία, οι νικητές το 1945, έχουν οικονομικό πρόβλημα που δεν έχει η Γερμανία. Τι λένε σήμερα οι Γερμανοί στους άλλους Ευρωπαίους; Αφού τα καταφέραμε εμείς, οποιοσδήποτε άλλος μπορεί – αρκεί να εργαστεί σκληρά. Ξέρετε, οι Γερμανοί δεν δανείζονται ποτέ. Σιχαίνονται να αγοράζουν επί πιστώσει. Βλέπουν τον εαυτό τους σαν μοντέλο το οποίο θα πρέπει να μιμηθεί η Ευρώπη. Το πρόβλημα όμως είναι ότι η Ευρώπη δεν είναι κάτι ομοιογενές. Συνεπώς, η γερμανική εμμονή να γίνουν και οι άλλοι όπως αυτοί είναι ένα πρόβλημα. Δεν μπορώ να δω πώς το γερμανικό μοντέλο θα εφαρμοστεί σε άλλες χώρες, όπως η Ελλάδα, η Ισπανία ή και η Βρετανία. Γι’ αυτό και θεώρησα από την αρχή κακή ιδέα το ευρώ, αποτέλεσμα ενός γερμανικού ιδεαλισμού».
Ποιος είναι
Ο Φίλιπ Κερ γεννήθηκε στο Εδιμβούργο το 1956. Νομικός και τακτικός αρθρογράφος στις σελίδες των Sunday Times, της Evening Standard και του Time Out, είναι συγγραφέας πολλών μυθιστορημάτων καθώς και βιβλίων παιδικής λογοτεχνίας. Το έργο του «Η τριλογία του Βερολίνου», που θεωρείται από τα πιο σημαντικά έργα στον χώρο της νουάρ αστυνομικής λογοτεχνίας, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κέδρος. Από τον ίδιο εκδοτικό οίκο θα κυκλοφορήσει και το μυθιστόρημά του «Prague Fatale».